Dawny kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach, fot. Rbrechko, 2012
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach
Dawny kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach, fot. Rbrechko, 2012
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach
Dawny kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach, fot. Neovitaha777, 2014
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach
Dawny kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach, fot. Neovitaha777, 2014
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002244-P/165061

Kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach

Tuligłowy | Ukraina | obwód lwowski | rejon lwowski
ukr. Tułyhołowe (Тулиголове)
Identyfikator: POL-002244-P/165061

Kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach

Tuligłowy | Ukraina | obwód lwowski | rejon lwowski
ukr. Tułyhołowe (Тулиголове)

Warianty nazwy:

Cerkiew prawosławna pw. Pokrowy Matki Boskiej w Tuligłowach

Zarys historyczny
Tuligłowy leżą niedaleko Komarna. Pierwsze wzmianki o tej miejscowości pochodzą już z XV w. Na wysokości tego stulecia można natknąć się na informacje o istniejącej tam parafii. Nie są to jednak wzmianki wystarczająco ugruntowane. Za realny i potwierdzony początek tuligłowskiej fary przyjmuje się rok 1599-1600, kiedy to odnowiono fundację (inicjatywa Stanisława Korytko) i rozpoczęto budowę nowego, murowanego obiektu. Wcześniej w miejscowości istniał podobno kościół drewniany. Tuligłowy należały m.in. do Kunatów, Korytków, Mikołaja Krosnowskiego, Teresy z Pociejów Humieckiej. W początkach XIX stulecia majątkiem władał Jacek Fredro, ojciec słynnego komediopisarza Aleksandra. Następnie, aż do II wojny światowej, miejscowość należała do Balów. W miejscowości urodził się Julian Fałat - jeden z najwybitniejszych malarzy epoki Młodej Polski. 

W roku 1653 przy kościele w Tuligłowach powstało Bractwo Św. Anny. W pierwszej połowie XVII w. w świątyni znalazł się ważny dla rodziny Korytków obraz przedstawiający wizerunek Matki Boskiej Bolesnej. W roku w roku 1721 odnotowano istnienie szpitala, a w roku 1762 - Bractwa Różańcowego. Od XVIII do XX w. parafia w Tuligłowach obejmowała swym zasięgiem następujące miejscowości: Tuligłowy, Czajkowice, Hołodówka, Jasionów, Koniuszki Królewskie, Koniuszki Tuligłowskie, Krukawiec, Małpa (Malinów), Nowa Wieś, Ostrów Pohorecki, Podolce, Pohorce i Susułów. Można śmiało rzec, że przez te stulecia z obiektem sakralnym nie działo się nic szczególnego ani dramatycznego. Poza kilkoma remontami, konsekracjami i rozbudową wnętrza, świątynia funkcjonowała we względnym spokoju. Dopiero I wojna światowa przyniosła konfiskatę dzwonów przez władze austriackie. 

Okres międzywojenny to czas rozbudowy obiektu. Między innymi dobudowano zachodnią część nawy według Projektu Erwina Wieczorka. Równolegle odnowiono wspomniany wyżej obraz Matki Boskiej Bolesnej. W roku 1930 został on ukoronowany. 

Jak pisze Jan K. Ostrowski w swoim opracowaniu na temat obiektu, po II wojnie światowej opuszczający Tuligłowy ostatni proboszcz ks. Antoni Baszak potajemnie zabrał ze sobą cenny obraz. W roku 1948 został on umieszczony w ołtarzu głównym w kościele filialnym w Łozinie koło Wrocławia. W roku 1946 tuligłowska świątynia została zamieniona na cerkiew prawosławną pw. Pokrowy Matki Boskiej. Od roku 1990 obiekt prawosławni dzielą wspólnie z grekokatolikami. 

Architektura
Obiekt jest orientowany, czyli zwrócony w kierunku umownego wschodu, w domyśle Jerozolimy. Kościół wymurowano i otynkowano. Dwuprzęsłowe prezbiterium jest nieco większe od nawy składającej się z trójprzęsłowej części wschodniej i dwuprzęsłowej części zachodniej oddzielonej masywną arkady. Po bokach przęsła wschodniego nawy znajdują się dwie kwadratowe, niższe kaplice. Z kolei przy prezbiterium dobudowano prostokątną zakrystię tworzącą od strony zewnętrznej wspólny blok z kaplicą północną. 

Jednokondygnacyjna fasada z kamiennym cokołem jest trójosiowa. Warto zwrócić uwagę na portal z węgarami, które ozdobiono boniowaniem i profilowaną arkadą. Powyżej znajduje się zamurowane prostokątne okno, które zamknięto półkoliście. Z kolei w osiach bocznych u dołu umieszczono okienka kwadratowe. Jan K. Ostrowski w swoim opracowaniu na temat obiektu pisze: 

„W górnej partii boczne części fasady przechodzą w rodzaj niskich wież, połączonych małym przyczółkiem o zygzakowatym wykroju, zwieńczonych gzymsem I przeprutych (także w ścianach bocznych) wysokimi oknami prostokątnymi, zamkniętymi trójkątnie. Zwieńczenie fasady schodkowe, zamknięte profilowanym gzymsem, na jego osi okienko okrągłołukowe we wnęce”. 

Z przodu uwagę zwraca kamienny portal kruchty zdobiony boniowaniem. Poza tym boczne elewacje kruchty, kaplic, zakrystii ozdobione są gzymsem. 

Nad nawą i prezbiterium znajdują się dachy dwuspadowe. Z kolei nad absydą wielospadowy, a nad kaplicami i kruchtą pulpitowe. Wszystkie pokryto blachą. Podobnie jak wieżyczkę na sygnaturkę, która jest ośmioboczna, ażurowa i zwieńczona ostrosłupowo. 

Od frontu znajduje się prostokątna kruchta, a po jej bokach schody prowadzące na chór i składzik. Drewniany, wsparty na dwóch kanelowanych kolumnach toskańskich i dwóch analogicznych półkolumnach chór muzyczny stanowi przestrzeń otwartą. 

Elewacje wewnętrzne, na pierwszy rzut oka, nie posiadają wyraźnych podziałów. Na wysokości 1/3 wschodniej części nawy na ścianach zastosowano profilowany gzyms. Prezbiterium nakryto sklepieniem kolebkowym z lunetami podobnie jak wschodnią część nawy. W kaplicach znajdują się sklepienia krzyżowo- żebrowe, wsparte w narożnikach na uskokowych wspornikach. Z kolei zakrystię zamknięto od góry sklepieniem kolebkowym z lunetami na wspornikach w kształcie impostów. 

Arkada tęczowa jest lekko zaostrzona, profilowana i z wydatnym wałkiem. Arkady prowadzące do kaplic są ostrołukowe oraz ujęte w profilowane obramienia. Okna w obiekcie są najczęściej prostokątne, zamknięte lekko zaostrzonym łukiem (prezbiterium i wschodnia część nawy), prostokątne, zamknięte półkoliście (zachodnia część nawy). W kaplicach zastosowano okna koliste, a w zakrystii prostokątne. 

Do najważniejszych elementów związanych z wyposażeniem i otoczeniem kościoła należą m.in.: 

  • Ołtarz główny datowany na XVIII w.;
  • Ołtarz w kaplicy północnej datowany na XVIII w.;
  • Nagrobek Bonawentury Woyny klasycystyczny, ok. 1811 r.; w formie kamiennego sarkofagu; tumba z profilowanym cokołem, zdobiona płaskorzeźbionymi motywami urny, palmy, rozet i wieńców laurowych; w narożnikach wieka akroteria; napisy: BONAVENTURAE WOYNA | VIRTUTE INGENIO MORIBUS | PATRIAE CONCIVIBUS | CARO | VIRO PROBO CIVT OPTIMO | MAESTISSIMI AMICI | POSUERUNT; [od. pd.] NATO DIE XIII [IUJLII MDCCLVIII | MORTUO XIV [AUJGUSTI MDCCCXI; [od. zach.] GDY LUDZKOŚĆ NAD CISNĄCYM TWOJE ZWŁOKI GŁAZEM | PŁACZE STRATY TYLU CNÓT POŁĄCZONYCH RAZEM | NIE POGARDŹ CIENIU DROGI TYM POMNIKIEM SKROMNYM | NIECH ŻALU TWYCH PRZYJACIÓŁ UDZIELI POTOMNYM.


Jak pisze Jan K. Ostrowski w swoim opracowaniu na temat obiektu, kościół należy do zachowawczego nurtu budownictwa charakterystycznego dla ziem ruskich, o silnym współczynniku tradycji gotyckiej. Z gotyku wywodzi się wieloboczne zamknięcie prezbiterium, opięta przyporami bryła oraz forma okien. Budowla zawiera jednak również bardziej nowożytne elementy, takie jak sklepienia kolebkowe, które pokryto siatką dekoracyjnych żeber.

Czas powstania:

1605

Bibliografia i archiwalia:

  • Jan K. Ostrowski, „Kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach”, w: „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej”, cz. 1: „Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego”, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 1999, ISBN 83-85739-66-1, t. 7, s. 359-375.

Publikacja:

11.10.2024

Ostatnia aktualizacja:

12.10.2024

Opracowanie:

Michał Dziadosz
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach Galeria obiektu +3
Dawny kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach, fot. Rbrechko, 2012
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach Galeria obiektu +3
Dawny kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach, fot. Rbrechko, 2012
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach Galeria obiektu +3
Dawny kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach, fot. Neovitaha777, 2014
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach Galeria obiektu +3
Dawny kościół parafialny pw. św. Doroty w Tuligłowach, fot. Neovitaha777, 2014

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz