Astronomico e Copernicano - Museo dell’Osservatorio Astronomico di Roma (Muzeum Kopernikańskie) mieści się przy Viale del Parco Mellini 84 w Rzymie. Na zlecenie Instytutu Polonika dr Dominika Wronikowska przeprowadziła w 2023 r. wstępną kwerendę zbiorów poloników, które w latach 1873‒1893 weszły w skład eksponatów muzealnych.

Muzeum oficjalnie powstało w 1882 r., ale jego historia sięga obchodów 400-lecia urodzin Kopernika zorganizowanych w Rzymie w 1873 r. Za jego założyciela uważa się Artura Wołyńskiego. Jak wspomina w sowim raporcie z badań, Dominika Wronikowska: „według informacji zamieszczonych przez Wołyńskiego w »Tygodniku Ilustrowanym« (1876, nr 44, s. 278) działający w Rzymie polski rzeźbiarz Wiktor Brodzki dla uświetnienia uroczystości ofiarował wykonane przez siebie popiersie Kopernika. Następne minister oświecenia Włoch Antonio Scialoja zamówił u Brodzkiego odkucie popiersia w marmurze z zamiarem podarowania go rzymskiemu Uniwersytetowi Sapienza. Wykonane w 1873 r. popiersie stało się więc de facto zaczątkiem muzeum kopernikańskiego w Rzymie”.

Muzeum miało burzliwą historię, obecnie nie jest ogólnodostępne. Otwarcie planowane jest w niedalekiej przyszłości, po ukończeniu niezbędnych prac mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa zbiorom i zwiedzającym. W związku z obchodami kopernikańskimi muzeum było w 2023 r. kilkakrotnie otwarte dla zwiedzających (oprowadzanie kuratorskie w wyznaczone dni, po wcześniejszej rezerwacji terminu). Podobna formuła dostępności przewidywana jest w 2024 r.

Informacje o obiektach przekazanych państwu włoskiemu przez Wołyńskiego w 1882 r. podawane są w literaturze przedmiotu w oparciu o BREVI NOTIZIE 1887. Z aktu darowizny wynika, iż obejmowała ona: 393 dzieła w 497 tomach; 153 broszury oprawione w 22 tomach; 1 katalog zawierający 595 fiszki; 101 medali srebrnych i brązowych i 1 złoty; 107 srebrnych monet; 18 rzeźb z marmuru, brązu, gipsu i terakoty; 33 obrazy olejne i ryciny w ramach; 17 przyrządów matematycznych i astronomicznych oraz 12 mebli i innych przedmiotów.

Polonika zidentyfikowane w wyniku kwerendy, to m.in. popiersie Mikołaja Kopernika - rzeźba z białego marmuru autorstwa Wiktora Brodzkiego (sygn. z tyłu: „V. BRODZKI/ 1873”), popiersie Mikołaja Kopernika autorstwa Teodora Rygiera (sygn. na podstawie z lewej strony: „T RYGIER 1878”); obraz olejny Aleksandra Lessera „Ostatnie chwile Mikołaja Kopernika” czy portret Mikołaja Kopernika autorstwa Henryka Siemiradzkiego oraz grafika „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem” według dzieła Jana Matejki. Ponadto wśród eksponatów są faksymile wstępu do dzieła Mikołaja Kopernika De revolutionibus orbium coelestium czy XVII-wieczny druk - Dekret Kongregacji Indeksu Ksiąg Zakazanych z 5 marca 1616 r. dotyczący dzieła Kopernika De revolutionibus orbium coelestium i wiele innych.

Instytut Polonika planuje dalsze działania zmierzające do odkrycia i udokumentowania zbiorów poloników znajdujących się w Astronomico e Copernicano - Museo dell’Osservatorio Astronomico di Roma.

Badaczka: dr Dominika Wronikowska