Budynek Rady Miejskiej w Baku
Krajobraz architektoniczny Warszawy i Baku ma ze sobą o wiele więcej wspólnego, niż można by przypuszczać. Stało się tak za sprawą polskich architektów, którzy odegrali szczególną rolę w rozwoju azerskiej stolicy. W okresie najintensywniejszej rozbudowy miasta, przypadającej na początek XX w., kolejno czterej Polacy pełnili tam funkcję naczelnego architekta. Pierwszym z nich był Józef Gosławski – autor budynku Rady Miejskiej w Baku, uważanego za najlepszy obiekt administracyjny w stolicy Azerbejdżanu.
 
Twórca: Józef Gosławski
Józef Gosławski (1865‒1904) urodził się w Warszawie, studia odbył w Instytucie Inżynierów Cywilnych w Petersburgu. W 1891 r. znalazł się w Baku, gdzie brał udział w organizacji budowy, nieistniejącego już dzisiaj, Soboru Aleksandra Newskiego. Już rok później został mianowany naczelnym architektem miasta i pełnił tę funkcję aż do śmierci. Jednocześnie prowadził intensywną działalność projektową, w latach 1893‒1900 zrealizowano 12 budynków jego autorstwa. Obiekty te zmieniły architektoniczne oblicze miasta. Głównym zleceniodawcą był miejscowy magnat naftowy Zejnałabdin Tagijew.
Za najważniejszą realizację Józefa Gosławskiego uznaje się siedzibę bakijskiej Rady Miejskiej zlokalizownaną przy ul. Nikołajewskiej 4 (obecnie Istigłalijat).
 
Opis budynku
Monumentalny 3‑kondygnacyjny gmach o cechach architektury barokowej i klasycystycznej wznosi się w historycznym centrum miasta. Projekt Gosławskiego umiejętnie łączy elementy zachodnie z motywami miejsowymi, przy wykorzystaniu lokalnych materiałów budowlanych. Elewację o symetrycznym układzie dzieli wysunięta przed lico ażurowa wieża. Stanowi ona przeciwwagę dla bogatych podziałów horyzontalnych w postaci gzymsów i wydatnych obramień okiennych. Rozwiązaniem nowatorskim dla ówczesnej bakijskiej architektury jest wykorzystanie kontrastujących ze sobą materiałów: jasnego kamienia i czerwonej cegły klinkierowej.
 
Józef Gosławski nie doczekał zakończenia budowy gmachu, po jego śmierci rolę kierownika projektu przejął Kazimierz Skórewicz, a następnie Józef Płoszko. Budynek Rady Miejskiej w Baku do dziś pozostaje miejscem urzędowania bakijskich władz. W 2001 r. decyzją rządu został on uznany za zabytek.
 
Pamiątki po Józefie Gosławskim
Oprócz licznych gmachów projektu Józefa Gosławskiego w Baku zachował się także dom, w którym architekt mieszkał w latach 1902‒1904. Tam też, w wieku 39 lat, zmarł na gruźlicę. Ten niewielki zabytkowy budynek zlokalizowany jest przy ul. Mirzy Ibrahimowa 11. W prywatnym mieszkaniu, należącym do krewnych Gosławskiego, zachowały się autentyczne wnętrza z początku XX w. zawierające liczne pamiątki po architekcie (m.in. jego rysunki i projekty, a także rodzinne fotografie). W 2008 r. na budynku odsłonięto tablicę upamiętniającą Józefa Gosławskiego.
 
 
Polacy w Baku
Napływ Polaków na ziemie dzisiejszego Azerbejdżanu rozpoczął się na większą skalę w drugiej połowie XIX w. Znajdująca się pod zaborem rosyjskim Warszawa oraz podbite przez carskie imperium Baku wchodziły wtedy w skład jednego państwa. Do stolicy Azerbejdżanu udawali się przede wszystkim emigranci zarobkowi, wśród których było wielu wysoko wykwalifikowanych specjalistów: inżynierów, architektów czy lekarzy. Intensyfikacja fali migracji zarobkowej na Kaukaz nastąpiła na przełomie XIX i XX w. w związku z boomem naftowym (w tym okresie ponad połowa światowej produkcji ropy naftowej pochodziła z Baku). Również w tej dziedzinie dużą rolę odgrywali Polacy, m.in. Witold Zglenicki, Paweł Potocki oraz Tadeusz Wyganowski.
 
Kres aktywności Polaków w Baku położyła rewolucja i wojna domowa w Rosji. W latach 1917‒1920 większość naszych rodaków opuściła Azerbejdżan przyłączony wówczas do Rosji Sowieckiej.