KONKURS DZIEDZICTWO BEZ GRANIC ZOBACZ
Kaplica na cmentarzu w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Licence: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, Modifié: oui, Conditions d\'autorisation
Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach
Kaplica na cmentarzu w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Licence: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, Conditions d\'autorisation
Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach
Kaplica na cmentarzu w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Licence: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, Conditions d\'autorisation
Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach
Kaplica na cmentarzu w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Licence: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, Conditions d\'autorisation
Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach
Kaplica na cmentarzu w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Licence: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, Conditions d\'autorisation
Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach
Kaplica na cmentarzu w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Licence: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, Conditions d\'autorisation
Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach
Kaplica na cmentarzu w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Licence: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, Conditions d\'autorisation
Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach
Cmentarz i kaplica w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Licence: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, Conditions d\'autorisation
Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach
Cmentarz i kaplica w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Licence: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, Conditions d\'autorisation
Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach
Cmentarz i kaplica w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Licence: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, Conditions d\'autorisation
Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach
 Soumettre des informations supplémentaires
ID: POL-002768-P/193211

Cmentarz i kaplica w Szatach

ID: POL-002768-P/193211

Cmentarz i kaplica w Szatach

W niewielkiej miejscowości Szaty znajduje się urokliwy cmentarz, na którym w XIX w. chowano okoliczną szlachtę, przedstawicieli rodzin Wieliczków, Hoppenów, Roubów i Gintowtów.

Między Wiłkomierzem a Kiejdanami położone jest niewielkie miasteczko Szaty (lit. Šėta), nad rzeką Abelą. Dawniej były to dobra dziedziczne Pietkiewiczów, z których Bohdan, do którego prócz Szat, należały Nidoki i Abele, wystawił w miejscowości kościół parafialny, opatrzony funduszem w 1499 r. Pod koniec XVI w. świątynię zamieniono na zbór luterański, a kilkadziesiąt lat później ponownie konsekrowano go w rycie rzymsko-katolickim. Z inicjatywy kolejnego proboszcza ks. Chrzczonowicza po pożarze w 1779 r. wymurowano nową świątynię, konsekrowaną pw. Świętej Trójcy w 1817 r. (przebudowywana 1900 r.).

Przy pierwszych świątyniach w Szatach istniał cmentarz, ale kiedy stawiano nowy kościół, zgodnie z oświeceniowymi przepisami i prawem rosyjskim (ukaz z 1772 r. nakazujący zakładanie cmentarzy poza osadami, wprowadzany także na terenach anektowanych do Rosji po rozbiorach Rzeczpospolitej) nekropolię erygowano poza granicami miejscowości. Usytuowano ją przy trakcie na Kiejdany, a więc od zachodniej strony, na osi kościoła, oddalonego o niecałe 400 m. Około 500 m na południowy zachód od nowego cmentarza założono także kirkut dla żydowskiej społeczności Szat.

Cmentarz był kilka razy powiększany, stąd obecnie jego plan jest niekształtny, choć początkowo nadano mu formę czworoboczną. Kilka lat po jego erygowaniu wzniesiono na nim kaplicę grobową pw. św. Bogumiły. Wystawił ją Stanisław Wieliczka (1791-1860), chorąży kowieński i sędzia graniczny wiłkomierski, dla żony Bogumiły z Rudominów (zm. 1824). Kobieta zmarła mając zaledwie 24 lata, osierociwszy dwie małe córki Bogumiłę i Adelę. Małżonkowie w Poszumierzu (lit. Pašumeris), oddalonych ok. 4 km na zachód od Szat, mieli drewniany dwór na podmurówce i z portykiem. Miejscowość należała do parafii w Szatach stąd na pochówek dla żony, a w przyszłości dla siebie i swojej rodziny Stanisław Wieliczka wybrał ten właśnie cmentarz.

Kaplica została wzniesiona w popularnym wówczas stylu klasycystycznym, z czterokolumnowym portykiem w porządku toskańskim, zwróconym ku miasteczku. Jej forma jest bardzo ciekawa, ponieważ łączy formę kaplicy grobowej z katakumbami, stąd nie jest podpiwniczona. Ma więc rzut prostokąta przedzielonego niesymetrycznie na dwie części. We wschodniej znajduje się właściwa kaplica z ołtarzem, w którym umieszczono krucyfiks - znak zbawienia. W zachodniej części zaaranżowano trójkondygnacyjne katakumby, do mniej więcej połowy wysokości wnętrza. We frontonie znajduje się oko Opatrzności Bożej, a poniżej napis ułożony z metalowych liter „DEO: OMNIPOTENTI:” (Bogu Wszechmocnemu). Ponad portalem znajduje się data „1824” oraz okulus doświetlający wnętrze, ujęty dwoma rzędami nisz. W bocznych ścianach umieszczono parę okien, a w narożach toskańskie pilastry. Z tyłu, a więc w zachodniej ścianie umieszczono napis: „GROB(OWIEC): DOMU: WIELICZK(ÓW):”, poniżej którego znajduje się półkoliste okno oraz trójkondygnacyjne katakumby na osiemnaście trumien. Zachowała się tylko jedna tablica - marmurowa, z napisem: „Mąz i Oyciec stroskany łzy rzewne tu leie / Zagrzebłszy Zonę z Synem i wszystkie nadzieje / Tu spoczywaią zWłoki Konstancyi z Wieliczkow / HOPPENOWEY z Synem KAZIMIERZEM / zMarłey r. 1839. Sierp. 23 d. wieku 26. / a Syn iey r. 1841. Lut. 24 d. wieku Lat. 6. m. 6. / proszę za Dusze o westchnienie do Boga“.

We wnętrzu kaplicy zachował się konfesjonał, a także umieszczona przy ołtarzu marmurowa tablica epitafijna. Jej pole podzielono na dwie części. Po lewej stronie znajduje się napis: „D.O.M. / Tu spoczywają / zwłoki Ś. P. / Stanisława / WIELICZKI / ur. d. 3 Maja 1791 / um. d. 4 Września 1860“, a po prawej: D.O.M. / BOGUMIŁA z RUDOMINOW / WIELICZKOWA / PREZESOWA GRODZKA WIŁKOMIERSKA / ZYŁA LAT 24. / ZESZŁA Ru 1824. / JUNII 7. DNIA. / Pamiątce Drogiey Żony i Naylepszey Matki / Ten Znak Żałośney Straty kładą Mąż i Dziatki / Przechodniu, co cię Świętość na to mieysce wzywa / Westchni dzis nad JEy Cieniem! niech wiecznie spoczywa:”.  

W górnej części znajdują się herby małżonków: Abdank i Trąby. Przy ścianie zachodniej znajdują schody prowadzące na strych. Kaplica Wieliczków była odnawiana w 2012 r.

Nie jest to jedyna kaplica na cmentarzu w Szatach. Kolejną, dużo mniejszą i skromniejszą wystawiono po północnej stronie kaplicy Wieliczków. Wzniesiono ją po 1850 r. na planie prostokąta nakrywając dachem dwuspadowym. Jej naroża ujmują lizeny. Zachowały się na niej trzy tablice epitafijne z napisami: „Tu spoczywają zwłoki / ś. P. Emilji / Roubów po 1m Mężu / HOPPENOWEJ / po 2m DREWANOWSKIEJ / zm. 1877 r. Czerwca 7 d. / mając lat 57. / Boże! przyjm Jej duszę / do chwały Swojej”, „Leon / HOPPEN / zm. 18 Marca 1856 r. / Życia lat 52. / Dla Najlepszego Męża / Ojca Żona z Córką / tę pamiątkę poświęcają” oraz „+ / S. P. / Michał / ROUBA / zm. 14 Marca 1881 / w wieku lat 64 / Spokój jego duszy!”.

Na cmentarzu znajdują się pomniki z XIX w. z napisami w języku polskim, a także nagrobek w formie domku z żeliwną tabliczką z napisem: „Ś. P. ELŻBIETA z ZDANOWICZÓW / MARTUSEWICZOWA / UM. D. 1 CZERWCA 1887 R. / MAJĄC LAT 23 / PROSI O ZDROWAŚ MARJA.” Umieszczono ją w fasadzie, powyżej dwóch otworów wentylacyjnych. Dwuspadowy dach kaplicy był pierwotnie pokryty ceramiczną dachówką. Niewielka forma sepulkralna powstała zapewne jeszcze w 1 połowie XIX w.
 

Related persons:

Time of construction:

1824 r., XIX w.

Bibliography:

  • Lietuvos architektūros istorija, t. 2: Nuo XVII a. pradžios iki XIX a. vidurio, sud. K. Čerbulėnas, A. Jankevičienė, Vilnius 1994, s. 434-436.
  • Baliński M., Lipiński T., „Starożytna polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana”. Warszawa 1845, s. 274.
  • „Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich”, t. XI, Warszawa 1890, s. 809.
  • R. Aftanazy, „Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej”, t. 4, s. 315-317.

Publication:

23.08.2025

Last updated:

23.08.2025

Author:

dr hab. Anna Sylwia Czyż, prof. ucz.
voir plus Texte traduit automatiquement
Ancienne chapelle avec un toit à pignon dans un cimetière à Šėta, entourée de pierres tombales avec inscriptions et croix. La façade de la chapelle montre des signes d'usure. Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach Galerie de l\'objet +9
Kaplica na cmentarzu w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Pierres tombales et chapelle au cimetière de Šėta. La chapelle a une forme rectangulaire simple avec un toit à pignon. Diverses pierres tombales avec inscriptions et croix sont au premier plan. Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach Galerie de l\'objet +9
Kaplica na cmentarzu w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Une petite chapelle au cimetière de Szaty avec une structure rectangulaire simple et un toit à pignon. La façade montre des signes d'usure. Des pierres tombales et des croix sont visibles à proximité. Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach Galerie de l\'objet +9
Kaplica na cmentarzu w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Vue de face de la chapelle néoclassique du cimetière de Szaty avec quatre colonnes toscanes, un fronton triangulaire avec l'Œil de la Providence et l'inscription 'DEO: OMNIPOTENTI:'. L'année 1824 est visible au-dessus de l'entrée. Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach Galerie de l\'objet +9
Kaplica na cmentarzu w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Tombe avec une croix en pierre et une petite chapelle au toit en tuiles rouges au cimetière de Szaty. La chapelle a une plaque circulaire sur son mur et est entourée de pierres tombales. Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach Galerie de l\'objet +9
Kaplica na cmentarzu w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Pierre tombale avec une croix et une plaque sur une petite chapelle au cimetière de Szaty. La chapelle a un toit à pignon rouge et deux petites fenêtres grillagées. En arrière-plan, un bâtiment plus grand avec des colonnes et l'inscription 'DEO: OMNIPOTENTI:'. Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach Galerie de l\'objet +9
Kaplica na cmentarzu w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Une chapelle néoclassique avec un portique à quatre colonnes et l'inscription 'DEO OMNIPOTENTI' sur le fronton. Plusieurs pierres tombales sont visibles au premier plan, entourées de fleurs. Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach Galerie de l\'objet +9
Kaplica na cmentarzu w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Pierre tombale de Michał Rouba au cimetière de Szaty, avec inscription en polonais : 'S.P. Michał Rouba zm. 14 Marca 1881 r. w wieku lat 64. Spokój jego duszy.' Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach Galerie de l\'objet +9
Cmentarz i kaplica w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Plaque épitaphe en marbre pour Leon Hoppen sur une pierre tombale, datée du 18 mars 1856, âgé de 52 ans, avec une inscription partiellement visible en polonais, encadrée de pierre usée. Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach Galerie de l\'objet +9
Cmentarz i kaplica w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Plaque épitaphe en marbre pour Emilja Hoppenowa-Drewanowska au cimetière de Szaty, avec inscription en polonais détaillant sa mort en 1877 à l'âge de 57 ans. Photo montrant Cmentarz i kaplica w Szatach Galerie de l\'objet +9
Cmentarz i kaplica w Szatach, photo Anna Sylwia Czyż, 2024

Projets connexes

1
  • Stara kaplica z dachem dwuspadowym na cmentarzu w Szatach, otoczona nagrobkami z napisami i krzyżami. Fasada kaplicy nosi ślady zużycia.
    Katalog poloników Afficher