Dawna kaplica pw. Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii w Mościskach, fot. Yurii Zinko, 2014
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Modyfikowane: tak, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Dawna kaplica pw. Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii w Mościskach
Dawna kaplica pw. Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii w Mościskach, fot. Yurii Zinko, 2014
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Dawna kaplica pw. Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii w Mościskach
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002228-P/165033

Dawna kaplica pw. Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii w Mościskach

Mościska | Ukraina | obwód lwowski | rejon jaworowski
ukr. Mostysʹka (Мостиська)
Identyfikator: POL-002228-P/165033

Dawna kaplica pw. Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii w Mościskach

Mościska | Ukraina | obwód lwowski | rejon jaworowski
ukr. Mostysʹka (Мостиська)

Warianty nazwy:

Cerkiew pw. Pokrowy Najświętszej Bogurodzicy w Mościskach

Zarys historyczny
Pierwsza kaplica powstała tu według źródeł najprawdopodobniej już przed XVII w. Dokładne określenie daty jest jednak niemożliwe. Wiadomo na pewno, że jej kolejne, tym razem murowane wcielenie zostało ukończone w roku 1636 staraniem buczackiego rektora, księdza Wacława Sapalskiego zwanego Sapeliusem. Środki pochodziły z datków lokalnej ludności oraz dofinansowania Krzysztofa Sapalskiego-Sapeliusa, profesora Akademii Zamojskiej. Kaplica, w źródłach historycznych zwana także wymiennie „kościołem” lub „świątynią”, otoczona była tak wielką atencją i troską, gdyż przechowywano w niej cenny obraz Matki Boskiej Loretańskiej otoczony znaczącym kultem. 

W roku 1722 sporządzono inwentarz, który wskazywał na bogate wyposażenie obiektu. Oprócz ołtarza z cennym obrazem, w kaplicy znajdowały się jeszcze dwa większe: Chrystusa Ukrzyżowanego i Św. Katarzyny i jeden mniejszy, przenośny. Niestety w roku 1736 kościół obrabowano. Według źródeł nie była to jednak grabież znacząco wpływająca na funkcjonowanie obiektu. Inwentarz z lat 40. XVIII w. również odnotowuje bogate wyposażenie. Pochodzące z niego informacje wskazują nie tylko na aż trzy dzwony na terenie, ale mówią również o trzech nowych obrazach. Ten największy przedstawiał scenę Zwiastowania. Mniejsze wizerunki Św. Jana Nepomucena oraz Św. Sebastiana. 

Czasy józefińskie przyniosły sekularyzację kaplicy. Prawdopodobnie naturalną tego konsekwencją w roku 1801 było odsprzedanie obiektu miejscowej wspólnocie greckokatolickiej. Po remoncie, w roku 1804, przekształcono go na cerkiew unicką pw. Pokrowy Najświętszej Bogurodzicy. Kroniki odnotowują zniszczenia podczas I wojny światowej. Po II wojnie światowej cerkiew przejęli prawosławni. W latach 90. XX w. przeprowadzono remont, który nieco zaburzył pierwotny charakter obiektu, gdzie między innymi zamurowano strzelnice w wieży. 

Architektura
Obiekt znajduje się w zachodniej części Mościsk, niedaleko dróg prowadzących do Przemyśla i Sambora. Składa się z trójprzęsłowej nawy oraz krótkiego, jednoprzęsłowego prezbiterium zamkniętego trzema bokami sześcioboku. Przy części ołtarzowej znajduje się prostokątna w rzucie zakrystia. Jest to obiekt orientowany (czyli skierowany w stronę symbolicznego wschodu, w domyśle Jerozolimy), murowany z cegły i otynkowany. Nawę poprzedza wieża, która w dolnej kondygnacji pełni funkcję kruchty. Górna część dawniej najprawdopodobniej stanowiła chór muzyczny. 

Marek Walczak w swoim opracowaniu na temat obiektu, określa budowlę jako prostą i pozbawioną detalu architektonicznego. Porównuje ją także do innych przykładów w okolicy, sugerując, że najprawdopodobniej istniał jakiś lokalny warsztat budowlany, który miał swoją konkretną rutynę w przeprowadzaniu tego typu przedsięwzięć. 

Wnętrze kaplicy zostało skomponowane bez wyraźnych podziałów. Poza rozglifionymi wnękami w ścianach wschodnich oraz tak naturalnym elementom jak nieco niższe i węższe prezbiterium, przestrzeń w środku jest jednolita. Arkada tęczowa ma wykrój półkolisty. Nad nawą i prezbiterium zastosowano sklepienia krzyżowo-żebrowe. Okna w obiekcie są prostokątne i zamknięte półkoliście oraz obustronnie rozglifione. 

Na zewnątrz elewacje również nie posiadają podziałów. Budowlę (poza wieżą) oplata profilowany gzyms. Nad nawą i prezbiterium znajdują się dachy dwuspadowe. Nad absydą znajduje się dach wielospadowy, a nad zakrystią trójspadowy. Na wieży zastosowano dach namiotowy. Wszystkie pokryte zostały blachą.

Czas powstania:

1636

Bibliografia i archiwalia:

  • Marek Walczak, „Dawna kaplica pw. Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii (obecnie cerkiew pw. Pokrowy Najświętszej Bogurodzicy w Mościskach”, w: „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej”, cz. 1: „Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego”, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 1999, ISBN 83-85739-66-1, t. 7, s. 235-241.

Publikacja:

10.10.2024

Ostatnia aktualizacja:

10.10.2024

Opracowanie:

Michał Dziadosz
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Dawna kaplica pw. Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii w Mościskach Fotografia przedstawiająca Dawna kaplica pw. Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii w Mościskach Galeria obiektu +1
Dawna kaplica pw. Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii w Mościskach, fot. Yurii Zinko, 2014
Fotografia przedstawiająca Dawna kaplica pw. Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii w Mościskach Fotografia przedstawiająca Dawna kaplica pw. Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii w Mościskach Galeria obiektu +1
Dawna kaplica pw. Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii w Mościskach, fot. Yurii Zinko, 2014

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz