Informacja o obiekcie:
Na starym polskim cmentarzu w Tadaniach zachowane nagrobki pochodzą z początku XIX i XX wieku. Ok. 50 z nich to kamienne pomniki, ok. 20 posiada metalowe krzyże, po kilkunastu zostały tylko tablice porzucone w trawie. Cmentarz jest nieogrodzony, porośnięty dziką roślinnością, a zniszczone i przewrócone nagrobki wymagają konserwacji i pionizacji. Nekropolia pozostawiona została sama sobie po zakończeniu drugiej wojny światowej, kiedy to utworzono „nowy” cmentarz, w którym grzebano ludność rosyjską, a potem ukraińską. Na „starym” cmentarzu nigdy nie przeprowadzono żadnych prac inwentaryzatorskich ani konserwatorskich.

W równie złym stanie jest mały cmentarz rodziny Bartmańskich − duży grobowiec, pomnik nagrobkowy oraz cztery nagrobki. Grobowiec pozbawiony jest jednej ze ścian, widoczna jest trumna, przykryta białym płótnem z szacunku dla wystających szczątków ludzkich. Nagrobki pochodzą z końca XVIII w. W tym miejscu jest pochowany Tomasz Franciszek Bartmański, polski inżynier, podróżnik i publicysta, uczestnik powstania listopadowego, kawaler Orderu Virtuti Militari, jeden z najwybitniejszych inżynierów okresu Wielkiej Emigracji.

Zrealizowane prace: 
W dniach 20‒24 sierpnia 2021 r. 19-osobowa grupa wolontariuszy z Polski i 13-osobowa osobowa grupa wolontariuszy z Ukrainy uczestniczyły w obozie wolontariackim w Tadaniach. Celem prawidłowego prowadzenia prac porządkowych i konserwatorskich na cmentarzach wszyscy uczestnicy zostali przeszkoleni z zakresu metodyki prowadzenia prac renowacyjnych architektury cmentarnej. Szkolenie przeprowadził Tomasz Dziurawiec, który także sprawował nadzór konserwatorski nad wszystkimi pracami.

W ramach projektu:

oczyszczono około 1/3 powierzchni całości cmentarza ze zbędnej zieleni;

wykonano inwentaryzację (pomiarową) i oczyszczenie 34 nagrobków na dwóch cmentarzach (zakładano 25) oraz wykonano ewidencję drzewostanu;

spionizowano 6 nagrobków, zabezpieczono wymagające tego nagrobki i znalezione na miejscu fragmenty w celu wykorzystania ich w kolejnych pracach;

wykonano konserwację napisów;

wykonano dokumentację konserwatorską i fotograficzną (stan przed/po).

Ponadto, w czasie obozu odbyły się dwa spotkania z Polakami mieszkającymi w Tadaniach i spotkanie z miejscowym historykiem. Dzięki temu uczestnicy poznali historię i kulturę ziem kresowych dawnej Rzeczypospolitej oraz losy Polaków zamieszkujących tamte tereny.

Efektem jest także wystawa fotograficzna opowiadająca o kulturze i polskości na Kresach oraz dokumentująca działania wolontariuszy. Autorami zdjęć są wolontariusze, a będzie ona prezentowana tak w Polsce, jak i na Ukrainie.

Finansowanie: Program Instytutu Polonika „Polskie dziedzictwo kulturowe za granicą – wolontariat”  

Więcej o projekcie: https://polonika.pl

• Stowarzyszenie „CRAS” Centrum Rozwoju Aktywności Społecznej, realizacja w roku 2021.