Dawny kościół św. Michała Archanioła w Sokalu - dawny rzymskokatolicki kościół parafialny znajdujący się w Sokalu. Obecnie użytkowany jako blok mieszkalny i stacja inspektoriatu sanitarnego.

Historia
Parafia w Sokalu od początku swojego istnienia wchodziła w skład diecezji chełmskiej. Po I rozbiorze Rzeczypospolitej na mocy dekretu austriackiego została wcielona do diecezji przemyskiej, a w roku 1787 do archidiecezji lwowskiej, w której pozostała do roku 1951.

Początki parafii sokalskiej sięgają XV w., rektor kościoła został odnotowany w źródłach już w roku 1409, choć najstarsze zachowane dziś poświadczenie funkcjonowania parafii pochodzi dopiero z 1517 r.

O pierwszym, najstarszym kościele w Sokalu nic nie wiadomo. Nie jest jasne, czy stał po lewej stronie Bugu, tam gdzie pierwotnie ulokowany był Sokal, czy też po drugiej stronie. Na pewno świątynia nosiła wezwanie Matki Boskiej. W roku 1477 rajcy miejscy ufundowali do niego srebrną monstrancję wykonaną we Lwowie przez złotnika Augustyna, a według tradycji w świątyni tej czczony był obraz Matki Boskiej Sokalskiej, który w roku 1519 po pożarze został przeniesiony do miejscowego kościoła Bernardynów.

Na początku XVII w. (rok 1603) drewniany kościół parafialny stał na prawym brzegu Bugu, tam gdzie lokowano nowe miasto, i poświęcony był Najświętszej Marii Pannie oraz śś. apostołom Piotrowi, Pawłowi i Janowi. W roku 1633 rozbudowano go o kaplicę Świętej Trójcy ufundowaną przez Tomasza Zagrobskiego, właściciela wsi Konotopy i Wasylów. Świątynia została ograbiona i sprofanowana przez Kozaków i Rusinów z okolicznych wsi podczas powstania Chmielnickiego. Najprawdopodobniej po tym wydarzeniu przystąpiono do budowy nowego kościoła, ponieważ źródła z 1672 r. opisują go jako budowlę murowaną. We wrześniu 1678 r. wybuchł w kościele pożar, który strawił dach wraz z więźbą, ale wyposażenie nie ucierpiało, a szkody naprawiono do 1680 r. Źródła z 1714 r. opisują kościół w Sokalu jako poświęcony św. Janowi Chrzcicielowi. We wnętrzu znajdowało się aż osiem ołtarzy, a dwa kolejne ustawione były w kaplicy Matki Boskiej Różańcowej. Świątynia była bogato wyposażona w sprzęty i szaty liturgiczne.

Niestety, kościół parafialny spłonął w roku 1772, a nabożeństwa przeniesiono do dawnego kościoła Brygidek (skasowany dekretem cesarskim 24 czerwca 1782 r.). Zniszczenia po pożarze zaczęto usuwać w kolejnym roku. Niedługo po skasowaniu kościoła i klasztoru Brygidek sokalskich budynki otrzymała tutejsza parafia. Kościół wtedy poszerzono i ponownie konsekrowano w roku 1783. Dawny kościół parafialny stał się kaplicą pw. św. Jana Chrzciciela.

W 1870 r. w wyniku wielkiego pożaru klasztoru Bernardynów w Sokalu ogień przedostał się na drugą stronę Bugu i strawił kościół parafialny oraz klasztor pobrygidkowski, w którym mieściła się plebania. Spłonęło całe wyposażenie oprócz rzeźby Ukrzyżowanego z ołtarza bocznego. Kościół ucierpiał także znacznie podczas I wojny światowej, gdy miasto okupowali Rosjanie. Zarekwirowano wówczas dzwony, a remont kościoła wyceniono na kwotę 3 tysięcy koron. Kolejne 3 tysiące koron miał kosztować remont kaplicy św. Jana Chrzciciela. Na prowadzenie większych prac nie było jednak funduszy. Dopiero w latach 1932-1935 zdecydowano się na poważny remont obejmujący poszerzenie kościoła o zaadaptowany na nawę ciąg południowych krużganków poklasztornych. Pomysł ten pochodził jeszcze z 1898 r., ale wówczas nie było funduszy, aby go zrealizować.

Prze całe dwudziestolecie międzywojenne trwała budowa nowego kościoła parafialnego pw. św. Michała Archanioła, początkowo w stylu neogotyckim, ostatecznie w formach modernistycznych.

Po korekcie granic w roku 1951 Polacy zostali wysiedleni z Sokala przez władze sowieckiej Ukrainy, a kościół parafialny i kaplica św. Jana Chrzciciela zostały zamknięte. Kościół pobrygidkowki został ostatecznie rozebrany, a skrzydło dawnego klasztoru przebudowano na blok mieszkalny. Kaplicę św. Jana Chrzciciela przekształcono w skład nawozów sztucznych, a od roku 1972 mieści się w niej rejonowa stacja sanitarno-epidemiologiczna i mieszkania.

Architektura
Stary kościół parafialny (potem kaplica) pw. św. Jana Chrzciciela znajduje się w północnej części miasta, w pobliżu Starego Rynku w Sokalu. Był budowlą murowaną, na rzucie prostokąta, jednonawową z prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Fasada była zwieńczona trójkątnie, z narożamizaakcentowanymi za pomocą obelisków. Na dachu znajdowała się wieżyczka na sygnaturkę. Obecnie jest drastycznie przebudowany.

Dawny kościół Brygidek był położony w południowo-zachodniej części miasta, na brzegu skarpy rzecznej. Szeroki teren kompleksu kościoła i klasztoru otoczony był ceglanym murem obronnym z kolistymi basztami. Kościół był orientowany (skierowany prezbiterium na wschód), murowany z jednonawowym korpusem i niższym prezbiterium zamkniętym półkoliście. Fasada była dwukondygnacyjna, w wyższej partii ujęta spływami wolutowymi i zwieńczona trójkątnym przyczółkiem. Od południowego zachodu połączony był ze skrzydłem klasztoru. Kościół został rozebrany po 1951 r. w nieznanych okolicznościach i obecnie nie istnieje.