Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich, fot. MSZ, 2021
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich
Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich, fot. MSZ, 2021
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich
Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich, fot. MSZ, 2021
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: WOJ-000470-W/107317 (RU-0490)

Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich

Petersburg | Rosja | obwód leningradzki | Miasto Petersburg (Północno-Zachodni Okręg Federalny - Rosja)
ros. Sankt-Pietierburg (Санкт-Петербург), Pietierburg (Петербург); inna nazwa: Sankt Petersburg; dawna nazwa: Piotrogród, Leningrad
Identyfikator: WOJ-000470-W/107317 (RU-0490)

Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich

Petersburg | Rosja | obwód leningradzki | Miasto Petersburg (Północno-Zachodni Okręg Federalny - Rosja)
ros. Sankt-Pietierburg (Санкт-Петербург), Pietierburg (Петербург); inna nazwa: Sankt Petersburg; dawna nazwa: Piotrogród, Leningrad

W latach 30-tych XX wieku w Petersburgu rozpoczęły się czystki polityczne i etniczne. Aresztowanych gromadzono w piwnicach tzw. Wielkiego Domu, który był siedzibą NKWD i tam masowo mordowano. Szczątki ofiar wywożono następnie do lasu we wsi Lewaszowo (ok. 20-30 km od Petersburga) i grzebano w masowych mogiłach. Była to strefa wojskowa i teren ten był pilnie strzeżony. Do Lewaszowa zwożono zwłoki ofiar aż do 1954 r. W 1989 r. rozpoczęto masową rehabilitację ofiar czystek stalinowskich. Od stycznia 1990 r. petersburska prasa zaczęła drukować listy ofiar. Do 28.04.1997 r. opublikowano listę 12 836 nazwisk osób rozstrzelanych w latach 1937-1938, w tym 2 039 Polaków. Obecnie ustalono, że w lewaszowskim lesie, na obszarze 6,5 ha, ogrodzonym masywnym drewnianym płotem, spoczywają szczątki 46 771 osób. Ok. 8 tys. spośród nich to Polacy, pozostali to przede wszystkim Rosjanie, dalej Białorusini, Litwini, Łotysze, Estończycy, Finowie, Żydzi. Większość Polaków zamordowano w październiku lub listopadzie 1937 r., ale byli też mordowani w 1938 r. Podobno ofiary chowano w różnych grobach, przestrzegając podziału narodowościowego. Od 1990 r. lewaszowskie cmentarzysko jest dostępne dla odwiedzających. Mieszkańcy miasta spontanicznie zaczęli umieszczać na drzewach kartki i prowizoryczne tabliczki z nazwiskami swoich bliskich. Później pojawiły się trwalsze upamiętnienia - metalowe i marmurowe tabliczki z fotografiami i krzyże. Przed wejściem na cmentarz ustawiono ogromny pomnik-gilotynę. Przy wjeździe na teren nekropolii stoi dawna wartownia, którą zamieniono na niewielkie jednoizbowe muzeum ze skromną ekspozycją. Obok znajduje się dawna wieża wartownicza, którą w 1991 r. przekształcono na dzwonnicę - każdy, kto wchodzi na teren cmentarza, może pociągnąć za sznur i uruchomić dzwon na znak pamięci o ofiarach. Na terenie cmentarza nie przeprowadzono ekshumacji, a jedynie odwierty, potwierdzające obecność tu szczątków ludzkich. W związku z tym nie jest znany zarys mogił. Polski znak pamięci, jeden z pierwszych znaków narodowych, ustawiono w 1993 r. z inicjatywy Stowarzyszenia „Memoriał”, Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego „Polonia”, Związku Polaków oraz Konsulatu Generalnego RP w Sankt Petersburgu. Autorem pomnika jest Leon Piskorski. Na nieregularnej bryle głazu znajduje się napis „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie” (formuła ta, zaczerpnięta z listu biskupów polskich do biskupów niemieckich, u wielu osób budzi zdziwienie i niezrozumienie). W 1998 r. dokonano uzupełnienia pomnika blokiem z godłem narodowym, których projekt sporządził architekt Jarosław Skrzypczyk, prace sfinansowała Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Obecny pomnik składa się z dwóch części: bryły kamiennej z opartym na niej krzyżem i kamiennej tablicy z napisem w języku polskim i rosyjskim „Pamięci Polaków ofiar masowych represji rozstrzelanych w latach 1937 – 1938. Rodacy”. 30.10.1997 r. na terenie cmentarza odsłonięto pomnik ufundowany przez miejscowy oddział Kongresu Żydów w Rosji. Wykonał go Edward Zarycki, wybitny rzeźbiarz wyznania mojżeszowego, szczycący się swymi polskimi korzeniami. W następnych latach w Lewaszowie wznoszono kolejne upamiętnienia, m.in. jeszcze jeden "polski" pomnik, na którym wyryto nazwiska ok. 40 zamordowanych Polaków, zapisane cyrylicą, zaś 28.10.2010 r. odsłonięto pomnik poświęcony "katolikom ZSRR - ofiarom politycznych represji". Inicjatorem jego wystawienia był ks. Krzysztof Pożarski, który był też autorem projektu pomnika. Na monumencie planowano umieścić nazwiska 12 duchownych katolickich różnych narodowości, którzy zostali zamordowani w Lewaszowie, ale wobec sprzeciwu władz inskrypcja ma charakter ogólny.

Publikacja:

09.05.2023
rozwiń
Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich Fotografia przedstawiająca Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich Galeria obiektu +2
Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich, fot. MSZ, 2021
Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich Fotografia przedstawiająca Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich Galeria obiektu +2
Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich, fot. MSZ, 2021
Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich Fotografia przedstawiająca Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich Galeria obiektu +2
Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich, fot. MSZ, 2021

Projekty powiązane

1
  • Zbiorowe mogiły ofiar represji stalinowskich
    Katalog cmentarzy wojennych MKiDN Zobacz