Z okazji 80-lecia polskiego himalaizmu, związanego ze zdobyciem 2 lipca 1939 roku przez Polaków szczytu Nanda Devi East, w 30. rocznicę tragicznej śmierci Jerzego Kukuczki na południowej ścianie Lhotse oraz 60-lecia nawiązania stosunków dyplomatycznych między Polską a Nepalem, odsłonięto w dniu 20 października 2019 roku w Himalajach (powyżej wioski Namche Bazar i punktu widokowego na Everest w Parku Narodowym Sagarmatha), Memoriał Polskich Himalaistów, zwany powszechnie „Polish Chorten”.

Chcąc trafić w to miejsce, należy przed bramą do Parku udać się ścieżką prowadzącą w dół doliny, która chociaż niewydeptana jest jednak na tyle wygodna i niezarośnięta, że po około stu metrach doprowadza do rozległej górskiej polany z widokiem na okoliczne ośnieżone szczyty. W tej fantastycznej wprost scenerii, na wysokości 3500 m n.p.m. został wzniesiony kamienny obelisk – Memoriał Polskich Himalaistów w barwach biało-czerwonych, na którym umieszczono tablice z nazwiskami wszystkich Polaków, którzy zginęli w Himalajach i Karakorum, i na zawsze pozostali w górach. To ich symboliczny grób.

W uroczystych obchodach odsłonięcia tego swoistego miejsca pamięci uczestniczyło kilkadziesiąt osób z Polski, które zapaliły przy memoriale znicze. W sumie było ich trzydzieści trzy. Bo aż tylu zginęło polskich himalaistów w najwyższych górach świata.

Obecni byli także przedstawiciele Parku Narodowego Sagarmatha. Odprawiona została też tradycyjna pudża – obrzęd modlitewny, rozpoczynający prawie wszystkie wysokogórskie wyprawy w Himalaje, którą sprawował mnich z klasztoru w Namche.

„Polska jako pierwszy kraj, po załatwieniu niezbędnych formalności i długim procesie legislacyjnym, otrzymała zgodę na postawienie tego chortenu” – powiedział Marcin Mentel, który z ramienia Klubu Sportowego Polskie Himalaje koordynował wszelkie działania związane z budową memoriału.

Jak zaznaczył, dużą pomoc w załatwianiu różnych formalności okazał honorowy konsul generalny RP w Katmandu Lokmanya Golchha.

„Jestem bardzo zadowolony, że wielomiesięczne starania o zezwolenie na postawienie Memoriału Polskich Himalaistów zostały uwieńczone sukcesem. Przyznam, że łatwo nie było, bo to wyjątkowe miejsce. W 1979 roku Park Narodowy Sagarmatha wpisano na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Na jego terenie są trzy ośmiotysięczniki: Mount Everest, Lhotse i Czo Oju” – podkreślił konsul honorowy.

Zamocowanie płyt z nazwiskami 33 osób okazało się sporym wyzwaniem logistycznotechnicznym.

„To prawie jak wspinaczka na Everest. Z Katmandu wysłaliśmy śruby, wkręty, wiertła, a miejscowy tragarz zaniósł to wszystko oraz tablice z Lukli do Namche. Podczas wywiercenia dziur na wkręcenie śrub okazało się, że wiertarka nie poradzi sobie z tym materiałem. Jedyny sposób to dużo silniejszy przyrząd. Taki dopiero znaleziono w Lukli” – dodał Marcin Mentel.

Chorten został zbudowany dzięki takim firmom, jak: Polskie Himalaje, Backpakers Club, Fundacja Kukuczki, Wolsztyński Klubo Biegowy, Tryumf. „Budowę memoriału wsparli miłośnicy gór. Swoją pomoc okazali w szczególności: Dyrekcja Parku Narodowego Sagarmatha, Lokmanya Golchha oraz Janusz Adamski, Janusz Kalinowski, Dariusz Maliszewski i Marcin Mentel”.

Oto nazwiska tych, których nazwiska zostały uwiecznione na tablicach, którzy za miłość do gór zapłacili najwyższą cenę – życie:

Stanisław Latałło (17 grudnia 1974), Lhotse (Himalaje)
Marek Kęsicki (28 lipca 1975), Broad Peak środkowy (Karakorum)
Bogdan Nowaczyk (28 lipca 1975), Broad Peak środkowy (Karakorum)
Andrzej Sikorski (29 lipca 1975), Broad Peak środkowy (Karakorum)
Andrzej Młynarczyk (6 października 1978), Makalu (Himalaje)
Halina Krueger-Syrokomska (30 lipca 1982), K2 (Karakorum)
Tadeusz Szulc (26 września 1982), Makalu (Himalaje)
Stanisław Jaworski (11 grudnia 1983), Manaslu (Himalaje)
Piotr Kalmus (10 lipca 1985), Nanga Parbat (Himalaje)
Barbara Kozłowska (18 sierpnia 1985), Broad Peak (Karakorum)
Rafał Chołda (25 października 1985), Lhotse (Himalaje)
Andrzej Czok (11 stycznia 1986), Kanczendzonga (Himalaje)
Tadeusz Piotrowski (10 lipca 1986), K2 (Karakorum)
Wojciech Wróż (3 sierpnia 1986), K2 (Karakorum)
Dobrosława Miodowicz-Wolf (10 sierpnia 1986), K2 (Karakorum)
Czesław Jakiel (14 września 1987), Lhotse (Himalaje)
Ryszard Kołakowski (6 października 1988), Makalu (Himalaje)
Mirosław Dąsal (27 maja 1989), Mount Everest (Himalaje)
Mirosław Gardzielewski (27 maja 1989), Mount Everest (Himalaje)
Zygmunt Andrzej Heinrich (27 maja 1989), Mount Everest (Himalaje)
Wacław Otręba (27 maja 1989), Mount Everest (Himalaje)
Eugeniusz Chrobak (28 maja 1989), Mount Everest (Himalaje)
Jerzy Kukuczka (24 października 1989), Lhotse (Himalaje)
Wanda Rutkiewicz (13 maja 1992), Kanczendzonga (Himalaje)
Sylwia Dmowska (2 października 1992), Manaslu (Himalaje)
Tadeusz Kudelski (18 maja 1999), Mount Everest (Himalaje)
Krzysztof Liszewski (25 maja 2003), Mount Everest (Himalaje)
Piotr Morawski (8 kwietnia 2009), Dhaulagiri (Himalaje)
Maciej Berbeka (6 marca 2013), Broad Peak (Karakorum)
Tomasz Kowalski (6 marca 2013), Broad Peak (Karakorum)
Artur Hajzer (7 lipca 2013), Gaszerbrum I (Karakorum)
Aleksander Ostrowski (25 lipca 2015), Gaszerbrum II (Karakorum)
Tomasz Mackiewicz (30 stycznia 2018), Nanga Parbat (Himalaje)

Tablica informacyjna głosi: „Pozostali w górach, które kochali. Pamięci polskich wspinaczy, którzy zginęli podczas zdobywania szczytów ośmiotysięcznych w Himalajach i Karakorum”.