Olga Boznańska, Portret panny Dygat, olej na tekturze, 1903, domena publiczna
Źródło: Musée d’Orsay w Paryżu
Fotografia przedstawiająca Olga Boznańska, Portret panny Dygat
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001978-P/160601

Olga Boznańska, Portret panny Dygat

Identyfikator: POL-001978-P/160601

Olga Boznańska, Portret panny Dygat

Portret przedstawia Janinę z Dygatów Zakrzewską (1873, Paryż - 1941, Królewska Góra k. Warszawy), nauczycielka, tłumaczka, działaczka społeczna. Była córką Ludwika Dygata (1839-1901), polskiego emigranta we Francji, wicedyrektora w Towarzystwie Kolei Północnych w Paryżu oraz Marii z Mazurkiewiczów (1848-1875). Po śmierci ojca mieszkała z macochą, Konstancją Dygatową, właścicielką pensjonatu w Paryżu. Nauki pobierała w Paryżu, gdzie uzyskała dyplom nauczycielki Akademii Paryskiej. Aktywnie uczestniczyła w życiu polskiej kolonii w stolicy Francji, poznając m.in. Olgę Boznańską. W 1905 r. wyszła za mąż za lekarza, społecznika dr. Ksawerego Zakrzewskiego, z którym w tym samym roku wyjechała do Poznania. Tam działała społecznie oraz uczyła języka francuskiego, była również tłumaczką. Znane sa dwa portrety Janiny Dygatówny namalowane przez Boznańską. Obok tego z kolekcji Musée d’Orsay istnieje jeszcze pochodzący z podobnego czasu wizerunek znajdujący się dziś w kolekcji prywatnej.

Olga Boznańska w 1904 r. brała udział w corocznym, paryskim Salonie Société Nationale des Beaux Arts. Stowarzyszenie nie przyznawało nagród, a dowodem uznania był akt przyjęcia artysty w poczet członków. Tak też się stało z Boznańską, która została przyjęta do Societe National des Beaux Arts 11 maja 1904 r. i była w gronie artystów nie tylko jedną z niewielu cudzoziemek, ale też jedyną z przyjętych wówczas kobiet. Na wystawie zaprezentowała pięć prac, z których jedna - „Portret młodej damy” („ Portrait de jeune dame”) dziś identyfikowany z wizerunekiem Janiny Dygat. Praca została wyróżniona przez komisję i zakupiona przez rząd francuski.

Artystka zabiegała o ten zakup. Jeszcze dwa lata wcześniej ( 28 kwietnia 1902 r.) dbający o finanse i karierę córki - ojciec artystki Adam Boznański w jednym z listów do niej pisał: „Spieszę się, ażebyś koniecznie postarała się o to, aby Twoje obrazy wzięte zostały na listę do zakupna inaczej cały Twój trud będzie na nie. To może nastąpić jedynie przez panów Sainsère'a i Bénéditego. Ci panowie mają wielki wpływ na komisję do zakupna! Proś ich osobiście o to, trzeba się starać usilnie, a wiem, że to zrobisz, idzie tutaj o pieniądze - być albo nie być w Paryżu dalej”.

Wymieniony w liście Olivier Sainsèr (1852-1923) to ważna postać w życiu Olgi Boznańskiej. Należał on do grona ważnych osobistości świata kulturalnego Paryża. Wraz z Leonem Bénéditem, głównym kuratorem paryskiego Muzeum Luxemburskiego, miał istotny głos przy zakupie prac do francuskich galerii państwowych; był również kolekcjonerem i znawcą sztuki, promował artystów awangardowych, m.in. Picassa i fowistów. W jego własnych zbiorach znajdowały się prace m.in. Claude’a Moneta, Auguste’a Renoira, Henriego de Toulouse Lautreca, Édouarda Vuillarda czy Henriego Matisse’a. Olga Boznańska wraz z siostrą bywała u państwa Sainsèr’ów, a w 1899 r. wykonała ich portrety, zaś około 1910 r. namalowała efektowny portret ich córki z rodziną („Portret państwa Richet z córką Jacqueline”, kolekcja prywatna, Francja). Sainsèr śledził twórczość Olgi Boznańskiej, cenił ją i doradzał przy wyborach obrazów na kolejne wystawy. Mógł mieć więc wpływ na pozyskanie jej obrazów do kolekcji francuskiej. 

Zakup portretu panny Dygat został również skomentowany w krakowskim „Czasie”, o czym Boznańskiej donosił w liście zaprzyjaźniony z nią Franciszek Mączyński, równocześnie opisując reakcję niektórych rodaków na jej sukces: „Złoty, dziś w «Czasie» podawana jest wiadomość o zakupie obrazu do Luksemburga. Dowiedziałem się to od Takiesa [?] na dworcu - «Bo ja znałem a... Boznańską -a... Lubiłem w Monachium - odwiedzałem -a... miała wtenczas najlepszy swój okres, lecz później... ». Więc zaznaczyłem, że tam są w Paryżu rzeczy niezmiernie ciekawe, których pan nie widział - «a ... proszę pana, czy ona umie rysować» - «co pan rozumie pod tym słowem?». Pokazuje się, że to miało być komponować «wielkie machins», dla tego pana «to» dopiero dar i to talent - oczywista, portret to rzecz, którą robią dla «odpoczynku». przykład Tycjan, «bo ja znam doskonale a.... Włochy, proszę pana». Oczywiście rozmowę skończyłem. [...] Boże, i tu jeszcze jesteśmy tak daleko, że rozpacz - nadzieja w tym, że młodzi duszą Cię czują, wielbią taką, jaką jesteś nawet bez «grand machin»”.

W innym zaś liście Mączyński donosił o dyskusji toczącej się w „Kurierze Warszawskim”: „czy Olgi Boznańskiej obraz w Luksemburgu jest pierwszym z polskich tam przyjętych czy nie”.

Nabyty przez państwo francuskie na Salon Société Nationale des Beaux Arts, 1904, włączony do zbiorów Muzeum Luksemburskiego w Paryżu, 1905, od 1981 r. w kolekcji Musée d’Orsay (nr inw. RF 1980 72).

Dane techniczne: olej, tektura, 82 × 60 cm.

Czas powstania:

1903

Twórcy:

Olga Boznańska (malarka; Polska, Francja)(podgląd)

Bibliografia i archiwalia:

  • M. Rostworowska, „Portret za mgłą. Opowieść o Oldze Boznańskiej”, Kraków 2005, 93-94, 124.

Słowa kluczowe:

Publikacja:

03.08.2024

Ostatnia aktualizacja:

13.12.2024

Opracowanie:

Stefania Krzysztofowicz-Kozakowska
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Olga Boznańska, Portret panny Dygat
Olga Boznańska, Portret panny Dygat, olej na tekturze, 1903, domena publiczna

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz