Portret hrabiny Elżbiety (Elizy) Krasińskiej jest jednym z jej trzech zachowanych wizerunków autorstwa znanego niemieckiego portrecisty Franza Xavera Winterhaltera. Pozostałe dwa obrazy znajdują się w Warszawie na Zamku Królewskim oraz w Muzeum-Pałacu w Wilanowie, przy czym na tym ostatnim Krasińska przedstawiona jest z dziećmi. Winterhalter jest autorem jeszcze dwóch innych jej wizerunków, których miejsce przechowywania nie jest znane lub nie są zachowane. Obraz z muzeum w Łucku powstał w najlepszym okresie twórczym artysty, jest sygnowany i datowany na rok 1853. Najprawdopodobniej został namalowany w Baden-Baden.

Na konterfekcie Elżbiety Krasińskiej niemiecki artysta mistrzowsko balansuje między idealizmem a realizmem. Z jednej strony mamy wierne oddanie detali, takich jak tekstura skóry, struktura włosów i delikatność tkanin, co nadaje portretowi autentyczności. Z drugiej malarz zastosował subtelne pociągnięcia pędzla, szczególnie widoczne w rysach twarzy i włosach hrabiny Krasińskiej. Pozwala to na podkreślenie urody i wdzięku modelki, co nadaje obrazowi ponadczasowy ale i odbiegający od weryzmu charakter. 

Kompozycja jest przemyślana i zrównoważona. Wyrafinowana poza hrabiny, mimo odwrócenia głowy, nie sprawia wrażenia wymuszonej, co podkreśla jej wdzięk i kobiecość. Dominują ciepłe, naturalne odcienie, które nadają obrazowi spokoju i elegancji. Czerwona suknia kontrastuje z jasną skórą i białymi koronkami, dodając głębi, a jednocześnie podkreśla delikatność modelki. Harmonijne zestawienia barwne nadają obrazowi spójność i elegancję, zachwycając subtelną kolorystyką i mistrzowskim wykorzystaniem światłocienia do modelowania twarzy. Zabiegi te pozwalają też artyście na uzyskanie wrażenie trójwymiarowości. To gra świateł i cieni oraz odwrócenie głowy dodaje przedstawieniu głębi i życia.

Obraz przedstawia Elżbietę Krasińską pogrążoną w melancholijnej zadumie. Twarz kobiety wyraża spokój i refleksję, a subtelny uśmiech oraz skierowane w dal spojrzenie sugerują nostalgiczne zamyślenie. Oczy są wyraziste i pełne życia, co nadaje portretowi głębi. W odróżnieniu od wielu innych dzieł artysty, wzrok modelki nie jest skierowany na widza, lecz w bliżej nieokreślony punkt, co podkreśla emocjonalny wydźwięk portretu.

Portret hrabiny Krasińskiej niewątpliwie wpisuje się w modne, aczkolwiek nie bardzo nowoczesne w połowie XIX wieku, malarstwo salonowe. Skupienie się na indywidualności portretowanej, emocjonalny wydźwięk i ciepła kolorystyka łączą ten obraz z epoką romantyzmu. Jednakże, malarstwo Winterhaltera zdaje się głęboko tkwić w tradycji oświeceniowej, na którą nałożono bardziej współczesny filtr. Podejście artysty jest bliskie estetycznej koncepcji „wewnętrznego zmysłu” Francisa Hutchesona, który dowodził, że piękno jest obiektywną cechą, która wywołuje przyjemność w obserwatorze dzięki proporcji, harmonii i jedności formy. Portret Krasińskiej, poprzez staranne przedstawienie harmonijnych rysów twarzy, subtelne oświetlenie i wysmakowanie detali stroju, może być postrzegany jako ucieleśnienie tej koncepcji.

Winterhalter w portrecie Krasińskiej zdaje się dążyć nie tylko do pokazania piękna zewnętrznego, ale także do ukazania piękna moralnego. Przyjemność estetyczna wywołana przez formę oraz urodę portretowanej, zdaje się kierować widza ku pozamaterialnemu pięknu. Nie tylko estetyczne, ale także etyczne doświadczenie staje się tutaj efektem zmysłowej percepcji odbiorcy. Dostajemy zatem nie tylko idealizujący wizerunek Krasińskiej, ale też i przedstawienie jej zalet duchowych i moralnych.

Eliza Krasińska była niewątpliwie postacią nietuzinkową. Jej biografia w dużym stopniu była zdeterminowana przez związek z Zygmuntem Krasińskim, poetą polskiego romantyzmu i wieszczem narodowym, który w roli męża zbyt dobrze się nie sprawdził. Płomienny romans, a później przyjaźń z dawną kochanką oraz skrajny egocentryzm sprawiały, że życie u boku jednego z największych romantyków nie było zbyt romantyczne. Po jego śmierci wyszła ponownie za mąż za Ludwika Krasińskiego, z którym spędziła ostatnie 16 lat życia. Był to prawdopodobnie najlepszy okres w jej życiu.

Mimo że bardziej znana jest jako portretowana, Elżbieta Krasińska miała również artystyczne aspiracje. Pobierała lekcje nawet u Delacroix i właśnie Winterhaltera, jednak nigdy nie miała szansy, aby jej talent mógł w pełni się rozwinąć. Pozostała utalentowaną amatorką, ale sztuka była niewątpliwie jej wielką pasją.

Portret hrabiny Elżbiety Krasińskiej autorstwa Franza Xavera Winterhaltera jest nie tylko pięknym i eleganckim dziełem sztuki, ale także pełnym życia i emocji. Jego mistrzowskie połączenie realizmu i idealizmu, subtelna kolorystyka i umiejętność gry światłem sprawiają, że obraz ten ma ponadczasowy charakter i głęboko oddziałuje na widza.

Za pomoc w zebraniu informacji o obiekcie dziękuje p. Ilona Nestoruk z Wołyńskiego Muzeum Krajoznawczego w Łucku.

Portret znajduje się w katalogu prac artysty (pod. 53kr-a] www.franzxaverwinterhalter.wordpress.com

Technika i tworzywo: olej na płótnie  
Wymiary: 51 x 42 cm (owal)  
Właściciel: Wołyńskie Muzeum Krajoznawcze  
Nr inw. Ж-41/ КВ -16478
Proweniencja: Portret został przekazany do muzeum w 1940 r. z Zamku Radziwiłłów w Ołyce