Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Mościskach, fot. Andrii Bondarenko, 2011
Licencja: CC BY 3.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Mościskach
Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Mościskach, fot. Khymrysja, 2019
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Mościskach
Wnętrze kościoła pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Mościskach, fot. Khymrysja, 2019
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Mościskach
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002226-P/165031

Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Mościskach

Mościska | Ukraina | obwód lwowski | rejon jaworowski
ukr. Mostysʹka (Мостиська)
Identyfikator: POL-002226-P/165031

Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Mościskach

Mościska | Ukraina | obwód lwowski | rejon jaworowski
ukr. Mostysʹka (Мостиська)

Parafia jest najstarszą w dawnej archidiecezji przemyskiej. Powstała już w roku 1404 z inicjatywy Władysława Jagiełły. Nieco wcześniej został zbudowany drewniany kościół, który w roku 1489 spłonął na skutek najazdu Tatarów. Nowy obiekt, tym razem murowany, został ukończony dopiero pod koniec XVI w. Konsekracja miała miejsce w roku 1604. Pięćdziesiąt dwa lata później świątynia została zrabowana i spalona przez Kozaków. W roku 1656 ukończono remont i dokonano ponownej konsekracji. Kolejne stulecia wiązały się raczej ze spokojem. Oprócz nieznacznego pożaru dachu w roku 1885 obiekt nie doznał większych szkód.

W początkach XX w. przeprowadzono gruntowne odnowienie kościoła. Dodatkowo obiekt wzbogacono o dekoracje malarskie autorstwa Juliana Kruczkowskiego. I wojna światowa przyniosła pewne uszkodzenia oraz konfiskatę dwóch z trzech dzwonów przez władze austriackie. Pod koniec lat 20. XX w. powstała nowa plebania na zachód od kościoła. 

II wojna światowa nie przyniosła większych szkód i aż do śmierci księdza Edwarda Saletnika w roku 1967 fara działała we względnym spokoju. Niestety chwilę później władze zarekwirowały plebanię i wikarówkę. Na szczęście kościół funkcjonował dalej, prowadzony, aż do roku 1984, przez księdza Kazimierza Mączyńskiego. Przez cały ten czas obiekt modernizowano. Zainstalowano nowoczesne media (światło, gaz, wodę), zmieniona została posadzka, a wnętrze kościoła wymalowano. Kolejne remonty miały miejsce za czasów księdza Józefa Legowicza, który prowadził parafię w latach 1984-2009. Oprócz licznych modernizacji we wnętrzu, wzbogacono także wyposażenie i otoczenie obiektu. 

Zarówno kościół, jak i klasztor usytuowane zostały na południe od rynku, symetrycznie do kościoła parafialnego. Świątynia jest orientowana (czyli zwrócona na symboliczny wschód, w domyśle Jerozolimę), murowana z kamienia i cegły oraz otynkowana. Korpus jest trójnawowy i trójprzęsłowy z niskim pseudotranseptem, który tworzą kaplice na planie prostokąta. Przylegają one do trzeciego przęsła głównej nawy. Prezbiterium jest dwuprzęsłowe i zamknięte wielobocznie. Naturalnie prezbiterium jest nieco niższe i węższe od części głównej. 

Uwagę zwraca wieża zbudowana na planie kwadratu, która mieści w przyziemiu kaplicę z prostokątną kruchtą. Umieszczona została ona w pomiędzy prezbiterium a pseudotranseptem. Podzielono ją na pięć kondygnacji przy zastosowaniu gzymsów kapnikowych. Druga, trzecia i czwarta kondygnacja została doświetlona ostrołukowymi oknami na przemian z blendami o identycznym kształcie. Z kolei w kondygnacji piątek zauważymy okrągłe okna oraz prostokątne blendy zaoblone na górze z tarczami zegara. 

Wieża stanowi ciekawe uzupełnienie przodu kościoła, przy czym warto odnotować, że dawniej nad fasadą dominowała wieżyczka (dokumentacja zdjęciowa z końca lat 50. XX w.). Prawdopodobnie przy remoncie z początku lat 90. XX w. zrezygnowano z tej ozdoby i pozostawiono prostsze, trójkątne zwieńczenie, w którego polu znajduje się malowidło „Matka Boska Nieustającej Pomocy”, datowane na rok 1924. Ponad to fasada składa się z elewacji frontowej nawy głównej oraz elewacji naw bocznych i przedsionka. Elewacja nawy głównej jest jednokondygnacyjna. Wieńczy ją wspomniany wyżej trójkątny szczyt poprzedzony od dołu zdobną, płytką aediculą. Od dolnej części oddziela ją gzyms. Pod nim proste pole z kamienną, zamkniętą półkoliście niszą. W jej środku znajduje się rzeźba przedstawiająca Chrystusa w Ogrójcu (pracownia Tadeusza Błotnickiego 1883-1884). 

Prezbiterium, nawę główną i kruchtę przykryto dachami dwuspadowymi. Nad absydą znajduje się dach wielospadowy, a nad pozostałymi częściami dachy pulpitowe. Wszystkie pokryto blachą, podobnie jak hełm wieży i wieżyczki na sygnaturki. 

W środku, w nawie głównej artykulacja ścian została przeprowadzona za pomocą wydatnych pilastrów w typie toskańskim. Pomiędzy nimi zastosowano niskie i wąskie półkoliste arkady wycięte w ścianach muru. Przęsła naw bocznych rozdzielono potężnymi lizelinami. Łuk tęczowy wysoki, o kształcie ostrołukowym. Nawę główną i prezbiterium przykryto sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, które przechodzą płynnie we wspomniane wyżej pilastry, a przy łuku tęczowym we wsporniki. Podobny zabieg zastosowano w absydzie, z tą różnicą, że tę część przykryto sklepieniem lunetowym. W pozostałych częściach sklepienia betonowe. Chór muzyczny jest murowany. Wsparto go na trzech odcinkowych arkadach. 

Do najważniejszych elementów związanych z wyposażeniem kościoła należą m.in.: 

  • Dekoracja malarska autorstwa Juliana Krupskiego i Michała Leszczyńskiego z lat 1925-1926;
  • Witraże z początku XX w. wykonane przez pracownię B. Śkardy z Brna; 
  • Ołtarz główny według projektu Józefa Kruczkowskiego z 1901 r;
  • Zespół czterech ołtarzy bocznych i ambony autorstwa Antoniego Miękuszewskiego z lat 1890-1891, częściowo odnowiony i przekształcony przez Nowakowskiego i Leszczyńskiego w 1926 r.;
  • Ołtarz Św. Józefa z roku 1890;
  • Ołtarz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy z roku 1890;
  • Ołtarz Matki Boskiej z Lourdes z roku 1891;
  • Tablica upamiętniająca konsekrację kościoła, wykonana przez miejski warsztat kamieniarski, Trembowla z roku 1903.


Jak pisze Piotr Krasny w swoim opracowaniu na temat obiektów, równolegle z fundacją wyżej omawianej parafii powstał klasztor dominikanów. Kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej zbudowano nieco wcześniej, bo w roku 1343. W 1705 r. został on przebudowany przez zakon. Niestety w roku 1788 austriacki cesarz Józef II dokonał kasaty dominikanów. Budynki klasztorne zamieniono na koszary, a w późniejszym okresie na więzienie. Jednak w roku 1858 miasto wykupiło od rządu obiekty i zamieniło je na szkołę oraz urząd podatkowy. Pod koniec XIX w. budynki zostały nabyte przez redemptorystów z prowincji wiedeńskiej. W czasie drugiej wojny światowej część klasztoru przeznaczono na szpital. Za panowania Sowietów klasztor w całości przeznaczono na szpital. Kościół pełnił funkcję magazynu.


Klasztor wymurowano z kamienia i cegły oraz otynkowano. Łączy się z północnym ramieniem pseudotranseptu oraz wschodnią częścią kościoła. Na planie kształt zbliżony jest do litery „T”. Pierwsze ze skrzydeł posiada układ półtoratraktowy i jest dwupiętrowe z dachem czterospadowym pokrytym blachą. Skrzydło północne również jest dwupiętrowe. We wschodniej części znajduje się aneks mieszczący zakrystię (parter) i kaplicę nowicjacką (pierwsze piętro). 

Do najważniejszych elementów wyposażenia i otoczenia obiektu należą m.in.: 

  • Malowidła autorstwa Michała Leszczyńskiego (1926 r.), znajdujące się w kaplicy domowej;
  • Ołtarz w kaplicy nowicjackiej z roku 1902;
  • Obrazy m.in.: „Matka Boska z Dzieciątkiem” (olej na płótnie), „Święta Trójca” (olej na płótnie) autorstwa F. Nowakowskiego, 1884 r., „Przenajświętszy Odkupiciel” (olej na płótnie) autorstwa F. Nowakowskiego, 1884 r.,„Święty Alfons Liguori” (olej na płótnie) autorstwa F. Nowakowskiego, 1884 r., „Święty Gerard w otoczeniu aniołów” (olej na płótnie) autorstwa F. Nowakowskiego, 1893 r., „Święty Gerard”, ol. drewno, tło z ornamentem wytłaczanym w gruncie, wyk. pracownia J. Oblettera, 1903 r., „Chrystus i Święty Jan Ewangelista” (olej na płótnie), „Chrystus Najwyższy Kapłan” (olej na płótnie),„Chrystus Milatyński” (olej na płótnie), „Chrystus w grobie” (olej na płótnie), „Wizja Świętego Jana Ewangelisty na Patmos” (olej na płótnie), „Święty Alfons Liguori przy pracy” (olej na płótnie), „Święta Teresa od Dzieciątka Jezus”;
  • Rzeźby: „Święty Gerard”, sprowadzona z Tyrolu w r. 1893, drewno polichromowane, „Święty Szymon z Lipnicy”, 1912, gips malowany na biało;
  • Ogród i sad przy klasztorze.

Czas powstania:

XVII w.

Bibliografia i archiwalia:

  • Piotr Krasny, „Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i Św. Katarzyny Aleksandryjskiej oraz klasztor oo. Dominikanów, później oo. Redemptorystów w Mościskach”, w: „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej”, cz. 1: „Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego”, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 1999, ISBN 83-85739-66-1, t. 7, s. 193-226

Bibliografia uzupełniająca:

Publikacja:

10.10.2024

Ostatnia aktualizacja:

20.01.2025

Opracowanie:

Michał Dziadosz
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Mościskach Fotografia przedstawiająca Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Mościskach Galeria obiektu +2
Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Mościskach, fot. Andrii Bondarenko, 2011
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Mościskach Fotografia przedstawiająca Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Mościskach Galeria obiektu +2
Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Mościskach, fot. Khymrysja, 2019
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Mościskach Fotografia przedstawiająca Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Mościskach Galeria obiektu +2
Wnętrze kościoła pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Mościskach, fot. Khymrysja, 2019

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz