Reaktywowany w 1919 r. Uniwersytet Wileński od pierwszych lat swej działalności borykał się z  wieloma problemami kadrowymi, finansowymi i lokalowymi. Tę  ostatnią kwestię  próbowano rozwiązać w sposób tymczasowy, adaptując część przyznanych Uniwersytetowi nieruchomości na mieszkania profesorskie i bursy akademickie. W pierwszym roku organizacji uczelni uruchomiono mensę akademicką i otwarto Bursę Akademicką w domu przy ul. Zamkowej 26. W kolejnych latach problem mieszkań dla młodzieży akademickiej regulowano z najwyższym trudem. Po wielu staraniach, dzięki finansowej pomocy Wszechświatowej Federacji Studentów Chrześcijan, przeprowadzono remont budynku poklasztornego (dawnego zakonu augustianów, skasowanego przez władze carskie) przy ul. Bakszta 11, w którym umieszczono bursę męską, mensę i siedziby rożnych organizacji akademickich.  W 1928/1929 r. Uniwersytet Stefana Batorego dysponował tanimi mieszkaniami dla 160 studentów.  Jednocześnie rozpoczęto starania o budowę Domu Akademickiego. 

Historia budowy  

Komisja do budowy Domu Akademickiego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie została powołana przez Senat w dniu 21 października 1927 r. Podjęcie inwestycji okazało się  realne, kiedy w 1928 r. pozyskano – po pomyślnym rozwiązaniu spornych kwestii własnościowych – odpowiedni plac pod budowę położony przy ul. Góra Bouffałowa.  

Opracowanie projektu komisja powierzyła architektowi Aleksandrowi Kodelskiemu. Opracowany przezeń projekt miał składać się  z trzech zasadniczych części: 

- bursy mieszkalnej, przewidzianej docelowo na 200 osób, mieszczącej 84 pokoje dwuosobowe i 32 jednoosobowe, oraz szereg pomieszczeń uzupełniających program mieszkalny (infirmeria, sala  gimnastyczna, basen z natryskami, pralnia etc.); 

- części reprezentacyjnej – biura bratniej pomocy, sale zebrań, jadalnia, kuchnia;. 

- części administracyjnej, w której zaprojektowano mieszkania dla obsługi, pomieszczenia dla służby i piwnice. 

Od początku przewidziana była stopniowa realizacja inwestycji, którą podzielono na etapy, całość planowano zakończyć w 1940 r. Budowę rozpoczęto w sierpniu 1930 r., kierownikiem robót został architekt Franciszek Wojciechowski. Prace zakończono dwa lata później i 21 lutego 1932 r. odbyło się uroczyste otwarcie i poświęcenie gmachu. Było to zaledwie zakończenie pierwszego etapu – oddano do użytku połowę części mieszkalnej dla 104 studentów. Pomimo skromnej – w stosunku do planowanej – kubatury, otwarcie Domu Akademickiego przyjęte zostało z pełnym podziwu entuzjazmem. „Imponująco się rysuje gmach-przyjaciel, siwy akademicki Dom na szarym tle kryzysu, który zewsząd krzyczy” – pisał Józef Bujnowski.  

Drugi etap budowy – poszerzenie skrzydła mieszkalnego o drugą, analogiczną część  – rozpoczęto w połowie 1935 r., całość  części mieszkalnej przekazano do użytku w 1936 r.  Pozostałych etapów projektowanego zespołu nigdy nie zrealizowano.  

W Domu Akademickim przy ul. Góra Bouffałowa w roku akademickim 1938/39 mieszkało 256 studentów. Do mieszkańców Domu należał również Czesław Miłosz. 

Architektura Domu Akademickiego i jej projektant 

Powierzenie projektu Domu Akademickiego młodemu architektowi Aleksandrowi Kodelskiemu (1898-1972) nie było przypadkiem i miało wręcz symboliczny wymiar. Kodelski należał do grona pierwszego rocznika studentów architektury Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego; po likwidacji kierunku przeniósł się do Warszawy wraz żoną Anną, również studentką architektury. Na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej obronił w 1927 r. pracę  dyplomową, przygotowaną jeszcze w Wilnie, pod kierunkiem prof. Ludwika Sokołowskiego i rozpoczął praktykę  projektową. Aleksander Kodelski zapisał się  w historii architektury polskiej dwudziestolecia międzywojennego jako autor wielu modernistycznych realizacji, w tym – obiektów sportowych przy ulicy Łazienkowskiej w Warszawie, oraz zaprojektowanych wspólnie z żoną pawilonów kolejki linowej na Kasprowy Wierch i budynku obserwatorium meteorologicznego tamże.  

Dom Akademicki w Wilnie należał do pierwszych samodzielnych projektów Aleksandra Kodelskiego. Na koncepcyjnym rysunku perspektywicznym widoczna jest zwarta bryła okazałego trójskrzydłowego gmachu, zaprojektowana w duchu nowego monumentalizmu. Ta pierwotna koncepcja uległa jednak w toku dalszych prac istotnym korektom, które zmodernizowały architekturę obiektu. W zrealizowanym skrzydle mieszkalnym zrezygnowano z masywnego gzymsu i ścianki attykowej wieńczącej elewację, wprowadzono horyzontalny, pasmowy układ okien oraz okładziny klinkierowe skontrastowane z szarym tynkiem. Dzięki nowoczesnej żelbetowej konstrukcji, funkcjonalnie rozplanowanemu wnętrzu i cofnięciu wysokiego parteru – powstał wysokiej klasy modernistyczny obiekt. Nieco na wyrost, ale z pełnym uznania podziwem, opisywano go w prasie, iż „na pierwszy rzut oka przypomina miniaturę  drapacza chmur w Warszawie”. Rozbudowa gmachu o drugą, symetryczną część, dokonana w latach 1935-1936, nadała architekturze finalną modernistyczną formę. 

Adres historyczny: ul. Góra Bouffałowa 4 

Adres współczesny: Tauro g. 5 

Dolistowska M., „Miłe miasto” między tradycją a awangardą. Architektura Wilna w dwudziestoleciu międzywojennym. Zarys problematyki, [w:] Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, t. VIII, red. W. Walczak, K. Łopatecki, Białystok 2017.