W kolekcji paryskiego Luwru znajduje się obraz przedstawiający „Portret starszego mężczyzny” według Rembrandta, należący niegdyś do kolekcji ostatniego króla Polski Stanisława Augusta

Niezidentyfikowany model
Obraz przedstawia frontalnie ukazanego starszego mężczyznę z siwymi krótkimi, lekko kręconymi włosami, krótką brodą i wąsami. Jego twarz jest blada, usta lekko otwarte, jednak wzrok żywy, zwrócony lekko w prawą stronę na dół. Mężczyzna ubrany jest w brązowy płaszcz z kołnierzem, spodnią szatę, spod której widoczna jest biała stójka koszuli. Na piersi modela słabo widoczny jest łańcuch z zawieszką. Tło jest nieokreślne. Obraz utrzymany jest w ciemnej, brązowej kolorystyce, jasnym akcentem jest lewa strona twarzy i stójka koszuli.

„Portret starszego mężczyzny” uchodził niegdyś za portret brata malarza Rembrandta van Rijna, Adriaena (1597-1652) jako autorskie, późne dzieło samego Rembrandta. Dziś jednak przechowywany w Luwrze obraz uważany jest za dzieło naśladowcy wielkiego mistrza, datowany na lata 1650-1660, a tożsamość modela jest nieokreślona. Zbliżony pod względem fizjonomii twarzy modela jest obraz zatytułowany „Studium starszego mężczyzny”, który również kiedyś uchodził za dzieło Rembrandta, przechowywany w muzeum Mauritshuis w Hadze (nr inw. 560). Oba obrazy można więc uznać za należące do kategorii portretowej zwanej „tronie”, czyli przedstawienia charakterystycznego typu ludzkiego. „Tronie” nie były przeznaczone jako portrety, ale jako studia ekspresji, typu, fizjonomii lub interesującej postaci, takiej jak starzec, młoda lub stara kobieta. Charakterystyczne były dla sztuki niderlandzkiej i flamandzkiej okresu baroku, a Rembrandt stosował ten typ portretowy dosyć często.

Na obrazie w Luwrze widoczne są liczne spękania i ubytki warstwy malarskiej, jego stan konserwatorski utrudnia dokładny opis, a przede wszystkim docenienie walorów malarskich wizerunku mężczyzny. To co interesujące, w prawym dolnym rogu obrazu widoczny jest numer 40 namalowany białą farbą. Natomiast na odwrociu w lewym górnym rogu płótna znajduje się pieczęć woskowa oraz zapisany białą kredą numer 343, a na ramie trzy nalepki, numer zapisany białą kredą 89, i zapisany ołówkiem numer 10 w kółku.

Historia obrazu
Obraz powstał najprawdopodobniej w połowie XVII w., na fali zainteresowania późnym malarstwem Rembrandta, jego naśladowca, jakich było wielu w tamtym czasie, namalował omawiany wizerunek. Wiadomo, że obraz znajdował się w 2. połowie XVIII w. w kolekcji niemieckiej, najprawdopodobniej w zbiorach radnego Trible'a i uchodził za dzieło autorskie Rembrandta. A wiadomo to dzięki graficznym powtórzeniom Georga Fridricha Schmidta (1712-1775) z 1768 r., który jako wzięty grafik tworzył graficzne reprodukcje obrazów, m.in. tych pędzla Rembrandta. Znana jest grafika Schmidta z 1768 r. przechowywana w Gabinecie Rycin, Państwowych Kolekcji Sztuki w Dreźnie, przedstawiająca obraz Rembrandta, na której widoczny jest starszy mężczyznę o rysach twarzy bezsprzecznie tożsamych z twarzą modela z obrazu z Luwru. Inne wydaj się oświetlanie obrazu - twarz oświetlona jest z prawej strony - to zapewne wynika z techniki graficznej.

Następnie, dokładnie nie wiadomo, kiedy, obraz trafił do słynnych zbiorów ostatniego króla Polski Stanisława Augusta. Został odnotowany w inwentarzu kolekcji króla z 1795 r. Po rozproszeniu kolekcji króla, obraz trafił w połowie XIX w. do zbiorów Potockich. Należał wówczas do Mikołaja (Félix-Nicolas) Potockiego (1845-1921), syna Mieczysława, wnuka targowiczanina Szczęsnego, dziedzica majątku i zbiorów w Tulczynie (dziś Ukraina). Mikołaj Potocki wywiózł obraz do Paryża pod koniec lat 70. XIX w. i wraz z pozostałymi zbiorami tulczyńskimi przechowywał go w wybudowanym dla niego paryskim pałacu zwanym „Hôtel Potocki” przy avenue Friedland 27 (obecnie Chambre de Commerce et d'Industrie de Paris), który to pałac był modnym salonem literackim, cenionym również ze względu na wyposażenie wnętrz. Hrabia Potocki wypożyczał dzieła ze swojej kolekcji na paryskie wystawy, a „Portret starszego mężczyzny”, wówczas uważany za autorskie dzieło Remebrandta zdeponował w Luwrze do stałej ekspozycji w 1907 r. Na krótko przed śmiercią, testamentem z dn. 25 sierpnia 1920 r. Mikołaj Potocki zapisał obraz w darze paryskiemu muzeum, a jego imię i nazwisko zostało wyryte na kamiennej tablicy umieszczonej w rotundzie przed galerią Apollina, gdzie upamiętnieni są darczyńcy Luwru. Pozostałe zbiory Mikołaja Potockiego zostały odziedziczone przez Alferda Potockiego (1886-1958), ostatniego ordynata Łańcuta, a następnie rozproszone.

Kolekcja króla Stanisława Augusta
Słynne zbiory ostatniego króla Polski, tworzone podczas jego rządów w latach 1764-1795, obejmowały malarstwo, rzeźbę, broń, biżuterię, bibliotekę oraz wyposażanie jego siedzib. Kolekcja malarstwa Stanisława Augusta pod koniec jego panowania liczyła blisko 2,5 tysiąca obrazów, co jest udokumentowane w inwentarzu zatytułowanym „Catalogue des Tableaux appartenant a Sa Majeste le Roi de Pologne”, spisanym w 1795 r. W kolekcji malarstwa króla znajdowało się malarstwo niderlandzkie, włoskie, francuskie, niemieckie i polskie. Po abdykacji króla, zbiory ulegały stopniowemu rozpraszaniu, w zasadzie nie było szans na przetrwanie kolekcji. Dziś zidentyfikowanych jest około 400 obrazów z tego zbioru.