Płyta upamiętniająca Katarzynę Jagiellonkę, najmłodszą córkę polskiego króla Zygmunta I i Bony Sforzy oraz żonę króla szwedzkiego Jana III, znajduje się w lesie nieopodal miejscowości Taxinge.

Data jej powstania nie została dokładnie ustalona, lecz zabytek ten opisywany był już w dziewiętnastowiecznych leksykonach poświęconych starożytnościom szwedzkim, np. w dziele Olofa Hermelina „Selebo härads fornlemningar” czy „Historiskt Geografiskt Och Statistiskt Lexikon Öfver Sverige”. Płyta została wykonana z czerwonego piaskowca jotnickiego i jest stylizowana na naturalny element skalny.

Umieszczona na niej inskrypcja odnosi się do legendy, według której królowa Katarzyna Jagiellonka codziennie czerpała wodę ze źródła i przynosiła mężowi, przyszłemu królowi szwedzkiemu Janowi III, uwięzionemu przez króla Eryka XIV na zamku w Gripsholm w latach 1563-1567. Obawiała się bowiem, że strażnicy mogą otruć jej męża, podając mu zatrutą wodę do picia. Źródełko nazywane jest od owego czasu Źródełkiem Królowej (Drottningkällan). 

Ten interesujący zabytek został poddany kompleksowej konserwacji w lecie 2019 r. Prace renowacyjne, zrealizowane przez polską konserwatorkę dzieł sztuki Annę Sztymelską–Karczewską, w całości sfinansował Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA. Polegały one przede wszystkim na oczyszczeniu kamiennej płyty z zanieczyszczeń organicznych, usunięciu starych warstw farby i kleju, zabezpieczeniu przed korozją metalowych elementów mocujących, a także na zabezpieczeniu wierzchnich warstw kamienia przed łuszczeniem się. Następnie został uczytelniony napis, z przywróceniem pierwotnego charakteru inskrypcji i pozłoceniem królewskiej korony. Końcowy etap prac objął uporządkowanie i zabezpieczenie najbliższego otoczenia płyty.

Należy podkreślić, że w związku z bezpośrednim sąsiedztwem źródła, wszystkie prace konserwatorskie były prowadzone w sposób wykluczający zanieczyszczenie wody. Większość zabiegów wykonano z wykorzystaniem technik mechanicznych i preparatów naturalnych, ulegających łatwemu rozkładowi w środowisku naturalnym. Użycie środków chemicznych (farb, impregnatów etc.) zostało zredukowane do niezbędnego minimum, z zachowaniem najwyższej ostrożności w czasie ich aplikacji.

Realizacja tego projektu nie byłaby możliwa, gdyby nie wszechstronne wsparcie i życzliwość Ambasady Rzeczpospolitej Polskiej w Sztokholmie.

Realizator: Anna Sztymelska-Karczewska

Prace konserwatorskie zrealizowane w latach 2019, Program Ochrona, Instytut Polonika