Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002242-P/165058

Kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Jezusa i kaplica grobowa Drohojowskich w Tamanowicach

Tamanowice | Ukraina | obwód lwowski | rejon jaworowski
ukr. Tamanovychi (Тамановичі)
Identyfikator: POL-002242-P/165058

Kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Jezusa i kaplica grobowa Drohojowskich w Tamanowicach

Tamanowice | Ukraina | obwód lwowski | rejon jaworowski
ukr. Tamanovychi (Тамановичі)

Zarys historyczny
Miejscowość leży niedaleko Hussakowa i przez pierwsze stulecia swojego istnienia podlegała pod parafię znajdującą się w tym, ulokowanym 6 km na wschód, większym mieście. Właściciele Tamanowic zmieniali się. W XVI w. majątek należał do Boratyńskich. Później do Korniaktów i Konarskich. Pod koniec XVIII stulecia dobra były we władaniu Michała Konarskiego, którego córka wyszła za hrabiego Drohojowskiego. W ten sposób majątek znalazł się właśnie w tej rodzinie i pozostał w niej aż do okresu międzywojennego.

Ponoć już w latach 1743 i 1753 w miejscowości istniała prywatna kaplica, jednak źródła nie podają szczegółowych informacji na jej temat. W roku 1879 zmarła Anna z Krasickich, żona ówczesnego właściciela Tamanowic, Kazimierza Drohojowskiego. Kaplica, o której mowa w niniejszym tekście, powstała właśnie wtedy jako obiekt grobowy na cześć nieżyjącej. Poświęcona została w roku 1880 i finalnie została otwarta dla miejscowych wiernych. Na tym jednak nie skończyły się fundacje Drohojowskiego. W roku 1886, dzięki jego dofinansowaniu, wzniesiono budynek parafialny, a ponad to właściciel dóbr przeznaczył ziemię pod budowę nowego kościoła.

Dość szybko przystąpiono do działań jednak z czasem okazało się, że musiały się one nieco przeciągnąć. Tamanowice, jak już wspomniano wyżej, nie posiadały własnej parafii. Dopiero w roku 1887 erygowano tam ekspozyturę fary hussakowskiej, która w roku 1925 została podniesiona do rangi jednostki niezależnej i objęła swoim zasięgiem takie miejscowości jak: Bolanowcie, Bolanów, Kornie, Lutków, Lutkowice, Tamanowice i Teretków. Obiekt sakralny finalnie powstał na początku XX w. Konsekrowano go w roku 1904.

Niestety zarówno kościół jak i kaplica bardzo ucierpiały podczas I wojny światowej. W pewnym momencie świątynię przekształcono w szpital. W okresie międzywojennym odrestaurowywano zniszczone obiekty, choć trwało to relatywnie długo. Działania przeciągały się od końcówki kofliktu aż do końca lat trzydziestych. W roku 1944 Tamanowice zostały splądrowane przez UPA, a miejscowa ludność opuściła miejscowość. Kościół został zamknięty w roku 1947. Wierni odzyskali go w roku 1989, ale przez długi czas był on użytkowany jedynie okazjonalnie.

Architektura kościoła
Obiekt położony jest na niewielkim wzniesieniu przy drodze na skraju wsi. Kościół został wymurowany z cegły i otynkowany. Jest orientowany, czyli zwrócony na wschód (umownie i symbolicznie w kierunku Jerozolimy). Składa się z czteroprzęsłowej nawy oraz mniejszego dwuprzęsłowego prezbiterium, które zamknięto trójbocznie. Do obiektu wchodzi się przez kruchtę znajdującą się wieży, wtopioną w nawę od zachodu. Do prezbiterium z kolei przylegają aneksy zakrystii i skarbca w kształcie prostokątów.

U dołu elewacje kościoła obiega podwójny uskokowy cokół, z kolei góry występuje profilowanie naśladujące belkowanie. Cała budowla, z wyjątkiem aneksów znajdujących się przy prezbiterium została opięta dwuuskokowymi przyporami. W trójosiowej i trójkondygnacyjnej fasadzie największą uwagę zwraca wieża, wyrastająca z pola środkowego. Narożniki pierwszej i drugiej kondygnacji wieży zostały zamknięte w lizenach, które podtrzymują belkowanie z fryzem arkadkowym u dołu. W polu drugiej znajduje się sporych rozmiarów okno zamknięte ostrym łukiem. Z kolei górna kondygnacja wieży jest ośmioboczna i zwieńczona profilowanym gzymsem z czterema ostrołukowymi oknami na cztery strony świata.

Nawa i prezbiterium zostały nakryte dachami dwuspadowymi. Pozostałe części wielospadowymi lub pulpitowymi. Wieżę zwieńczono ostrosłupowym hełmem, obitym blachą. Ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę również została obita blachą i zwieńczona stożkowatym hełmem.

W środku uwagę zwraca artykulacja ścian nawy, przeprowadzona za pomocą obustronnie zdwojonych pilastrów toskańskich, ustawionych na cokołach. Z kolei ściany prezbiterium nie posiadają artykulacji z wyjątkiem impostów w apsydzie. Arkada tęczowa o wykroju ostrołukowym. Jak pisze Andrzej Betlej, w swoim opracowaniu na temat obiektu, w nawie zastosowano sklepienie krzyżowe na wydatnych gurtach. Takie samo sklepienie znajduje się w prezbiterium. Z kolei absydę przykrywa sklepienie lunetowe, w kruchcie kryształowe, a w aneksach przy wieży krzyżowe. W zakrystii i skarbcu znajdują się sklepienia klasztorne. Pod prezbiterium mieści się prostokątna krypta rodziny Drohojewskich, dostępna z zewnątrz.

Okna w nawie, apsydzie i w aneksach są prostokątne, zamknięte łukiem ostrym, obustronnie rozglifione. Otwory wejściowe prowadzące z zewnątrz do kruchty i z kruchty do nawy zamknięte łukiem ostrym, pozostałe zamknięte łukiem odcinkowym. Podłoga betonowa, z użyciem okruchów marmuru.

Chór muzyczny drewniany, o zarysie wklęsło-wypukłym, wsparty na dwóch kolumnach, z pseudogotyckimi kapitelami, posadowionych na cokołach. Parapet ozdobiony prostokątnymi płycinami.

Do najważniejszych elementów związanych z wyposażeniem kościoła należą m.in.:

  • Neogotycki ołtarz główny, ufundowany przez Marię Drohojowską, datowany na XIX w.;
  • Ołtarze znajdujące się po bokach łuku tęczowego, datowane na XIX w.;
  • Neogotycka ambona ufundowana przez Marię Drohojowską, datowana na XIX w.


Andrzej Betlej w swoim opracowaniu na temat obiektu pisze, że został on zabezpieczony prowizorycznie, a struktura murów jest znacznie uszkodzona przez składowanie tam substancji chemicznych. Wyposażenie uległo rozproszeniu.

Architektura kaplicy
Obiekt znajduje się na cmentarzu przy cerkwi. Jest to budowla murowana z cegły i otynkowana. Pozornie bardzo prosta: zaprojektowana na rzucie zbliżonym do kwadratu od strony ołtarza zamknięta lekkim zaobleniem.

Elewacje na dole obiega wyraźny cokół, a na górze pojawiają się aż trzy gzymsy. Pierwszy (obiegający całość) znajduje się, mniej więcej na wysokości górnej partii okien, drugi (obiegający całość) jest klasycznie wieńczący i umieszczony tuż pod daszkiem. Daszek jest, z kolei, dwuspadowy, pokryty blachą z wieżyczką na sygnaturkę. Od zewnątrz największą uwagę zwraca fasada. Jest jednokondygnacyjna, jednoosiowa, ale zwieńczona ciekawą attyką. Na samej górze znajduje się jeszcze trzeci gzyms, a nad nim krzyż na postumencie. Z kolei na fryzie attyki umieszczono ozdobioną girlandami tarczę herbową.

Wnętrze nakryte jest sklepieniem kolebkowym i nie posiada artykulacji. Okna boczne zastosowano prostokątne, zamknięte półkoliście. Odpowiadają one kształtem otworowi wejściowemu.  

Do najważniejszych elementów związanych z wyposażeniem kaplicy należą m.in.:

  • Drewniany, malowany ołtarz z obrazem przedstawiającym wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej, datowany na XIX w.;
  • Fotografie Anny z Krasickich i Kazimierza Drohojowskich w drewnianych profilowanych ramach;
  • Tablica epitafijna z napisem: „Tu spoczywają zwłoki |ANNY z Hr. KRASICKICH | Hr. DROHOJOWSKIEJ | urodzona z ojca | KAROLA i JULII z Hr. | STARZENŃSKICH KRASICKICH | Wzorem cnót wszelkich za życia | zostawiła żal szczery głęboki | i nie zatarty | Dla uczenia Jej pamięci drogiej | postawił ten grobowiec małżonek | Hr. KAZIMIERZ DROHOJOWSKI | um. d. 31/5 1879 w 44 r. życia

Osoby powiązane:

Czas powstania:

kaplica 1880, kościół 1904

Twórcy:

Stanisław Eljasz-Radzikowski (budowniczy; Polska, Ukraina)(podgląd)

Bibliografia i archiwalia:

  • Andrzej Betlej, „Kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Jezusa i Kaplica Grobowa Drohojowskich w Tamanowicach”, w: „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej”, cz. 1: „Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego”, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 1999, ISBN 83-85739-66-1, t. 7, s. 343-350.

Bibliografia uzupełniająca:

Publikacja:

11.10.2024

Ostatnia aktualizacja:

13.10.2024

Opracowanie:

Michał Dziadosz
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz