Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Radenicach, fot. 2022
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Mostyska Gromada, Modyfikowane: tak, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Radenicach
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002233-P/165039

Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Radenicach

Radenice | Ukraina | obwód lwowski | rejon jaworowski
ukr. Radenyczi (Раденичі)
Identyfikator: POL-002233-P/165039

Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Radenicach

Radenice | Ukraina | obwód lwowski | rejon jaworowski
ukr. Radenyczi (Раденичі)

Zarys historyczny
W przeszłości Radenice znane bywały również jako „Radynice”, „Radymicze”, czy też „Radymycze”. Pierwsze wzmianki o tej miejscowości pochodzą z roku 1439, kiedy Mikołaj Stadnicki odkupił wieś od synów kniazia Hurka. Czterdzieści lat później została tu utworzona pierwsza parafia rzymskokatolicka. W XVI w. miejscowość nadal należała do Stadnickich. Później przeszła do dóbr królewskich, a w czasach zaborów m.in. pod władanie hrabiego Ignacego Cetnera. Na początku XX w. Radenice znów wróciły w ręce Stadnickich. 

W roku 1724 łowczy podlaski Franciszek Pułaski ufundował przy parafii Bractwo Opatrzności Bożej, które rychło zaczęło generować ważny ośrodek kultu. Jak pisze Piotr Krasny w swoim opracowaniu dotyczącym obiektu, w XVIII w. ów kult stał w opozycji do coraz bardziej popularnego deizmu. W tamtym czasie do parafii należały takie miejscowości jak Burczyce, Chliple, Czyżowice, Jatwięgi, Knihinice, Kościelniki, Kropiwniki, Laszki Zawiązane, Lipniki, Mistycze, Nichowice, Ostrożec, Pakość, Podliski, Radenice, Sanniki, Sudkowice, Wiszenka i Wola Sudkowska. Pod koniec kolejnego stulecia w jej skład wchodziły ponadto Kornice. Dopiero XX w. zredukował ilość zależnych miejscowości przez wzgląd na ich rozwój. Innymi słowy: wiele z nich miało już swoje własne kościoły i swoje własne parafie. 

Historia fizycznego obiektu, jak zawsze w takim przypadkach, jest o wiele bardziej skomplikowana. Najstarszy kościół w miejscowości ponoć istniał już za czasów Kazimierza Wielkiego. Co ciekawe był to obiekt najprawdopodobniej drewniany, a nie murowany. To jednak tylko przypuszczenia. Według badaczy bezpieczniej jest łączyć datę powstania pierwszej świątyni z erekcją parafii w XV w. Kolejny obiekt (również drewniany) wzniesiony został dwa stulecia później i właściwie niedługo później mocno ucierpiał podczas najazdu Turków i Tatarów. Następny kościół zbudowano w roku 1754 i to właśnie on przetrwał do współczesności. Od tamtej pory jedynym historycznym wrogiem obiektu był upływający czas i… pewna przykra prawidłowość, która wyszła na jaw dopiero w okresie międzywojennym. Świątynia przechodziła liczne modernizacje i remonty, wzbogacając się o dzwonnicę, ołtarze i organy. Pod tym względem najważniejszy był XIX w., kiedy to wprowadzono kilka innowacji i jednocześnie zadbano o bardziej gruntowne elementy. I wojna światowa nie przyniosła większych strat, mimo toczących się niemal w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła bitew. Austriackie władze zarekwirowały wprawdzie dwa dzwony w roku 1916, ale ogólnie obiekt pozostał nietknięty. W latach 1924-1925 pokryto dach blachą i przeprowadzono doraźne remonty. Ogólna geometria budynku zdawała się być jednak niewłaściwa. Okazało się, że dziwny kąt nachylenia nie jest złudzeniem optycznym. Kościół postanowiono na zawilgoconej niecce, w związku z czym trzeba było podjąć gruntowne prace (i to dosłownie), by świątynia zwyczajnie się nie przewróciła. Wydrenowano więc ziemię na przykościelnym cmentarzu. W roku 1933 geometria była już poprawiona, więc przystąpiono do dalszych prac. Wyremontowano m.in. dzwonnicę i sprawiono nowe dzwony. 

II wojna światowa przyniosła nieznaczne szkody, które dość szybko naprawiono. Kościół funkcjonował aż do 1956 r., kiedy to ostatni proboszcz opuścił parafię. Władze ZSRR zamknęły obiekt i przemianowały go na magazyn nawozów sztucznych. Na szczęście w roku 1989 wspólnota rzymskokatolicka odzyskała świątynie. Udało się też przywrócić na miejsce przedmioty przechowywane przez lata komunizmu w niedalekiej cerkwi. 

Architektura
Obiekt jest orientowany (czyli zwrócony w kierunku wschodu, domyślnie Jerozolimy). Powstał z drewna, ale na podmurówce z kamienia i cegły. Korpus jest trójnawowy, pseudobazylikowy i pięcioprzęsłowy. Prezbiterium ma kształt wydłużonego prostokąta i zachowuje proporcje nawy głównej. Zamknięto je trójbocznie. Do elewacji od południa przylega kaplica, a od północy zakrystia. Wejście główne prowadzi przez niewielki ganek. 

Większość okien w obiekcie ma kształt prostokątny. Elewacje zostały zabezpieczone lisicami (ten termin odnosi się do specjalnych wzmocnień charakterystycznych dla architektury drewnianej) i obite gontem. Nad podstawowymi częściami zastosowano dachy dwuspadowe, a nad apsydą i kaplicą wielospadowe. Wszystkie dachy pokryte są blachą. Na kalenicy korpusu znajduje się wieżyczka na sygnaturkę, zwieńczona cebulastą kopułką. 

W środku należy zwrócić uwagę przede wszystkim na malowidła ścienne, które datowane są przed rokiem 1757. Poza tym wnętrze urządzone jest bardzo ciekawie. Arkady międzynawowe wsparte są na smukłych słupach, a nawę główną, prezbiterium i absydę obiega belkowanie z profilowanym gzymsem. 

Do najważniejszych elementów związanych z wyposażeniem i otoczeniem kościoła należą m.in.: 

  • Zespół czterech ołtarzy pochodzących z międzywojnia, przy których budowie wykorzystano elementy z XVIII w.;
  • Główny ołtarz, którego najstarsze elementy datowane są na XVIII w.;
  • Ołtarz św. Antoniego;
  • Ołtarz Matki Boskiej Różańcowej;
  • Ołtarz znajdujący się w kaplicy pw. Opatrzności Bożej, a w nim obraz Adoracja Św. Trójcy z XVIII w.;
  • Rzeźby: „Chrystus Ukrzyżowany” - datowana na XVIII w., „Chrystus Ukrzyżowany” - datowana na przełom XIX i XX w., rzeźby aniołków datowane na XVIII w.; 
  • Dzwonnica drewniana o konstrukcji słupowej. 

 

Według Piotra Krasnego obiekt stanowi jedyny zachowany przykład drewnianej świątyni z XVIII w. na tym obszarze, która przetrwała we względnie oryginalnym stanie. Większość tego typu obiektów albo spłonęła albo została rozebrana, gdy zastępowano je wersjami murowanymi.  

 

Czas powstania:

XVIII w.

Bibliografia i archiwalia:

  • Piotr Krasny, „Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Radenicach”, w: „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej”, cz. 1: „Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego”, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 1999, ISBN 83-85739-66-1, t. 7, s. 271-281.

Bibliografia uzupełniająca:

Publikacja:

10.10.2024

Ostatnia aktualizacja:

11.10.2024

Opracowanie:

Michał Dziadosz
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Radenicach
Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Radenicach, fot. 2022

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz