Fasada pałacu w Wace Trockiej, fot. dr hab. Anna Sylwia Czyż, prof. ucz., 2024, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Pałac Tyszkiewiczów w Wace Trockiej
Elewacja ogrodowa pałacu w Wace Trockiej, fot. dr hab. Anna Sylwia Czyż, prof. ucz., 2024, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Pałac Tyszkiewiczów w Wace Trockiej
Herb Tyszkiewiczów Leliwa nad wejściem do pałacu w Wace Trockiej, fot. dr hab. Anna Sylwia Czyż, prof. ucz., 2024, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Pałac Tyszkiewiczów w Wace Trockiej
Sala balowa w pałacu w Wace Trockiej, fot. dr hab. Anna Sylwia Czyż, prof. ucz., 2024, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Pałac Tyszkiewiczów w Wace Trockiej
Dawna oranżeria w pałacu w Wace Trockiej, fot. dr hab. Anna Sylwia Czyż, prof. ucz., 2024, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Pałac Tyszkiewiczów w Wace Trockiej
Neogotycka brama boczna i kordegarda w Wace Trockiej, fot. dr hab. Anna Sylwia Czyż, prof. ucz., 2024, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Pałac Tyszkiewiczów w Wace Trockiej
Klasycystyczna brama główna i aleja lipowa w Wace Trockiej, fot. dr hab. Anna Sylwia Czyż, prof. ucz., 2024, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Pałac Tyszkiewiczów w Wace Trockiej
Stajnie w Wace Trockiej, fot. dr hab. Anna Sylwia Czyż, prof. ucz., 2024, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Pałac Tyszkiewiczów w Wace Trockiej
Wieża ciśnień i fragment spichlerza w Wace Trockiej, fot. dr hab. Anna Sylwia Czyż, prof. ucz., 2024, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Pałac Tyszkiewiczów w Wace Trockiej
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002133-P

Pałac Tyszkiewiczów w Wace Trockiej

Identyfikator: POL-002133-P

Pałac Tyszkiewiczów w Wace Trockiej

Waka Trocka to niegdysiejszy majątek Tyszkiewiczów, położony pomiędzy Wilnem a Trokami. Dziś znajduje się w granicach stołecznego Wilna i jest jednym z największych i najlepiej zachowanych ziemiańskich zespołów rezydencjonalnych Litwy.

Pierwotnie majątek należał do Tatarów, których na teren Wielkiego Księstwa Litewskiego sprowadził wielki książę Witold u schyłku XIV w. W końcu XVI w. jeden z nch Abrahim Zawacki sprzedał dobra Pawłowi Stefanowi Sapieże (1565-1635). Przed połową XIX w. majątek zakupił Józef Tyszkiewicz (1805-1844), marszałek szlachty oszmiańskiej. Po nim dziedziczył syn Jan Witold Tyszkiewicz (1831-1892), marszałek szlachty wileńskiej żonaty z Izabelą Hortensją (1836-1907). Po jego śmierci dobra przypadły jego młodszemu synowi Janowi Józefowi (1867-1903), po którym dzierżył Jan Michał (1886-1939).

Rezydencję w Wace Trockiej zorganizował Jan Witold Tyszkiewicz, który przed 1880 r. zatrudnił uznanego architekta warszawskiego Leandra Marconiego (1834-1919). Wystawił on klasycystyczny pałac dbając o każdy szczegół wykończenia, łącząc go z budynkami gospodarczymi i neogotycką kaplicą - mauzoleum rodu (1870). Wzorem dla siedziby Tyszkiewiczów stał się pałac Na Wodzie w Łazienkach, co nie tylko miało przypominać o dziejach Rzeczpospolitej, ale i rodzinnych powiazaniach z królem Stanisławem Augustem. Wnuczką królewskiego brata Kazimierza Poniatowskiego (1721-1800) była Anna Maria zwana Anetką (1779-1867), córka Konstancji z Poniatowskich (1759-1830) i Ludwika Tyszkiewicza (1748-1808).

Pałac w Wace Torckiej jest budowlą wzniesioną na planie prostokąta z podpiwniczeniem, szeroką i wysoką na dwie kondygnacje częścią środkową zaakcentowaną belwederem. Charakterystycznym elementem fasady jest wgłębny, dwukolumnowy portyk. W nim znajduje się portal z dekoracją stiukowa ujmującą herb Tyszkiewiczów Leliwa. Od strony ogrodu na skrajach znajdują się dwa okrągłe portyki. Na osi architekt wprowadził obszerny półkolisty ryzalit, w którym niegdyś znajdowała się oranżeria, niezwykle modny element w pałacach XIX w. Parter siedziby zajmowała ponadto obszerna sień, apartamenty Tyszkiewiczów oraz jadalnia, sala balowa połączona z dwoma salonikami, i pokój bilardowy z biblioteką. Pokoje dla gości oraz mieszkania synów Jana Witolda i Izabeli Hortensji (1836-1907) Tyszkiewiczów zorganizowane były na piętrze. We wnętrzu do dziś zachował się oryginalny wystrój: stropy kasetonowe, mozaikowe posadzki, boazerie i sztukaterie. Warto także dodać, że ostatni z właścicieli Waki Trockiej Jan Michał Tyszkiewicz doprowadził do remontu i modernizacji siedziby wystawionej przez swego dziadka. Zafascynowany nowinkami technicznymi jako jeden z pierwszych w ówczesnej Litwie połączył telefonicznie majątek z pałacem w Wilnie.

Na teren rezydencji, otoczonej przez obszerny park (26,6 ha) założony przez uznanego ogrodnika Edouarda André (1840-1911), wiodą dwie bramy. Główna - klasycystyczna wraz z kordegardą jest zlokalizowana po zachodniej stronie i aleją lipową prowadzi do pałacu, przed którym zorganizowano obszerny gazon. Boczna brama jest neogotycka i stoi od strony południowej, tuż obok neogotyckich kordegardy i kaplicy.

W skład zespołu pałacowego wchodzi w sumie kilkanaście budynków. Najstarszym z nich jest stojąca w pobliżu pałacu drewniana oficyna dawnych właścicieli majątku Dąbrowskich (początek XIX w.). Jest to niewielki budynek parterowy nakryty dachem mansardowym, który w czasach Tyszkiewiczów pełnił funkcję mieszkania dla służby. Pozostałe gmachy pochodzą z końca XIX w. Jest to m.in. budynek kuchni i pralni połączony z pałacem dla wygody podziemnym przejściem oraz łaźnia położona nad parkowym stawem. Z kolei drewniany dom rządcy ma kształt dworku z czterokolumnowym gankiem. Drewniane czworaki wzniesiono na planie wydłużonego prostokąta. Drewniana jest też stodoła z ok. 1900 r., która ma od frontu dwukondygnacyjną wgłębną galerię. Murowana wieża ciśnień została wzniesiona na planie trójkąta i nakryta spiczastym dachem. Miała ona także funkcję widokową. Okrągły budynek z sześcioma masywnymi szkarpami kryje studnię i lodownię. Stajnie wzniesiono na planie litery H i nakryto dachem mansardowym. Ich część środkowa jest dwukondygnacyjna i kryje bramę przejazdową. Tu także znajdował się zarząd majątku. Warto także wspomnieć o murowanym spichlerzu, oborze i kuźni.

Czas powstania:
przed 1880
Twórcy:
Leandro Marconi (architekt; Polska), Edouardo André (architekt, ogrodnik; Francja)
Bibliografia i archiwalia:
  • T.S. Jaroszewski, „O naśladownictwach pałacu Na Wyspie w Łazienkach, w: Muzeum i twórca. Studia z historii sztuki i kultury ku czci prof. Stanisława Lorentza”, Warszawa 1969, 311-324.
  • M. Omilanowska, „Edouard André i jego realizacje ogrodowe w Polsce i na Litwie”, “Rocznik Historii Sztuki”, t. 34, 2009, 199-237.
Publikacja:
02.08.2024
Ostatnia aktualizacja:
10.09.2024
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz