Historia relacji polsko-węgierskich to nie tylko opowieść o wspólnych walkach, politycznych sojuszach i romantycznych gestach solidarności. To także zbiór konkretnych miejsc rozsianych po całych Węgrzech, które przypominają o obecności i losach Polek i Polaków w tym kraju. Znajdują się wśród nich pomniki bohaterów, tablice pamiątkowe, miejsca związane z wojenną tułaczką oraz symbole przyjaźni dwóch narodów. 

Bohaterowie i wydarzenia historyczne

Na terenie Węgier upamiętniono wiele postaci ważnych dla historii Polski. W Győr znajdziemy tablicę upamiętniającą Jana III Sobieskiego, a w Budapeszcie pomnik Józefa Wysockiego, bohatera Wiosny Ludów. Pomnik katyński w Budapeszcie oraz tablica poświęcona Józefowi Piłsudskiemu przypominają o XX-wiecznych zmaganiach Polaków o wolność. Z kolei w Egerze upamiętniono generała Henryka Dembińskiego, uczestnika powstania listopadowego i działacza emigracyjnego.

Nie brak też miejsc pamięci o postaciach mniej znanych, lecz zasłużonych: Marię Czartoryską-Lazar, Grácię Kerényi czy Jánosa Istoka. W Budapeszcie można zobaczyć rzeźby świętych związanych z Polską Klary i Jadwigi, co przypomina o duchowym wymiarze tej relacji.

Tragedie współczesne również znalazły swoje miejsce w przestrzeni publicznej m.in. pomnik upamiętniający katastrofę polskiego autokaru w Balatonkeresztúr oraz pomnik Witolda Pileckiego w Balatonboglárze, który upamiętnia nie tylko jego osobę, ale i wspólną walkę o wolność.

Ślady polskich uchodźców wojennych (1939-1945)

W czasie II wojny światowej Węgry stały się schronieniem dla tysięcy polskich uchodźców wojennych. Ich obecność została upamiętniona w wielu miastach i wsiach. W Győr znajdziemy tablicę szpitala polskiego oraz pomnik żołnierzy 1939–1945, a w Sárvárze tablicę dotyczącą obecności polskich żołnierzy.

W Balatonboglár, gdzie działało polskie gimnazjum, dziś znajduje się tablica przypominająca o tej unikalnej placówce. W Budapeszcie, poza kaplicą w kościele Skalnym, w której modlili się Polacy, warto zwrócić uwagę na tablicę poświęconą Sekcji Lekarzy Polskich, działającej w czasie wojny.

Dramatyczne wydarzenia upamiętniono m.in. w Batyku, gdzie kopijnik przypomina o Polakach zamordowanych przez węgierskich esesmanów, oraz w Keszthely – gdzie „Polska Golgota 1940” staje się symbolem cierpienia i pamięci.

Józef Bem bohater dwóch narodów

Szczególne miejsce w polsko-węgierskiej pamięci zajmuje generał Józef Bem – bohater powstania węgierskiego 1848–1849. Na Węgrzech jego imię noszą ulice, place i szkoły, ale także wiele pomników. Tablice poświęcone jego pamięci znajdują się w Győr, Keszthely i Sárvárze, a pomnik w Székesfehérvár przypomina o jego wyjątkowej roli w historii Węgier.

Stefan Batory władca i obrońca

Króla Stefana Batorego, uważanego za jednego z najwybitniejszych władców Polski i księcia Siedmiogrodu, upamiętniono na pomniku w Budapeszcie oraz na jednej z fasad węgierskiego parlamentu, gdzie przedstawiony jest jako książę Siedmiogrodu – ogniwo łączące historię Węgier i Polski.

Ślady pamięci 1956 roku

Powstanie węgierskie 1956 roku spotkało się z ogromnym odzewem społeczeństwa polskiego. W Budapeszcie i Miszkolcu znajdują się tablice i pomniki upamiętniające polską pomoc, m.in. pomnik Romka Strzałkowskiego najmłodszej ofiary Poznańskiego Czerwca, uznanej przez Węgrów za symbol polskiego braterstwa. Na cmentarzu Új Köztemető w Budapeszcie znajduje się także pomnik 1956 roku, który obejmuje także polskie wątki solidarnościowe.

Bitwa pod Mohaczem – polski epizod

W pamięci o bitwie pod Mohaczem (1526), w której zginął król Ludwik II Jagiellończyk, znalazło się także miejsce dla wojsk polskich, które wspierały Węgrów. Ich obecność upamiętniono w Érd (pomnik i tablica) oraz w samym Mohaczu, gdzie znajduje się pomnik kapitana Lenarta Gnoińskiego – symbol udziału Polaków w tej historycznej batalii.

Lotnicy i przyjaźń narodów

W Madaras i Ruzsy znajdują się pomniki polskich lotników zestrzelonych w 1944 roku nad Węgrami  tragiczny ślad alianckiej ofensywy powietrznej i ofiarności polskich żołnierzy.

Wreszcie trwałym znakiem braterstwa są pomniki przyjaźni polsko-węgierskiej: w Győr (z tablicą poświęconą Lechowi Kaczyńskiemu) i Egerze, gdzie „schody przyjaźni” są symbolicznym zaproszeniem do wspólnej drogi obu narodów.

Lista obiektów

Tablica upamiętniająca Jana III Sobieskiego, Győr (Węgry)
Pomnik upamiętniający tragedię polskiego autokaru, Balatonkeresztúr (Węgry)
Pomnik w hołdzie Witoldowi Pileckiemu, Balatonboglár (Węgry)
Pomnik węgierskich i polskich górników - ofiar katastrofy w 1986 roku, Pecz (Węgry)
Tablica upamiętniająca Marię Czartoryską-Lazar, Budapeszt
Tablica upamiętniająca Janosa Istoka, Budapeszt
Pomnik Józefa Wysockiego, Budapeszt
Pomnik katyński, Budapeszt
Tablica upamiętniająca Grácię Kerényi, Budapeszt
Tablica upamiętniająca Józefa Piłsudskiego, Budapeszt
Rzeźby przedstawiające święte Klarę i Jadwigę, Budapeszt
Tablica upamiętniająca Henryka Dembińskiego, Eger (Węgry)

Upamiętnienia związane z polskimi uchodźcami wojennymi na Węgrzech 1939-1945

Tablica na kościele upamiętniająca polskich uchodźców, Püski (Węgry)
Pomnik upamiętniający polskich żołnierzy 1939-1945, Győr (Węgry)
Tablica upamiętniająca miejsce polskiego szpitala z okresu II wojny światowej, Győr (Węgry)
Tablica upamiętniająca obecność polskich żołnierzy w latach 1939-1941, Sárvár (Węgry)
Kopijnik upamiętniający Polaków zamordowanych przez węgierskich esesmanów, Batyk (Węgry)
Polska golgota - 1940, Keszthely (Węgry)
Tablica upamiętniająca obecność polskich uchodźców, Keszthely (Węgry)
Tablica upamiętniająca polskie gimnazjum istniejące w latach 1939-1944, Balatonboglár (Węgry)
Polska kaplica w kościele Skalnym (Ojcowie Paulini), Budapeszt
Tablica polskich uchodźców (1939-1944), Eger
Tablica polskich uchodźców, Miszkolc
Tablica upamiętniająca działalność Sekcji Lekarzy Polskich w czasie II wojny światowej, Budapeszt

Upamiętnienia Józefa Bema na Węgrzech

Tablica upamiętniająca Józefa Bema, Győr (Węgry)
Tablica upamiętniająca Józefa Bema, Keszthely (Węgry)
Tablica upamiętniająca Józefa Bema, Sárvár (Węgry)
Pomnik Józefa Bema, Székesfehérvár (Węgry)

Pomniki i tablice związane ze Stefanem Batorym

Pomnik Stefana Batorego, Budapeszt
Figura Stefana Batorego jako księcia Siedmiogrodu na budynku Parlamentu Węgierskiego, Budapeszt

Miejsca pamięci związane z Węgierską Rewolucją w 1956 roku

Tablica upamiętniająca polską pomoc w 1956 roku, Budapeszt
Pomnik Romka Strzałkowskiego, Miszkolc (Węgry)
Tablica upamiętniająca Wiesława Kuźnickiego, Budapeszt
Pomnik 1956 roku na cmentarzu Új Köztemető, Budapeszt

Upamiętnienia związane z Bitwą pod Mohaczem

Pomnik bitwy pod Mohaczem, Mohacz (Węgry)
Pomnik kapitana Lenarta Gnoińskiego, Mohacz (Węgry)
Pomnik upamiętniający dołączenie wojsk polskich do armii Ludwika II w 1526 roku, Érd (Węgry)
Tablica upamiętniająca dołączenie wojsk polskich do armii Ludwika II w 1526 roku, Érd (Węgry)

Miejsca upamiętniające polskich lotników zestrzelonych nad Węgrami

Pomnik polskich lotników zestrzelonych nad Węgrami w 1944 roku, Madaras (Węgry)
Pomnik polskich lotników zestrzelonych nad Węgrami w 1944 roku, Ruzsa (Węgry)

Pomniki przyjaźni polsko węgierskiej

Pomnik przyjaźni polsko węgierskiej, Győr (Węgry)
Tablica upamiętniająca Lecha Kaczyńskiego, Győr (Węgry)
Schody przyjaźni polsko-węgierskiej w Egerze (Węgry)