Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Uhnowie - rzymskokatolicki kościół parafialny znajdujący się w Uhnowie, czynny do roku 1951. Obecnie w stanie ruiny.

Historia
Parafia w Uhnowie powstała w roku 1470. Od początku swojego istnienia wchodziła w skład diecezji chełmskiej, następnie, po rozbiorach Rzeczypospolitej, w roku 1782 na krótko weszła w skład diecezji przemyskiej, a od 1787 r. należała do archidiecezji lwowskiej, w której pozostała do końca swojego istnienia w roku 1951.

Pierwszy kościół drewniany został zbudowany z fundacji Zygmunta Radzanowskiego i spalony przez Tatarów w roku 1502. Kolejny został zniszczony pod koniec XVI w. i został zastąpiony nową, drewnianą świątynią zbudowaną w roku 1597 z funduszy Wawrzyńca Trzcińskiego. Niestety, kościół został zniszczony przez pożar ok. 1607 r. Nową budowlę ukończono w roku 1610, a powstała ona z funduszy proboszcza uhnowskiego ks. Pawła Pajęczny. Także i ta świątynia służyła przez krótki okres, ponieważ została zniszczona podczas najazdu Tatarów w roku 1621, a w roku 1623 dzieła zniszczenia dopełnił pożar. Najprawdopodobniej po roku 1623 powstała albo nowa świątynia, która byłaby piątą na tym miejscu, albo też gruntownie odremontowano kościół z 1610 r. Przetrwał on do roku 1680, kiedy spłonął w pożarze.

Wobec tak częstych zniszczeń kolejnych kościołów uhnowskich i częstych wrogich najazdów na Uhnów rozpoczęto wznoszenie murowanej świątyni, którą ukończono w 1695 r. Fundatorami budowli byli kasztelan lubaczowski Krzysztof Dunin ze Skrzynna i jego żona Marianna z Zaborowa. Już w roku następnym fundator został pochowany w specjalnym grobowcu, znajdującym się w pobliżu głównego wejścia. W tym czasie na wyposażenie składały się trzy ołtarze, a przez olejnych ilkanaście lat ich liczba sukcesywnie wzrastała. W roku 1736 ufundowano nowy ołtarz główny, a dotychczasową centralną nastawę przekształcono w ołtarz boczny pw. św. Judy Tadeusza. Przed połową XVIII w. część ołtarzy bocznych zastąpiono nowymi. Nową, murowaną dzwonnicę, która zastąpiła wcześniejszą drewnianą, zbudowano w 2. połowie XVIII w.

Kościół w Uhnowie nie uniknął kontrybucji, które uszczupliły zasoby sprzętów liturgicznych w roku 1787 i 1810. W XIX w. stan kościoła stopniowo się pogarszał, kłopotów nastręczał w szczególności przeciekający dach. Pod koniec tego stulecia przeprowadzono generalny remont kościoła, odrestaurowano całe wyposażenie, a dach pokryto blachą. Kolejne duże zmiany nastąpiły w roku 1880, kiedy wnętrze otrzymało neostylową dekorację malarską, a w oknach wstawiono kolorowe szyby. Ponadto w roku 1899 lwowski organmistrz Żebrowski odnowił organy kościelne.

Początek XX w. przyniósł zmiany w wyposażeniu świątyni. W roku 1904 ówczesny proboszcz ks. Antoni Dwornicki zamówił w pracowni rzeźbiarsko-architektonicznej Stanisława Majerskiego w Przemyślu ołtarz pw. Świętej Rodziny i zapewne także ołtarz pw. Matki Boskiej. Kolejne projekty Majerski przygotował dziesięć lat później (niezidentyfikowany ołtarz dębowy, niewykończony przez artystę, portal i drzwi pod chórem, drzwi wejściowe do kościoła), a w roku 1916 projekt nowej ambony i zapewne także obudowy chrzcielnicy.

Kościół ucierpiał podczas I wojny światowej, kiedy 27 czerwca 1915 r. w wyniku ostrzału artylerii niemieckiej zniszczone zostały hełmy wież i dach, uszkodzone gzymsy i szczyty. Szkody naprawiono z inicjatywy proboszcza, a projekt techniczny przygotował Leopold Mazurek. Przy tej okazji hełmy wież zmieniono na przypominające hełmy kościoła w Warężu.

Większe prace remontowe prowadzono przy kościele w dwudziestoleciu międzywojennym. Podczas tynkowania fasady w roku 1922 odnaleziono sygnaturę muratora Wojciecha Lenartowicza, w kolejnych latach odnowiono fasadę oraz wszystkie elewacje boczne i wykonano nową polichromię wnętrza.

Kościół u Uhnowie nie ucierpiał podczas II wojny światowej, ale w wyniku napadów band UPA księża katoliccy musieli opuścić miasto w roku 1946. Po ich powrocie kościół funkcjonował aż do korekty granic w roku 1951. Pprzeprowadzono wówczas ewakuację wyposażenia kościelnego, m.in. obrazu „Wniebowzięcie Matki Boskiej” z ołtarza głównego trafił do kościoła pw. Świętego Krzyża w Zamościu, obrazu „Matka Boska Różańcowa” do kościoła w Przezwodowie, a obrazu „Św. Anna Samotrzeć” do kościoła w Hucisku. Do Werchraty trafiły rzeźby z ołtarza głównego, a figury z naw bocznych do kościoła w Tarnoszynie. Duża część wyposażenia została przekazana do Dynisk, gdzie spłonęły w pożarze kościoła w roku 1987. Po zamknięciu kościoła przez władze sowieckiej Ukrainy w budynku urządzono funkcjonujący do 1992 r. sklep z meblami. Następnie kościół popadał w ruinę, zawaliła się część sklepień. Od roku 2008 prowadzone są pod kierunkiem Urzędu Ochrony Zabytków w Bełzie prace zabezpieczające, finansowane z budżetu ukraińskiego Ministerstwa Rozwoju Regionalnego i Budownictwa.

Architektura i wystrój malarski kościoła
Kościół zbudowany na zamknięciu ulicy prowadzącej z rynku. Murowany, na rzucie prostokąta, trójprzęsłowy z węższym i niższym prezbiterium i zakrystią na osi. Wnętrze w systemie ścienno-filarowym, z nałożonymi na filary parami pilastrów podtrzymujących fragmenty belkowania, sklepienia kolebkowo-krzyżowe. W pierwsze przęsło wmurowany chór muzyczny na trzech arkadach. Fasada dwuwieżowa, dwukondygnacyjna, zwieńczona trójkątnym przyczółkiem. Poniżej niego, w pasie fryzu belkowania, wyryty w mokrym tynku napis: „Extruxit Albertus Lenartowicz AD MDCXCV” („Zbudował Wojciech Lenartowicz w Roku Pańskim 1695”). Kondygnacje wież są ośmioboczne, nakryte hełmami. Dachy nad korpusem i prezbiterium dwuspadowe, nad zakrystią dach pulpitowy.

Dekoracja malarska wnętrza na sklepieniu w postaci dekoracyjnej kratki, na łuku tęczowym, na błękitnym tle, malowany krzyż ze złotymi promieniami. Filary malowane na zielono, pilastry na nich mają czerwone trzony. Pomiędzy filarami płaszczyzny z dekoracyjnymi deseniami. Arkady chóru muzycznego dekorowane wiciami roślinnymi.

Problematyka artystyczna
Pomimo zachowanej na fasadzie sygnatury muratora Wojciecha Lenartowicza autorstwo kościoła w Uhnowie było szeroko i szczegółowo dyskutowane przez historyków sztuki. Dyskusję tę zebrał i uporządkował w ostatnich latach Michał Kurzej. Pomimo wcześniejszych propozycji pojawiających się w literaturze, aby kościół w Uhnowie (a także m.in. w Warężu) przypisać majorowi twierdzy zamoyskiej, inżynierowi Janowi Michałowi Linkowi, nie ma powodu, aby nie wierzyć sygnaturze na fasadzie. Autorem kościoła w Uhnowie jest więc murator Wojciech Lenartowicz.