Architekt gubernialny Leonid Brodniсki był przedstawicielem polskiej dynastii architektów, którą założył jego ojciec Albert. Jako utalentowany architekt zaprojektował szereg obiektów o rozmaitym przeznaczeniu w Jekaterynosławiu oraz na terenie guberni jekaterynosławskiej.

Wzniesione przez niego cerkwie prawosławne w stylu diecezjalnym, budowle publiczne z elementami eklektyzmu i neoklasycyzmu, niewielkie kamieniczki prywatne w charakterystycznym stylu „katerynosławskim” do tego czasu zdobią, krajobraz byłej guberni jekaterynosławskiej i samego Jekaterynosławia. Nie wiadomo jednak, czy przetrwają nowe ostrzały rakietowe współczesnych rosyjskich barbarzyńców w okresie toczącej się w Ukrainie wojny.

***

Leonid urodził się w 1864 r. w gubernialnym mieście Jekaterynosław (obecnie Dniepr, Ukraina) jako pierwsze dziecko w rodzinie pochodzącego z drobnej polskiej szlachty z Wołynia architekta Alberta Brodnickiego i jego żony Iriny, córki Wasyla Sawickiego, przedstawiciela znanego ukraińskiego rodu kozacko-starszyńskiego lewobrzeżnej Ukrainy. Ojciec jego został skierowany do miasta po ukończeniu Szkoły Budowlanej w Sankt Petersburgu na stanowisko pomocnika architekta w Jekaterynosławskiej Gubernialnej Komisji Drogowej i Budowlanej. Leonid miał młodszych od siebie brata Siergieja i siostrę Ninę, którzy zostali znanymi obywatelami miasta i działaczami społecznymi.

Leonid Brodnicki poszedł w ślady ojca i także został architektem. Wykształcenie średnie otrzymał w Jekaterynosławskiej Szkole Realnej, którą ukończył w 1881 r. Wstąpił wtedy do Instytutu Inżynierów Cywilnych (dawna Szkoła Budownictwa, której absolwentem był jego ojciec) w Sankt Petersburgu, którą ukończył, uzyskując dyplom inżyniera cywilnego. W 1886 r., po ukończeniu Instytutu, został przypisany do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Imperium Rosyjskiego i skierowany na stanowisko technika przy Gubernialnym Urzędzie Ziemskim guberni jekaterynosławskiej. Następnie jakiś czas pracował jako młodszy inżynier. W 1900 r. w roczniku „Księga pamiątkowa i kalendarz adresowy guberni jekaterynosławskiej na rok 1900” jest wymieniony jako „pełniący obowiązki architekta gubernialnego” w randze urzędnika VIII klasy - asesora kolegialnego. Można z pewnością powiedzieć, że Leonid - podobnie jak jego ojciec - przeszedł wszystkie szczeble kariery architekta przewidywane w prowincjonalnym mieście Cesarstwa Rosyjskiego. Po dziesięciu latach od początku swojej działalności w Jekaterynosławiu Leonid Brodnicki pracował też jako architekt diecezjalny Jekaterynosławskiej diecezji prawosławnej. Szczytem osiągnięcia zawodowego było stanowisko architekta gubernialnego, które - podobnie jak ojciec - piastował około dziesięciu lat na przełomie XIX i XX w.

Okres pracy zawodowej Leonida Brodnickiego przypadł na czas gwałtownego rozwoju miasta. W ostatniej ćwierci XIX w. w mieście zaczął się szybko rozwijać przemysł, zwłaszcza hutnictwo. Powodem tego było odkrycie złóż rud żelaza przez niemieckiego przedsiębiorcę i działacza społecznego Aleksandra Pola (1832-1890). W 1874 r. dzięki jego staraniom powstała kolej Katerynińska, a w 1884 r. pierwszy most kolejowy przez rzekę Dniepr. Koniec stulecia był dla Jekaterynosławia czasem „gorączki żelaznej”, a miasto i gubernię nazwano „nową Ameryką”. Belgijscy, niemieccy i francuscy przemysłowcy zbudowali Aleksandrowski Południowo-Rosyjski Zakład Hutniczy, fabrykę rur, warsztaty napraw wagonów kolejowych oraz fabrykę przełączników. Polak Tadeusz Gantke założył zakład metalurgiczny.

Rozwój gospodarczy przyczynił się do powstania instytucji kulturalnych i oświatowych, a rozwój miasta postępował w szybkim tempie. Na początku XX w. Jekaterynosław był jednym z siedmiu największych miast Cesarstwa Rosyjskiego, z budżetem od 1 do 8 mln rubli, i drugim w imperium, w którym ruszył tramwaj elektryczny (1897). Wraz z uruchomieniem stacji elektrycznej w 1903 r. całe miasto zostało oświetlone.

W okresie swojej działalności zawodowej Leonid Brodnicki zaprojektował w Jekaterynosławiu i na obszarze guberni wiele budynków o charakterze administracyjnym, kamienic prywatnych, świątyń prawosławnych, które do dzisiaj pozostają pomnikami architektury sakralnej, ale również miejscami modlitwy i służby cerkiewnej.

Pracując na stanowisku architekta diecezjalnego, zaprojektował na terenie guberni jekaterynosławskiej kilka budowli sakralnych. W latach 1906-1907 wraz z inżynierem cywilnym Georgijem Turowcem opracowywał projekty cerkiew i przycerkiewnych budynków, ale informacji o nich do tego czasu nie odnaleziono. W ówczesnym czasopiśmie „Jekaterynosławskije eparchialnyje wiedomości” regularnie zamieszczano ogłoszenia o następującej treści: „Budowa cerkwi. Jekaterynosław. Architekt diecezjalny Leonid Albertowicz Brodnicki i inżynier-architekt Georgij Turowiec przyjmują zamówienia na opracowanie projektów (planów) cerkwi, kaplic, ikonostasów, ogrodzeń itp.”.

Leonid Brodniсki znany jest przede wszystkim z projektu cerkwi św. Mikołaja, wybudowanej w 1894 r. we wsi Kamieńskie (obecnie miasto Kamieńskie w obwodzie dniepropetrowskim). Inicjatorem budowy był dyrektor Południowo-Rosyjskiego Dnieprowskiego Towarzystwa Metalurgicznego w Kamieńskim, Polak Ignacy Jasiukowicz, znany jako „ukraiński Henry Ford”. Tutaj warto przytoczyć fakt, że dzięki niemu w tej samej miejscowości w 1897 r. został również wybudowany kościół św. Mikołaja. Jego projektantem był architekt Zdzisław Charmański, przedstawiciel innej dynastii architektów w Jekaterynosławiu. Te dwie świątynie powstały za pieniądze pracowników wspomnianego przedsiębiorstwa. Cerkiew zbudowana została w powszechnym wówczas „stylu neorosyjskim”, nawiązującym do motywów architektury ruskiej. Całą bogatą dekorację fasady budowli wykonano z cegły, bez zastosowania sztukaterii. Cerkiew wzniesiono z tzw. żółtej cegły czerkaskiej w pięknym odcieniu.

Kariera Leonida Brodnickiego przypadła na okres rozkwitu na terenach imperium rosyjskiego „stylu neorosyjskiego” w architekturze budynków cywilnych i sakralnych. Styl neorosyjski czerpał inspirację z dorobku starożytnej Rusi, dlatego budynki, które w nim powstały, przypominają drewniane teremy. Zastosowano charakterystyczny wystrój (dekor): kokoszniki wokół otworów, kolumny z pogrubieniem pośrodku, przypominające balasy. Prowincjonalną wersję stylu neorosyjskiego, którą stosowano w projektowaniu cerkwi w drugiej połowie XIX w., nazywano zwykle „stylem diecezjalny” - według jego założeń powstała cerkiew św. Mikołaja w Kamieńskim. Stanowiła ona wówczas architektoniczną dominantę Kamieńskiego i była najciekawszą budowlą we wsi. W czasach dzisiejszych świątynia ta znana jest jako sobór św. Mikołaja, katedralny sobór prawosławny w Kamieńskim.

Kolejnymi projektami Leonida Brodnickiego były dwie cerkwie - w Jekaterynosławiu i Pawłohradzie, powiatowym mieście w tejże guberni. 22 grudnia 1896 r. w Jekaterynosławiu odbyła się konsekracja nowej cerkwi prawosławnej pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny. Została ona zbudowana na miejscu kaplicy Aleksandra Newskiego (jedna z kaplic świątyni została nazwana na cześć księcia). Miejscowi badacze mają jednak pewne zastrzeżenia do informacji, że ta świątynia jest dziełem Leonida Brodnickiego.

15 października 1898 r. w Pawłohradzie konsekrowano sobór Obrazu Chrystusa Zbawiciela Nie Ludzką Ręką Uczynionego, przeważnie znany jako „cerkiew Gołubickiego”. Świątynia powstała z inicjatywy i za pieniądze mieszkańca i burmistrza Pawłohradu, mecenasa Jakowa Gołubickiego. Wzniesiona z kamienia świątynia miała trzy ołtarze: główny (Obraz Chrystusa Zbawiciela Nie Ludzką Ręką Uczynionego) i boczne (południowy - Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy - i północny - św. Mikołaja Cudotwórcy). Świątynia ta zachowała się do dzisiaj i jest zabytkowym prawosławnym soborem w Pawłohradzie, konkatedrą eparchii dniepropetrowskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego (aleja Muzealna 1).
W tym miejscu warto dodać, że wygląd świątyni w Pawłohradzie w przeważającej części jest kopią cerkwi pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Jekaterynosławiu. Projekty obu świątyń wyszły spod ręki tego samego mistrza. Jednocześnie w niektórych publikacjach pojawia się informacja, że w 1889 r. dyrekcja Fabryki Briańskiej, najwiekszego przedsiebiorstwa metalurgicznego miasta, zleciła zaprojektowanie cerkwi nadwornemu architektowi cesarza Aleksandra III Nikołajowi Sułtanowi – możliwe, że projekt obu cerkwi opierał się na projekcie cerkwi Fabryki Briańskiej, opracowanym przez Nikołaja Sułtanowa, a wykonanie i oprawę na miejscu nadzorował Leonid Brodnicki. Praktyka ta była na ogół typowa dla architektury prowincjonalnej. Niestety, do tego czasu nie odnaleziono głównych źródeł potwierdzających autorstwo - planów oraz protokołów i innych dokumentów.

Kolejnym krokiem w karierze Leonida Brodnickiego było stanowisko architekta gubernialnego. W tym okresie wykonał on dużo prac inżynieryjnych i technicznych w Jekaterynosławiu i guberni. W mieście zaprojektował i nadzorował budowę kilku budynków o cywilnym i kulturalnym przeznaczeniu. W swojej twórczości architekt zwracał się w kierunku popularnego w Europie i USA nurtu neoklasycystycznego, który w tym czasie był uznany za reakcję na rozbicie bryły czy wybujałą dekorację budowli secesyjnych.

W 1896 r. wraz ze Stanisławem Charmańskim zaprojektował i wybudował Audytorium Komisji Czytań Ludowych (obecnie ul. Kniazia Wołodymyra Wełykogo 42) w stylu neoklasycystycznym. Ten unikatowy gmach - zabytek architektury - jest uważany za najstarszy zachowany do dziś w mieście budynek o charakterze teatralnym. Audytorium Czytań Ludowych stało się pierwszym ośrodkiem kulturalnym i edukacyjnym dla biednych obywateli Jekaterynosławia. Odbywały się tu wykłady dla mieszkańców, przedstawienia teatralne, tu odbył się pierwszy w Jekaterynosławiu pokaz filmowy. Budynek Audytorium, powstały pod koniec XIX w., miał bardzo skromny wygląd, który nie odpowiadał jego przeznaczeniu. Dwukondygnacyjny ceglany gmach był wykonany w prowincjonalnej wersji eklektyzmu, skłaniającej się w stronę neoklasycyzmu. Był otynkowany, wybudowany na planie prostokąta. W projekcie zastosowano bardzo skromny wystrój, elewacje zdobią portyki z półkolumnami. Po bokach fasady głównej znajdują się płaskie ozdobne portyki z podwójnie żłobkowanymi półkolumnami na wysokich cokołach. Podobne portyki znajdują się w środkowych częściach bocznych elewacji budowli. Pomimo skromnego wyglądu Audytorium na początku XX w. było uważane za jedną z architektonicznych i publicznych atrakcji Jekaterynosławia.

Opis gmachu znajduje się w roczniku informacyjnym „Cały Jekaterynosław” z roku 1913: „Audytorium Towarzystwa Naukowego. Audytorium znajduje się przy ulicy Petersburskiej, niedaleko Prospektu [Jekaterynińskiego - L.Ż], naprzeciwko placu Jakowlewskiego. Gmach ma bardzo skromny wygląd zewnętrzny półtorapiętrowej budowli. Wewnątrz składa się z trzech dużych sal i kilku pomieszczeń. Największa sala, tzw. wielka widownia, może pełnić zarówno funkcję teatralną, jak i wykładową. Część sali wykorzystywana jest jako scena. Poniżej znajduje się tzw. małe audytorium. Zarówno do dużej, jak i małej sali audytoryjnej przylegają niewielkie foyer z toaletami i przebieralniami”. Audytorium Czytań Publicznych w czasie swojej budowy, pod koniec XIX w., było najbardziej rozpoznawalnym budynkiem całej miejscowości. Obecnie ten piękny budynek jest przytłoczony przez otaczające go wieżowce i trudno sobie wyobrazić, aby kiedyś wyróżniał się w okolicy. Obecnie budynek znajduje się na liście zabytków urbanistyki i architektury miasta Dniepr.

Na początku XX w. Leonid Brodnicki był zaangażowany w powstanie jednej z pereł architektonicznych Jekaterynosławia. W latach 1900-1902 sfinalizował projekt (którego autor jest nadal nieznany) i nadzorował budowę gmachu Gubernialnego Urzędu Ziemskiego (zejście Krutogorne 21). Ten dwupiętrowy budynek o bogatym wystroju, zwany Domem Ziemskim, łączy w sobie elementy neoklasycyzmu i eklektyzmu.

W zdobieniu elewacji Domu Ziemskiego wykorzystano dekoracyjne elementy zoomorficzne - chimery, które w architekturze jekaterynosławskiej przełomu XIX i XX w., w porównaniu z bardzo rozpowszechnionym „lwim motywem”, były rzadziej używane. Nad oknami drugiego piętra, w „zwornikach”, znajdują się głowy starożytnego greckiego boga Zeusa, najstarszego z bogów Olimpu i symbolu mądrości. Być może taka alegoria wynikała z przeznaczenia funkcjonalnego budowli, swego rodzaju lokalnego „ziemskiego Olimpu”, gdzie decydowały się losy regionu jekaterynosławskiego.

W 1904 r. Leonid Brodnicki pracował w komisji w sprawie budowy nowych korpusów gubernialnego urzędu pocztowo-telegraficznego w Jekaterynosławiu. Budowę nadzorował inny Polak, architekt Stanisław Charmański, z którym Brodnicki realizował jeden ze swoich wcześniejszych projektów.

W latach 1906-1907 Leonid Brodnicki wykonał swój ostatni projekt obiektu użyteczności publicznej. Był to korpus edukacyjny diecezjalnej mikołajowskiej szkoły cerkiewno-nauczycielskiej (ul. F. Makarewskiego 1).

Leonid Brodnicki zajmował się także wykonywaniem zleceń prywatnych. Jednak, jak uważają miejscowi badacze, niewiele wiadomo o tej stronie jego architektonicznej działalności. Jeden obiekt, który jest bez wątpienia jego autorstwa i jest powszechnie znany, to willa wybitnego ukraińskiego historyka, etnografa, folklorysty, akademika Dmytra Jawornickiego (1855-1940). Uczony po powrocie z Moskwy do Jekaterynosławia w 1902 r., aby objąć stanowisko dyrektora Muzeum Obwodowego im. Aleksandra Pola, potrzebował własnego domu. Projekt zamówił u brata swojego przyjaciela Sergieja Brodnickiego - Leonida, który zaprojektował go w 1905 r.

Parterowy dom z wyrazistą dwupiętrową wieżyczką miał fasadę skierowaną na plac Dworiański (obecnie plac Szewczenki 5). Budynek pozbawiony jest wyrafinowanych detali architektonicznych i wykonany z niewielką liczbą elementów dekoracyjnych stylu romańskiego. W tym małym domku z czerwonej cegły z belwederem i rzeźbioną drewnianą werandą historyk mieszkał przez ostatnie 35 lat swojego życia. Znajduje się tam poświęcone mu muzeum. W jego zbiorach zachował się także oryginalny projekt domu Jawornickiego autorstwa Leonida Brodnickiego, którego kopię życzliwie przekazała autorce dyrektorka muzeum pani Jana Tymoszenko.

Dziś willa historyka to niemal jedyny budynek, który zachował się z czasów starego Jekaterynosławia w charakterystycznym dla siebie „katerynosławskim” stylu i typowej kolorystyce - kolorze czerwonej cegły. W 2009 r. budynek został wpisany do Wykazu zabytków dziedzictwa kulturowego o znaczeniu narodowym w mieście Dniepr Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy.

W tym miejscu należy dodać, że do dziś zachowała się willa samego Leonida Brodnickiego, którą wybudował w latach 90. XIX w. przy ulicy Troickiej 3b. Obecnie obiekt ten posiada kategorię „nowo odkryty obiekt dziedzictwa kulturowego” i objęty jest ochroną.

Leonid Brodnicki brał czynny udział w życiu społecznym Jekaterynosławia: uczestniczył w pracach Jekaterynosławskiej Komisji Czytań Ludowych, przygotowywał wykłady publiczne, nieodpłatnie realizował projekt i sprawował nadzór techniczny nad budową gmachu Audytorium. W 1896 r. został jednym z założycieli Jekaterynosławskiej grupy członków Towarzystwa Inżynierów Budownictwa.

Na początku 1907 r. 43-letni Leonid Brodnicki nagle zmarł, pozostawiając trzy córki z dwóch małżeństw. Niestety, dalsze losy rodu Brodnickich nie są znane. Po architekcie pozostały zaprojektowane przez niego eleganckie kamienice w specyficznym „stylu jekaterynosławskim”, cerkwie i budynki użyteczności publicznej, w których życie społeczne miasta trwa do dziś. Można śmiało powiedzieć, że polski architekt Leonid Brodnicki swoimi dziełami dodał wyjątkowości nie tylko przestrzeni miejskiej Jekaterynosławia przełomu XIX i XX w., ale także Dnieprowi w XXI w., gdzie wśród wieżowców, jakby z innych epok, wyłaniają się jego parterowe, bajeczne wille.