Na niewielkim terenie zielonym pomiędzy Hofgarten a Prinz-Carl-Palais, niedaleko Ogrodu Angielskiego, znajduje się kopia marmurowego posągu młodzieńca autorstwa klasycystycznego rzeźbiarza Franza Jacoba Schwanthalera (1760-1820), potocznie zwanego „Nieszkodliwym”. Pomnik ten został ufundowany w 1803 r., z okazji 10. rocznicy powstania Ogrodu Angielskiego, przez pisarza i polityka Theodora Heinricha Topor von Morawitzky’ego (1735-1810), wywodzącego się z jednego z najstarszych rodów szlacheckich w Królestwie Polskim.

Nazwa figury

Nazwa figury pochodzi od pierwszego słowa aforyzmu, umieszczonego na kamiennej tablicy, na której opiera się postać nagiego młodzieńca: „HARMLOS / WANDELT HIER / DANN KEHRET / NEU GESTÆRKT / ZU IEDER / PFLICHT ZURÜCK” (Nieszkodliwy / przychodzi tutaj / potem odchodzi / wzmocniony na nowo / do każdego / obowiązku powraca). Inskrypcja ta nawiązuje do pobliskiego Ogrodu Angielskiego, założonego w latach 1789-1793 jako miejsce wypoczynku dla mieszkańców Monachium. Ogród ten powstał za panowania elektora Karola Teodora (1724-1799) według planów Friedricha von Sckella i swoją nazwę zawdzięczał angielskim ogrodom krajobrazowym, które posłużyły projektantowi za wzór.

Znaczenie fundacji Theodora Heinricha Topor von Morawitzky’ego 

W 1803 r., z okazji 10. rocznicy powstania ogrodu, ówczesny bawarski minister kultury, hrabia Morawitzky, ufundował posąg „Nieszkodliwego” pod warunkiem, że stanie on w reprezentacyjnym, dobrze widocznym miejscu przy ówczesnym głównym wejściu do Ogrodu Angielskiego. Fundację Morawitzky’ego upamiętnia napis na postumencie statuy: „SEINEN MITBÜRGERN / GEWIDMET / VON / THEODOR GRAF MORAWITZKY / DURCH FRANZ SCHWANTHALLER / MDCCCIII” (Swoim współobywatelom / dedykuje / Theodor von Morawitzky / autorstwa Franz Schwanthaller / 1803). Usytuowanie pomnika, niedaleko koszar Hofgarten przy wejściu do publicznego parku, było manifestacją poparcia dla oświeceniowej polityki Wittelsbachów, odzwierciedlającą polityczną strategię Morawitzky’ego i przyczyniającą się do jego popularności w tym okresie.

Znaczenie tego przedsięwzięcia w karierze Morawitzky’ego skłania do postawienia pytania: kim właściwie jest sportretowany młodzieniec? Pytanie to nurtowało już współczesnych. Pomnik nie zawiera wskazówek umożliwiających jednoznaczną identyfikację postaci. Podczas planowania projektu używano określeń takich jak „posąg greckiego młodzieńca”, „geniusz ogrodu” czy „chłopiec bogów”. W drugiej dekadzie XX w. zaczęto nazywać figurę „pomnikiem Antoniousa”. Prawdopodobnie dopiero wtedy burżuazja monachijska dostrzegła podobieństwo „Nieszkodliwego” do antycznych posągów Antinousa, pięknego młodzieńca z Bitynii, którego kult wprowadzono w Grecji za rządów Hadriana. Postać ta z uwagi na swe fizyczne przymioty stała się ponownie popularna wpierw w epoce renesansu, a następnie w XIX w. Wybór Antinousa na pierwowzór monachijskiej figury umożliwiał przywołanie starożytnego dziedzictwa, kultu piękna i zdrowia.

Dzieje oryginału

Oryginalny posąg autorstwa Franza Jacoba Schwanthalera, wyrzeźbiony z marmuru pochodzącego z bawarskiej kopalni Tegernsee, został przeniesiony do Muzeum Rezydencji po serii aktów wandalizmu. W 1983 r. na jego miejscu ustawiono kopię posągu.