Lommis to niewielka miejscowość położona w kantonie Turgowia, w północnej części Szwajcarii. Na współczesnej mapie miasta można odnaleźć wiele prac autorstwa rzeźbiarza i polskiego żołnierza internowanego w Szwajcarii w latach 1940-1945, Pawła Polachowskiego (1917-1991). Jedną z najciekawszych kompozycji jest „Nauczanie Apostołów” we wnętrzu kameralnego kościola reformowanego.

Lommis - miasto dwóch wyznań

Od XVI w. w Lommis jedną z dwóch dominujących religii, obok katolicyzmu, jest protestantyzm. W latach 1648-1966 zlokalizowany w centrum miasta średniowieczny kościół pod wezwaniem św. Jakuba Starszego był współdzielony przez oba wyznania. Po II wojnie światowej wspólnota protestancka zdecydowała jednak o budowie własnej siedziby.

Architektura i wystrój kościoła reformowanego

Budynek kościoła reformowanego w Lommis powstał w 1966 r. według projektu architektów z Turgowii, Willy’ego Krähera i Karla Jenni, w północno-zachodniej części miasta. Monumentalny, modernistyczny kościół stoi wśród rozłożystych drzew, nieco oddalony od pierzei ulicy Matzingerstrasse. Bryła, przypominająca nowoczesną rzeźbę plenerową, składa się z podłużnej nawy oraz wysokiej dzwonnicy, wyróżniającej się spadzistym dachem, który biegnie od szczytu aż do wysokości parteru budynku. Dekoracja wnętrza kościoła, zgodnie z zasadami szwajcarskiego kościoła reformowanego, została ograniczona do zaledwie kilku elementów.

Relief „Nauczanie Apostołów” Pawła Polachowskiego

Jednym z nich jest podłużna, prostokątna, brązowa płaskorzeźba zatytułowana „Nauczanie Apostołów”, umieszczona na bocznej ścianie nawy kościoła. Pochodzący z około 1966 r. relief ukazuje w sposób hieratyczny dwunastu apostołów, słuchających nauk Jezusa. Centralne miejsce w kompozycji zajmuje Jezus, przedstawiony z promienistym nimbem i księgą w dłoniach, symbolizującymi jego boskość i mądrość. Wokół niego zgrupowani są uczniowie, po sześciu z każdej strony, ukazani z charakterystycznymi długimi włosami i brodami, ubrani w tuniki. Wykonany w konwencji sztuki naiwnej odlew wyróżnia się zróżnicowaną fakturą oraz linearnością wizerunku. Surowa płaskorzeźba wyróżnia się na tle minimalistycznego wnętrza kościoła. Kompozycja jest sygnowana w prawym górnym rogu „POLACHOWSKI AADORF”, co wskazuje na autora, Pawła Polachowskiego, i miejsce powstania dzieła.

Zakazana miłość, służba wojskowa i dłuto - historia zapomnianego twórcy Pawła Polachowskiego

Paweł Polachowski, urodzony w 1917 r., zaciągnął się do polskiej armii w wieku zaledwie 22 lat. Jeszcze w 1939 r. został schwytany przez Rosjan i przewieziony do obozu jenieckiego na Syberii, skąd udało mu się zbiec. Dołączywszy do wojsk angielskich, przez Bałkany przedostał się do Francji, gdzie przystąpił do 2. Dywizji Strzelców Pieszych. 22 czerwca 1940 r. znalazł się w Szwajcarii i został internowany. W kraju Wilhelma Tella najpierw trafił do obozu dla internowanych żołnierzy polskich w Büren.

Pobyt w Matzingen, gdzie Polachowski został oddelegowany 12 lutego 1941 r., na zawsze odmienił jego życie. Tam odbył praktykę zawodową na rzeźbiarza. Jeszcze podczas II wojny światowej otworzył warsztat w Lommis, specjalizujący się w rzeźbach w drewnie oraz płytach nagrobnych i upamiętniających towarzyszy broni.

Co więcej, to właśnie tam pomimo zakazu kontaktów z miejscową ludnością, Polachowski nawiązał relację z Agathą Schwager, pochodzącą z lokalnej rodziny rolniczej. Poznali na lotnisku w Lommis, gdzie Polachowski wykonywał prace melioracyjne. Przez kolejne lata spotykali się w tajemnicy. W maju 1945 r., w przededniu zakończenia wojny, para pobrała się w miejscowym kościele katolickim św. Jakuba. Decyzja ta kosztowała Schwager z utratą paszportu szwajcarskiego, co skłoniło parę do wyjazdu w 1947 r.

Po krótkim pobycie we Francji, gdzie przyszła na świat ich córka, wyjechali do ojczyzny rzeźbiarza. Tam urodziło się im drugie dziecko, syn Romuald. Jednak, wobec dyskryminacji żony i dzieci skłoniła ich do powrotu do Szwajcarii. Po odwilży w 1956 r., rodzina osiadła w Aadorf, gdzie Polachowski otworzył warsztat rzeźbiarski.