Pałac Jabłonowskich w Jabłonowie (Szczeczycach) - założenie pałacowo-ogrodowe położone w rejonie mostowskim obwodu grodzieńskiego Republiki Białorusi, około 4 km na wschód od Łunnej, w pobliżu wsi Szczeczyce i starorzecza Niemna. Dawna rezydencja na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego wojewody nowogródzkiego Józefa Aleksandra Jabłonowskiego herbu Prus III, następnie należąca kolejno do Jabłonowskich, Woronieckich (?), Eyssmontów i Łubieńskich. Istnieje w stanie szczątkowym, zachowały się ruiny kaplicy dworskiej z 2. połowy XVIII w., fragmenty zabudowań gospodarczych oraz ślady kompozycji dziedzińca i parku z XIX w.

Historia majątku i rezydencji jabłonowskiej
Nazwa Jabłonów (Jabłonów Litewski, Jabłonowo) została nadana majątkowi w województwie trockim około połowy XVIII stulecia, gdy okoliczne dobra znalazły się w rękach księcia Józefa Aleksandra Jabłonowskiego herbu Prus III (1711-1777). Wcześniej z częścią majątku należy identyfikować sioło Radziwanowicze (Radziwinowicze) nad Niemnem oraz folwark Słowikowszczyzna. Należały one do Sapiehów i były związane ze znacznej wielkości starostwem wołpieńskim, pozostającym w ręku rodziny co najmniej od połowy XVII w. Ostatnim posesorem starostwa z rodu Sapiehów był Kazimierz Leon, generał artylerii litewskiej i wojewoda brzeskolitewski (zm. 1738), który pozostawił je wdowie Karolinie Teresie z Radziwiłłów. W 1740 r., dzięki małżeństwu z Radziwiłłówną, w jego posiadanie wszedł Józef Aleksander Jabłonowski, przedstawiciel możnej rodziny koronnej, który w tym czasie wiązał swą karierę z Wielkim Księstwem Litewskim. Około 1748 r. książę podjął we włości nadniemeńskiej budowę wystawnej rezydencji na surowym korzeniu, którą miała być jego nową stolicą rodową. Była to z jego strony niewątpliwie manifestacja powiązań z Wielkim Księstwem, potwierdzonych otrzymaniem dygnitarii stolnika litewskiego (1744), a następnie urzędu wojewody nowogródzkiego (1755). W drugiej połowie lat 50. XVIII w. Jabłonowski przestał jednak interesować się swą litewską rezydencją, gdy przeniósł się na stałe do Lachowiec na Wołyniu. Zapewne nigdy nie zostały zrealizowane plany budowy towarzyszącego siedzibie prywatnego miasteczka.

Po emigracji księcia w roku 1768 na stałe za granicę zarząd jego dóbr przeszedł na bratanka, wojewodę poznańskiego Antoniego Barnabę Jabłonowskiego. Ostatecznie, po śmierci Józefa Aleksandra, w roku 1777 jego majątki oficjalnie przejął małoletni syn z drugiego małżeństwa z Franciszką Wiktorią Woroniecką August Dobrogost Jabłonowski (1767-1799). Być może wskutek sprzedaży dokonanej przez Augusta Dobrogosta Jabłonów dostał się jego krewnemu po kądzieli, Maksymilianowi Woronieckiemu.

Losy Jabłonowa w ciągu następnego półwiecza nie są znane. W połowie XIX w. był średniej rangi siedzibą szlachecką i należał do Oktawiusza Eyssmonta herbu Korab, żonatego z Heleną z Sołtanów, starościanką słonimską. Następnie, w 1870 r., wszedł w posiadanie Henryka Łubieńskiego, który ożenił się z ich jedyną córką Zofią. W 1884 r. Łubieńscy wyzbyli się majątku, który następnie, być może aż do II wojny światowej, należał kolejno do trzech prawosławnych mieszkańców Łunnej. Od Łubieńskich nabył go niejaki Petrulowicz, który dokonał parcelacji majątku. Część z pałacem, parkiem, zabudowaniami gospodarczymi i kaplicą, ogółem o powierzchni ok. 15 ha, sprzedał Rosjaninowi Oznobiszynowi, którego własnością pozostawała ona co najmniej do 1914 r. Pozostałości majątku stanowiły też własność kolejnego Rosjanina, adwokata Cwietowa z Łunnej, co najmniej do 1928 r.

Pałac w Jabłonowie
Pomyślane z rozmachem założenie pałacowe powstało w zasadniczej mierze ok. lat 1748-1753. Projektant nie jest znany. W kolejnych latach kontynuowano prace przy ogrodzie i urządzaniu wnętrz, a także planowano budowę z funduszy księcia miasteczka z ratuszem i dwoma kościołami (rzymskokatolicką „farą” i świątynią greckokatolicką dla ojców bazylianów). Najwcześniejsza informacja pochodzi z roku 1749, kiedy to Jabłonowski przybył do swej nowo wznoszonej rezydencji, „kędy pałac stawiano wspaniały i wygodny, w ślicznym położeniu”. W 1752 r. książę kupował w Gdańsku i Królewcu obrazy, meble, zegary i obicia do wystroju.

Zespół pałacowo-ogrodowy z towarzyszącą mu we frontowej części kaplicą dworską i w planach sprzężony z miasteczkiem został założony na osi północ-południe, w barokowym układzie „miedzy dziedzińcem a ogrodem”. Dostęp do rezydencji zapewniały dwie bramy: od zachodu tzw. „Grodzieńska” i od południa główna, położona na osi pałacu, zwana „Wołpińską” (od strony miasteczka Wołpa). Parterowy, zapewne murowany pałac został malowniczo usytuowany na szczycie skarpy zakola Niemna (obecnie starorzecza). Otrzymał wydłużony prostokątny plan na linii wschód-zachód i musiał być prawdziwie obszerną budowlą. W 1752 r. właściciel pisał, że ma „30 pokojów, a od rogu do rogu łokci 230 [ok. 137 m]”. Od frontu pałacowi towarzyszył dziedziniec, na którym zabudowania gospodarcze układały się w podkowę. Na obrzeżu dziedzińca znajdowała się kaplica, która stanowiła ważny akcent oprawy wjazdu. Założona na centralnym planie, została przeznaczona na świątynię dworską i zarazem grobową. Usytuowano ją frontem w kierunku pałacu, z którym łączyła ją oś wyznaczona szczątkowo zachowaną aleją z lip. Silnie zrujnowana budowla jest obecnie jedynym znaczącym reliktem założenia. Główna część założenia ogrodowego, powstała zapewne jako barokowy parter, wzbogacony być może o boskiety, została najpewniej usytuowana od północy, za pałacem i powiązana kompozycyjnie z długim na 700 łokci [ponad 400 m] kanałem, wyprowadzonym od strony Niemna. Druga część (o charakterze parku, zwierzyńca?), nazywana „ogrodem wołpińskim”, została dołączona do założenia po stronie południowo-wschodniej. U stóp skarpy, na krańcu zakola rzeki, książę zbudował przystań („port”) dla flisu. W XIX w. regularna kompozycja uległa przekształceniu w park angielski, z którego do dziś pozostał częściowo czytelny układ i część nasadzeń.

Pałac wzniesiony przez Jabłonowskiego przetrwał co najmniej do 1914 r. w zredukowanej formie, zaadaptowanej do potrzeb mieszkalnego dworu. Jedyny znany widok jabłonowskiego pałacu pochodzi z 2. połowy XIX w. (rysunek Napoleona Ordy z lat 1861-1877). Ukazuje elewację tylną sporej, piętrowej budowli o tradycyjnej dla dworu bryle, zaopatrzonej w narożne alkierze oraz dwa wysokie boczne aneksy, w tym jeden w formie galerii. Z tego czasu pochodzi też opis „niesłychanie oryginalnego, olbrzymiego domu z dziwacznie pozałamywanymi skrzydłami. Ogromne, cegłą wykładane, ciemnawe i pełne cel korytarze, grube mury, suteryny pod całym domem, kilka dużych, pustych sal, nadawałyby mu raczej pozór dawnego klasztoru”. Pałac został zniszczony podczas działań wojennych w latach 1914-1918. Przed 1939 r. stały tu jeszcze resztki murów.