Po przejściu przez surowe, kamienne wnętrze romańskiej bazyliki pw. św. Mikołaja we włoskim Bari, za ołtarzem głównym, na wklęsłej ścianie absydy, zobaczymy pomnik z białego i czarnego marmuru. Jest on zwieńczony postacią klęczącej kobiety. Ten monumentalny pomnik to grobowiec żony króla Zygmunta I Starego – królowej Bony.

Kompozycja artystyczna nagrobka

Jest to wysoka kompozycja z białego i czarnego marmuru rozpięta na wklęsłej ścianie absydy za cyborium ołtarza głównego. Stojące na wyniosłym cokole cztery toskańskie kolumny o czarnych trzonach dźwigają wyłamane doryckie belkowanie. Między kolumnami znajdują się nisze, a w nich postaci św. Mikołaja (patrona Bari) i św. Stanisława (patrona Polski). Na tle wyraźnie szerszej środkowej niszy, na rzeźbiarskich lwich łapach spoczywa czarny sarkofag, na którym klęczy postać królowej. Bona jest przedstawiona realistycznie jako osoba w starszym wieku. Poniżej sarkofagu, na poziomie głównego cokołu, znajduje się postument, a na nim czarna, marmurowa płyta z nieczytelną obecnie inskrypcją. Flankują ją dwie półleżące alegoryczne postaci kobiece z (również mało czytelnymi) kartuszami herbowymi. Najprawdopodobniej postać znajdująca się z lewej strony, nosząca królewską koronę z pałąkami, jest alegorią Rzeczypospolitej.

Zarówna struktura architektoniczna grobowca o spokojnej kompozycji i wyśmienitych proporcjach, jak i rzeźbiarskie opracowanie postaci królowej o głębokim, ale dość klasycznym modelunku szat świadczą o wysokim artyzmie autora tego pomnika. Niestety w wyniku prac przeprowadzonych na początku XX w. obecny wygląd jest nieco zubożony w stosunku do stanu wcześniejszego. Usunięto wówczas dodaną już po powstaniu nagrobka płaskorzeźbę wyobrażającą zmartwychwstanie Chrystusa oraz pokrywający mur fresk przedstawiający postaci polskich świętych i królów. Tym niemniej dzieło stanowi efektowny akcent plastyczny we wnętrzu bazyliki.

Pomnik grobowy stanął w bazylice w 1593 r., a jego wykonawcą był rzeźbiarz Andrea Sarti z Carrary oraz jego dwóch pomocników: Francesco Zaccarella i Francesco Bernucci.

Królowa Bona

Bona Sforza urodziła się w Vigevano w Lombardii w 1494 r. jako córka Giana Galeazza Sforzy i Izabeli Aragońskiej. Świetnie wykształcona, miała wyjść za mąż za Fryderyka Habsburga, jednak później zadecydowano o jej zamążpójściu za Zygmunta I Starego, władcy jednego z największych państw ówczesnej Europy. Miała wtedy 26 lat, a jej małżonek – 51 lat. Przez wielu współczesnych sobie (a także niektórych badaczy) nie była zbyt dobrze oceniana, ale jako królowa Rzeczypospolitej starała się wzmocnić pozycję władcy, kluczem do tego była konsekwentna polityka odzyskiwania i gromadzenia majątku królewskiego. Dała się poznać jako dobry gospodarz na Litwie oraz później na Mazowszu, gdzie – wobec braku porozumienia z synem Zygmuntem II Augustem – przeniosła się po śmierci męża. Niewątpliwą zasługą Bony było krzewienie w Rzeczypospolitej kultury humanistycznej i sztuki włoskiej.

Po ośmiu latach zamieszkiwania w Warszawie, w 1556 r. postanowiła wyjechać do księstwa Bari, które było jej rodową siedzibą po linii matki.

Tragiczna śmierć królowej Bony

Bona nie cieszyła się długo pobytem w krainie swojego dzieciństwa. Rok po powrocie została otruta przez swego zaufanego dworzanina Jana Wawrzyńca Pappacodę, który działał na zlecenie Habsburgów dążących do zaniechania spłaty wielkiego długu zaciągniętego u Bony. Królowa została pochowana właśnie we wspomnianej bazylice pw. św. Mikołaja w bardzo skromny sposób. Dopiero po kilku latach jej córka Anna Jagiellonka powierzyła wykonanie grobowca królowej słynnemu neapolitańskiemu rzeźbiarzowi, którym był Andrea Sarti z Carrary.

Bari, stolica Puglii, okiem turysty

Po obejrzeniu grobowca królowej Bony zejść do podziemi bazyliki, gdzie w rozległej krypcie znajdują relikwie i grób św. Mikołaja. Natomiast po wyjściu z bazyliki i zanurzeniu się w labirynt krętych uliczek starego miasta, można pozwolić sobie na chwilę wytchnienia w restauracyjnym ogródku i spróbować regionalnej kuchni z lampką wina Primotivo produkowanego tylko w tym regionie.

Doskonałe wino Primitivo (uważa się, że to najlepsze pochodzi z gminy Manduria), to niejedyny atut regionu Puglia, którego stolicą jest Bari. Puglia przyciąga również urokliwym krajobrazem, atrakcyjnymi, piaszczystymi plażami i intrygującą kuchnią. Ten daleko wysunięty na południe region Włoch kończący obcas „włoskiego buta" jest stosunkowo mało znany i rzadko wybierany przez turystów, którzy preferują Toskanię, Veneto czy Sycylię. Na szczęście zaczęło się to zmieniać w ostatnich latach i ten ubogi pod względem gospodarczym region staje się coraz bardziej popularny.