Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: dok-000102-P/75527

Cmentarz Bazyliański w Krzemieńcu

Krzemieniec | Ukraina | obwód tarnopolski | rejon krzemieniecki
ukr. Kremeneć (Кременець)
Identyfikator: dok-000102-P/75527

Cmentarz Bazyliański w Krzemieńcu

Krzemieniec | Ukraina | obwód tarnopolski | rejon krzemieniecki
ukr. Kremeneć (Кременець)

Cmentarz Bazyliański jest to dawna nekropolia unicka położona na nieopodal prawosławnego kompleksu klasztornego. został załozony koło 1760 roku https://www.dziedzictwo.org/projekty/konserwacja-nagrobkow-w-krzemiencu/. Z czasem w wyniku kasacji wyznania unickiego został przejęty przez cerkiew prawosławną. Pochówki katolickie miały miejsce do 1891 roku, dlatego też w starszej części cmentarza, na powierzchni około 1 ha w pobliżu kaplicy z przełomu XVIII i XIX wieku, zachowały się katolickie nagrobki. Jednak przez długie lata były one kompletnie zaniedbane i popadały w ruinę. Część nie przetrwała czasów sowieckich. 

W latach 2018-2023 Instytut Polonika realizował program, w ramach którego prowadzone były na cmentarzu prace konserwatorskie. Gruntownie odrestaurowano 16 nagrobków, pozostałe oczyszczono, doprowadzono do porządku teren oraz przeprowadzono niezbędne kwerendy archiwalne https://polonika.pl/programy/programy-strategiczne/ochrona/158396836.

Zbigniew Hauser w swej publikacji wymienia kilkanaście najważniejszych nagrobków wskazując jednocześnie, że wyniki szczegółowej inwentaryzacji cmentarza zostały przedstawione w książce „Krzemienieckie nekropolie”  autorstwa Beaty Marcisz i Szczepana Rudki.

Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na nagrobki profesorów słynnego Liceum Krzemienieckiego (wcześniej Gimnazjum Wołyńskiego), którego najbardziej zasłuzonym absolwentem był Juliusz Słowacki. Hauser wymienił masywny kamienny obelisk-piramidę na grobie dyrektora Andrzeja Lewickiego (zm. 1830), kamienny krzyż z figurą ukrzyżowanego Chrystusa na profilowanym cokole na wielostopniowej podstawie z rozbudowaną inskrypcją na grobie radcy dworu i dyrektora krzemienieckiej szkoły Michała Ściborskiego (zm. 1847) oraz pomnik na grobie Willibalda Bessera, polskiego profesora i botanika pochodzenia niemieckiego (zm. 1842) w kształcie cokołu z piaskowca przykrytego płytą profilowaną zwieńczoną czterema szczycikami i akroterionami w narożach. Inne okazałe pomniki to nagrobek Franciszka Szlamowskiego, Franciszki Majewskiej Kollaper i Kornelii Cziszak: niewysoka kolumna z piaskowca z wyrytymi inskrypcjami zwieńczona wazonem czy pomnik Filipa Spendowskiego: cokół z piaskowca opatrzony wierszowaną inskrypcją i zwieńczony wazonem. Na cmentarzu obok pomników o złożonej formie i bogatych zdobieniach są również skromniejsze krzyże żeliwne na cokołach czy krzyże „podolskie”. Niemniej polskie nagrobki na cmentarzu bazyliańskim pod każdym względem stanowią wyjątkowo cenne dziedzictwo kulturowe.

Cmentarz z polskimi pomnikami nagrobnymi. Dla cmentarza wykonana została dokumentacja (138 kart nagrobków) przechowywana w MKDNiS oraz dokumentacja konserwatorska. Informacje o cmentarzu opublikowane (patrz bibliografia).

Bibliografia i archiwalia:

  • „Cmentarze polskie poza granicami kraju” , raport, oprac. B. Gutowski, Warszawa 2022 (maszynopis).
  • Karta dokumentacyjna obiektu zabytkowego poza granicami kraju, powiat nadwórniański, zbiór przechowywany w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa..
  • Hauser Zbigniew, „Podróże po cmentarzach Ukrainy”, t. IV, „Województwa: wołyńskie, podolskie, bracławskie i kijowskie”, Kraków 2009, s. 78-80.
  • Krzemienieckie nekropolie: cmentarz Polski oraz polskie zabytki sztuki nagrobnej w Krzemieńcu, oprac. Beata Marcisz, Szczepan Rudka, Warszawa 1999.

Opracowanie:

Bartłomiej Gutowski, Alicja Czuber-Filonik
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog dokumentacji wykonanych prac inwentaryzacyjnych Zobacz