Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: dok-000056-P/75188

Cmentarz w Kowlu

Kowel | Ukraina | obwód wołyński | rejon kowelski
ukr. Kowelʹ (Ковель)
Identyfikator: dok-000056-P/75188

Cmentarz w Kowlu

Kowel | Ukraina | obwód wołyński | rejon kowelski
ukr. Kowelʹ (Ковель)

Cmentarz z polskimi pomnikami nagrobnymi. Dla cmentarza wykonana została dokumentacja (794 karty) przechowywane w MKDNiS. Informacje o cmentarzu opublikowane (patrz bibliografia).

Cmentarz komunalny w Kowlu, leżący w południowej części miasta jest duży i podzielony na dwie części - po lewej stronie jest część katolicka, po prawej prawosławna. Świątynia, która była po stronie katolickiej, została przekształcona w cerkiew. Jak podaje Zbigniew Hauser, według miejscowej tradycji cmentarz założono w 1877 roku, jednak obecnie zachowane na cmentarzu najstarsze nagrobki pochodzą z początku wieku XX, starsze najprawdopodobniej zniszczono. Zniszczony został również drugi stary cmentarz, który istniał jeszcze przed 1945 rokiem.

Pierwotnie część katolicka cmentarza podzielona była na dzielnice - do dzisiaj pozostały tego ślady w postaci kamiennych słupów z imionami świętych patronów poszczególnych dzielnic. Zarówno w części prawosławnej można spotkać nagrobki z polskimi inskrypcjami, jak i odwrotnie, ponieważ po wojnie z braku miejsca osoby prawosławne chowano w części katolickiej. Cmentarz został zamknięty w 1985 roku.

Oprócz nagrobków osób cywilnych na cmentarzu znajdują się: kwatera policjantów II RP, kwatera żołnierzy polskich poległych w czasie I wojny światowej, a także postawiony w 2000 roku krzyż poświęcony pamięci ofiar NKWD zamordowanych w więzieniu w Kowlu w 1941 roku. Uwagę zwracają również nagrobki harcerzy, a także kwatery dziecięce https://polonika.pl/programy/programy-grantowe/programy-grantowe-instytutu/322021029

Na cmentarzu może napotkać pomniki nagrobne sygnowane nazwiskami kowelskich kamieniarzy: Lisak, Barwikowski, Bąk. Liczne są nagrobki skałkowe, jak również z krzyżem w formie sękatego pnia drzewa, płyty nagrobne oraz pomniki w kształcie kanelowanych kolumn oraz nagrobki zwieńczone prostym krzyżem ale bardzo okazałe. Hauser wymienia dwa nagrobki w kształcie aediculi. Na pomnikach figurują nierzadko rozbudowane, wierszowane inskrypcje. Oto jedna z nich, wyryta na grobie Justyny z Wejrychów Kazimierskiej zmarłej w 1931 roku: "(...)Ty nie czujesz zimny grobie / ni łez naszych ni cierpienia / złożyliśmy Matkę w tobie / cel naszego uwielbienia / Matkę życia, szczęścia dzieci / skarb najdroższy ukochany / Boże niech jej gwiazdka świeci / aż do chwili zmartwychwstania/(...)”Zdarza się, że zarówno formy nagrobków, jak i inskrypcje wierszowane są powtarzane.

Ostatnio cmentarz był porządkowany w 2022 roku przez członków Towarzystwa Kultury Polskiej  w Kowlu https://monitorwolynski.com/pl/news/4409-porzadkowanie-polskich-grobow-w-kowlu.

 

 

Bibliografia i archiwalia:

  • „Cmentarze polskie poza granicami kraju” , raport, oprac. B. Gutowski, Warszawa 2022 (maszynopis).
  • Karta dokumentacyjna obiektu zabytkowego poza granicami kraju, powiat nadwórniański, zbiór przechowywany w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa..
  • Hauser Zbigniew, „Podróże po cmentarzach Ukrainy”, t. IV, „Województwa: wołyńskie, podolskie, bracławskie i kijowskie”, Kraków 2009, s. 59-75.
  • Anatol Sulik, „Cmentarz polski w Kowlu”, Warszawa 2006.

Opracowanie:

Bartłomiej Gutowski, Alicja Czuber-Filonik
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog dokumentacji wykonanych prac inwentaryzacyjnych Zobacz