Praca Macieja Szańkowskiego „Okno” została wykonana podczas pleneru rzeźby w Mariborze, w ramach sympozjum Forma Viva. Szańkowski zgłosił się na sympozjum Forma Viva, wskazując dwie możliwe realizacje - właśnie Maribor, a jako alternatywę także Sečę (gdzie w ramach Forma Viva wykonywano prace kamieniarskie), oraz załączył szkice zarówno dla Mariboru, jak i Sečy. „Okno jest znakomitym przykładem harmonijnego połączenia dzieła sztuki z naturalnym otoczeniem. Rzeźba zatytułowana „Okno”, datowana na rok 1977, stanowi wyjątkowe połączenie elementów konstruktywistycznych z organiczną formą, wtapiając się w malowniczy krajobraz górski Mariboru.

Szańkowski, eksplorując relacje między rzeźbą a przestrzenią, umieścił kamienną strukturę w sposób, który naturalnie koresponduje z otaczającą ją naturą. „W rzeźbie tej pragnąłem ukazać pewną, zastygłą dynamikę; ruch otwartych - jakby siłą woli - masywnych ram-płaszczyzn” - wyjaśnił artysta, podkreślając swoje dążenie do uchwycenia i wyrażenia ruchu oraz dynamiki, pomimo niezmiennej, kamiennej formy dzieła.

Twórczość Macieja Szańkowskiego, co pokazuje projekt „Okno” w Mariborze, wyróżnia się unikalną zdolnością do łączenia sztuki z otoczeniem przyrodniczym, harmonijnie współistniejąc z krajobrazem. „Okno”, będące efektem sympozjum Forma Viva, ukazuje zamiłowanie artysty do eksploracji i interpretacji przestrzeni w kontekście naturalnym, gdzie kamień i otaczająca go natura tworzą spójną całość.

Szańkowski, w swojej pracy nad „Oknem”, dążył do uchwycenia „zastygłej dynamiki”, co może wydawać się paradoksem - dynamika kojarzy się z ruchem, zmiennością, podczas gdy zastygnięcie wiąże się ze stałością, niezmiennością. Jednak to właśnie ta z pozoru sprzeczna koncepcja staje się kluczem do zrozumienia jego artystycznych intencji. Artysta, wykorzystując masywne kamienne płaszczyzny, stworzył wrażenie otwierania się - jakby owe „ramy” były w stanie przesunąć się, zmienić konfigurację, pomimo swojej niezachwianej, monolitycznej formy.

Szańkowski nie tylko odnosi się do konstruktywistycznych korzeni, ale również poszerza granice tego ruchu, wprowadzając do niego elementy zaczerpnięte z natury i organiki. „Okno” staje się metaforą perspektywy, widzenia, otwarcia na otaczający świat, jednocześnie będąc integralną częścią tego świata - nie zakłóca krajobrazu, lecz wzbogaca go, tworząc punkt, w którym sztuka i natura wchodzą w bezpośredni dialog.

Lokalizacja „Okna” na przedmieściach Mariboru, w Bresternicy, nie jest przypadkowa. Wybór tego miejsca podkreśla zamiar artysty, by jego dzieło wtapiało się w kontekst naturalny, stając się częścią większej całości. W ten sposób rzeźba Szańkowskiego przekracza tradycyjne pojęcie sztuki jako obiektu izolowanego, stając się żywym elementem krajobrazu, który zaprasza do interakcji, do doświadczania sztuki w sposób bezpośredni i intymny.

Praca Szańkowskiego, reprezentowana przez „Okno”, jest wyrazem głębokiego przekonania, że sztuka ma moc tworzenia nowych kontekstów i znaczeń w otoczeniu, w którym funkcjonuje. Nie tylko wpływa na percepcję przestrzeni przez odbiorców, ale również staje się świadkiem i uczestnikiem przemian zachodzących w krajobrazie. „Okno” Szańkowskiego, będące zarówno dosłownym, jak i metaforycznym otwarciem na świat, stanowi ważny głos w dyskusji o roli i miejscu sztuki w kontekście współczesności, wskazując na jej potencjał w budowaniu mostów między człowiekiem a naturą.

W 2014 r., podczas prac renowacyjnych, zmieniona została pierwotna kolorystyka rzeźb, która pierwotnie była pokryta warstwą farby w kolorze ochry, co nadawało jej ciepły, ziemisty odcień, wpisujący się w naturalny krajobraz. Jednakże podczas renowacji podjęto decyzję o zmianie kolorystyki rzeźby. Przemalowano ją na śnieżnobiały kolor, który z czasem uległ zatarciu, co stanowiło znaczący zwrot w percepcji i prezentacji pracy. Biała farba, choć różni się od pierwotnej ochry, wniosła nowy wymiar do interpretacji rzeźby, podkreślając jej formę i strukturę, a także wyróżniając ją na tle naturalnego krajobrazu. Ta zmiana z jednej strony sprawia, że rzeźba staje się bardziej widoczna, przyciągając uwagę i stając się punktem orientacyjnym w przestrzeni. Z drugiej strony, może to być odebrane jako oderwanie jej od pierwotnego kontekstu, nadając bardziej abstrakcyjny charakter. Niewątpliwie jednak takie działania konserwatorskie wpisują się w debatę na temat wierności pierwotnym intencjom artysty wobec potrzeby adaptacji i ewolucji pracy w zmieniającym się środowisku i kontekście kulturowym. 

Okno jest jedyną pracą Forma Viva z Mariboru, która została umieszczona poza miastem i znajduje się w Bresternicy.

Wymiary: wysokość 650 cm × długość 500 cm × szerokość 680 cm, żelazobeton, 1977, wykonawca firma Stavba

Instytut Polonika nie dysponuje prawami autorskimi do zdjęć pracy - dostępne są m.in. na stronach - https://formaviva-maribor.si/en/okno oraz http://www.mariborart.si/spomenik/-/article-display/forma-viva-maciej-szankowski