Stanisławów, Pasaż Gartenbergów, domena publiczna
Fotografia przedstawiająca Pasaż Gartenbergów w Stanisławowie
Stanisławów, Pasaż Gartenbergów, domena publiczna
Fotografia przedstawiająca Pasaż Gartenbergów w Stanisławowie
Stanisławów, Pasaż Gartenbergów, domena publiczna
Fotografia przedstawiająca Pasaż Gartenbergów w Stanisławowie
Wejśie do (hali) Pasażu Gartenbergów. Przed budynkiem widoczny uliczny sprzedawca baloników., domena publiczna
Fotografia przedstawiająca Pasaż Gartenbergów w Stanisławowie
Wnętrze pasażu Gartenbergów, domena publiczna
Fotografia przedstawiająca Pasaż Gartenbergów w Stanisławowie
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001679-P/149273

Pasaż Gartenbergów w Stanisławowie

Identyfikator: POL-001679-P/149273

Pasaż Gartenbergów w Stanisławowie

Przedsięwzięcie budowy pasażu handlowego przy ówczesnych ulicach: Sapieżyńskiej, Karpińskiego i Kościuszki zakrojone na wielką skalę odbywało się w samym sercu kształtującego się wielkomiejskiego centrum Stanisławowa. Nowy secesyjny, elegancki obiekt powstawał w nabytych i przebudowanych przez braci Ignacego i Dawida Gartenbergów kamienic (należących poprzednio do stanisławowskiej rodziny Halpernów), zaraz obok świeżo wybudowanej neobarokowej Dyrekcji Kolejowej, stając się pożądanym miejscem spotkań towarzyskich Stanisławowa.  

Pasaże handlowe pod szklanymi dachami były wówczas oznaką nowoczesności w każdym szanującym się mieście europejskim. Lwów od 1900 roku miał legendarny pasaż Mikolascha a jeszcze wcześniej, bo od lat 90. XIX wieku pasaż Hausmanna. Fakt, że w pierwszych latach XX wieku Stanisławów jeszcze takiego pasażu nie miał, był szansą na niewątpliwie bezbłędną inwestycję, z której skorzystali znakomicie prosperujący przemysłowcy. Działalność gospodarcza braci Gartenbergów, była związana z naftą, a ich interesy handlowe łączyły Galicję Wschodnią z Wiedniem. Dlatego nie przypadkiem projekt pasażu w 1903 roku zamówiony został w wiedeńskiej firmie Fellner & Helmer, które miała wówczas w swoim dorobku pompatyczne gmachy teatralne na przestrzeni od Wiednia do Odessy. Dla Stanisławowa oznaczało to rozmach i rangę nowej inwestycji. Wykonawcą projektu, jak podaje „Kurier Stanisławowski”, wyznaczony był Henryk Gustav Koschyc. Nagła śmierć projektanta na początku 1904 roku nie pozwoliła mu ukończyć prac. Po nim budowę prowadził lwowski inżynier Antoni R. Fleischl (ok. 1865-1921), znany jako jeden z pionierów „nowego stylu żydowskiego” lub „secesji żydowskiej” we Lwowie. Kierownictwo budowy spoczywało w rękach przebywających na miejscu lwowskiego architekta Karola Boublika i Jana T. Kudelskiego, wówczas już w Stanisławowie mieszkającego. Budowa pasażu trwała intensywnie od czerwca do grudnia 1904 roku. 

Sam pasaż, zlokalizowany w obszernym podwórzu przebudowujących się jednocześnie kamienic miał kształt podłużnej bogato zdobionej elementami secesyjnymi hali o długości 53 metrów, biegnącej wzdłuż osi wschód-zachód, równolegle do  ulic Sapieżyńskiej i  Kościuszki. Szerokość hali wynosiła 8  metrów, zwiększając się u  wschodniego jej końca, któremu nadano kształt ośmioboku podłużnego, do  12 metrów. Do  tego ośmioboku, długiego na 17  metrów, nakrytego kopułą, wchodziły szerokie na około 3-4 metry przejścia boczne od  ulic Kościuszki i  Sapieżyńskiej, zakończone dekoracyjnymi bramami. 

Cały kwartał, wewnątrz którego znajdował się pasaż wraz z budynkami przy Karpińskiego 7 i Kościuszki 2, popadł w przerażającą ruinę w wyniku obstrzeliwania miasta w 1917 roku. Z całego zespołu pasażu ocalał jedynie konstrukcyjny szkielet samego pasażu i jedna kamienica przy ulicy Kościuszki 4, na której do dziś widnieje napis: „kawiarnia EDISON”.  

Konstrukcja metalowa została na nowo przeszklona i wyremontowana, a  otoczenie uporządkowane staraniami Urzędu Miejskiego w latach 1926-1927. Wówczas  zrewitalizowana została część środkowa w parterowej obudowie pomieszczeń sklepowych. 

W latach sześćdziesiątych XX wieku zaczął tu funkcjonować radziecki dom towarowy. W latach dziewięćdziesiątych pasaż chwilowo był siedzibą galerii sztuki współczesnej. Obecnie jest ośrodkiem handlowo-usługowym.

Lokalizacja: Nezalezhnosti St, 3, Ivano-Frankivsk, Ukraina 

Osoby powiązane:

Czas powstania:

1904

Twórcy:

Jan Tomasz Kudelski (architekt; Polska)(podgląd)

Słowa kluczowe:

Publikacja:

17.11.2024

Ostatnia aktualizacja:

17.11.2024

Opracowanie:

Żaneta Komar
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Pasaż Gartenbergów w Stanisławowie Fotografia przedstawiająca Pasaż Gartenbergów w Stanisławowie Galeria obiektu +4
Stanisławów, Pasaż Gartenbergów, domena publiczna
Fotografia przedstawiająca Pasaż Gartenbergów w Stanisławowie Fotografia przedstawiająca Pasaż Gartenbergów w Stanisławowie Galeria obiektu +4
Stanisławów, Pasaż Gartenbergów, domena publiczna
Fotografia przedstawiająca Pasaż Gartenbergów w Stanisławowie Fotografia przedstawiająca Pasaż Gartenbergów w Stanisławowie Galeria obiektu +4
Stanisławów, Pasaż Gartenbergów, domena publiczna
Fotografia przedstawiająca Pasaż Gartenbergów w Stanisławowie Fotografia przedstawiająca Pasaż Gartenbergów w Stanisławowie Galeria obiektu +4
Wejśie do (hali) Pasażu Gartenbergów. Przed budynkiem widoczny uliczny sprzedawca baloników., domena publiczna
Fotografia przedstawiająca Pasaż Gartenbergów w Stanisławowie Fotografia przedstawiająca Pasaż Gartenbergów w Stanisławowie Galeria obiektu +4
Wnętrze pasażu Gartenbergów, domena publiczna

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz