Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002077-P

Kościół parafialny p.w. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Stupnicy Polskiej

Stupnica | Ukraina | obwód lwowski | rejon drohobycki
ukr. Ступниця
Identyfikator: POL-002077-P

Kościół parafialny p.w. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Stupnicy Polskiej

Stupnica | Ukraina | obwód lwowski | rejon drohobycki
ukr. Ступниця

Zarys historyczny
Stupnica to jedna z najstarszych osad regionu. Pierwsze wzmianki o tej miejscowości sięgają drugiej połowy XIV wieku. Wówczas to książę Władysław Opolczyk nadał wieś Dziordziowi, wojewodzie wołowskiemu, a jednocześnie protoplaście rodziny Stupnickich. To właśnie w ich władaniu Stupnica pozostawała aż do początków XVII wieku. Później należała do Bandrowskich, Łosiów, a w wieku XIX do Juliusza Nahlika, który pod koniec stulecia sprzedał leżący 2 km na wschód folwark kolonistom przybyłym z okolic Krosna i Sanoka. W ten sposób powstała właśnie Stupnica Polska, która oddzieliła się od dawnej wsi od tej pory mianowanej Stupnicą Ruską.

Juliusz Nahlik sprzedając dobra, zastrzegł, by dochód z nich został przeznaczony na cele kościelne. Zależało mu na utworzeniu czegoś na kształt obiektu sakralnego wraz z zapleczem dla obsługującego go księdza. Prawdopodobnie początkowe założenia były skromne i chodziło jedynie o kaplicę. W ten sposób został utworzony zalążek pod fundusz kościelny, który został założony i zasilony przez nowych osadników. Wykupili też oni dodatkowy teren, który miał wzmocnić zaplecze przyszłej (jak zakładano) parafii. W tamtym czasie Stupnica podlegała pod farę w Dublanach. Wprawdzie już od roku 1900 funkcjonowała we wsi kaplica, ale formalne założenie placówki (początkowo filialnej) miało miejsce w roku 1903. Ekspozytura powstała 9 lat później, a parafia nieusuwalna w roku 1928. Obejmowała opieką duszpasterską takie miejscowości jak: Kotowania, Mokrzany, Niedźwiedzia (Niedźwiedza), Sielec, Stupnica Ruska, Winniki oraz oczywiście Stupnica Polska.

Ambicje mieszkańców Stupnicy już od początków XX wieku były żywe. Kaplica rozrastała się, a w okolicach roku 1913 było bardzo blisko do budowy kościoła murowanego. Ze względów strukturalnych oraz kłopotów najróżniejszej maści, jakie napotkano po drodze, zdecydowano się jednak na obiekt drewniany. Ukończono go w roku 1935 i wtedy też miała miejsce konsekracja.

Nie są znane dzieje kościoła w czasie II wojny światowej. Źródła mówią jedynie, że wielu parafian zostało zamordowanych przez Niemców, co zmotywowało ocalałych do wyjazdu na zachód. Część z nich wróciła do Stupnicy po wkroczeniu Armii Czerwonej, ale nowa sowiecka rzeczywistość zmusiła ich do wycofania się z tej decyzji. Najprawdopodobniej część wyposażenia wyjeżdżający zabrali ze sobą. Obiekt stał opuszczony do początku lat 50., kiedy został zamieniony na magazyn zboża. Zdewastowany i nie nadający się do użytku kościół w roku 1987 został zniszczony za pomocą traktorów.

Architektura
Brak szczegółowych informacji na temat świątyni, a także ubóstwo materiałów fotograficznych zdecydowanie utrudniają badania nad tym nieistniejącym już obiektem. Wiadomo jednak, że stanowił on ciekawy przykład architektury nienachalnej stylistycznie, a jedynie delikatnie nawiązującej do stylu tradycyjnej polskiej estetyki ciesielskiej, nie pozbawionej nawiązań do stylu zakopiańskiego.

Obiekt usytuowany był w zachodniej części wsi, na terenie opadającym stromym zboczem do potoku Stupnica Wielka. Drewniany kościół wzniesiono na betonowej podmurówce, która zresztą istniała (wraz z innymi pozostałościami walającymi się po placu) jeszcze w latach 90. Świątynia zbudowana została na rzucie krzyża łacińskiego. Trójnawowy, pięcioprzęsłowy korpus skontrowany był jednoprzęsłowym niskim transeptem i zamknięty trójbocznym prezbiterium. Od zachodu przy nawie istniała wieża na planie kwadratu, flankowana przez dwa kwadratowe aneksy. Podobne „dobudówki” istniały po drugiej stronie od prezbiterium. Pełniły one funkcję zakrystii i skarbca. Przy aneksie północnym istniał niewielki przedsionek.

Otwory okienne w ścianach nawy i szczytowych ścianach transeptu były prostokątne i zamknięte półkoliście. Takie same (choć większe) zastosowano w bocznych ścianach prezbiterium. W ścianach wschodnich aneksów, na dolnej kondygnacji umieszczono okna kwadratowe, a na wyższej mniejsze prostokątne zamknięte półkoliście. W ścianie osi prezbiterium umieszczono oculus.

Na głównym korpusem oraz aneksami istniał dach dwuspadowy. Nad prezbiterium mieszczono dach wielopołaciowy, a nad ramionami transeptu dachy trójpołaciowe. Hełm wieży miał zwieńczenie ostrosłupowe. Ażurowa wieżyczka na sygnaturkę zbudowana została na rzucie ośmioboku i nakryta cebulastym hełmem z krzyżem. W całości pokryta blachą, podobnie jak wszystkie pozostałe dachy.

Osoby powiązane:
Czas powstania:
1935
Twórcy:
Aleksander Krzywobłocki (artysta wizualny; Polska)
Bibliografia i archiwalia:
  • Rafał Quirini-Popławski „Kościół parafialny p.w. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Stupnicy Polskiej.” W: „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Cz. 1: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego” T. 6. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 1998, 185-190.
Bibliografia uzupełniająca:
Publikacja:
20.07.2024
Ostatnia aktualizacja:
20.07.2024
Opracowanie:
Michał Dziadosz
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz