Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: dok-000828-P/96136

Cmentarz w Naczy

Nacza | Białoruś | obwód grodzieński | rejon werenowski
biał. Nacza (Нача)
Identyfikator: dok-000828-P/96136

Cmentarz w Naczy

Nacza | Białoruś | obwód grodzieński | rejon werenowski
biał. Nacza (Нача)

Cmentarz z polskimi pomnikami nagrobnymi. Dla cmentarza została wykonana dokumentacja (3 karty przechowywane w MKiDN). Informacje o cmentarzu opublikowano (patrz bibliografia).  

Cmentarz z polskimi pomnikami nagrobnymi. Dla cmentarza została wykonana dokumentacja (3 karty przechowywane w MKiDN). Informacje o cmentarzu opublikowano (patrz bibliografia). Jak pisze Anna Lewkowska, Jacek Lewkowski i Wojciech Walczak, cmentarz przykościelny znajduje się na placu kościelnym, który ma plan prostokąta, 0,9 ha powierzchni i otoczony jest kamiennym murem. „Na cmentarzu przykościelnym zachowało się kilkadziesiąt nagrobków, w przeważającej części pochodzących z XIX w., w tym 7 z 1. połowy XIX w., 15 z 2. połowy XIX w. i 10 z 1. połowy XX w." Najstarszy upamiętnia Bartłomieja Jocza. Za przywołanymi autorami: „Płyta wykonana jest z obrobionego bloku granitowego z wygładzonym licem. U góry płyty, na rytym wgłębnie owalnym polu wypukły, pochylony krzyż. Poniżej umieszczona jest niebanalna, pisana piękną polszczyzną inskrypcja. Płyta została wykonana w znanym warsztacie rytowniczym J. Rosińskiego w Wilnie." Inskrypcja brzmi: „KU CZCI I UWIELBIENIU / CNÓT OBYWATELSKICH, TOWARZYSKICH I DOMOWYCH / NA GROBOWCU / BARTŁOMIEJA JOCZA / 1829 GRUD. 16 W WIEKU LAT 66 / DZIECI WZOROWEMU OJCU TE KŁADĄ / PAMIĄTKĘ". Na cmentarzu pochowani są też m.in.: Antoni Turski (zm. 1839), cześnik ejszyski, ks. Czesław Dabulewicz (zm. 1950), proboszcz nackiej parafii, Teodor Mateusz Ostyk Narbutt (zm. 1864), autor „Dziejów Narodu Litewskiego". Znajduje się tu również krzyż Straży Mogił Polskich i głaz upamiętniający powstańców styczniowych. Inskrypcja brzmi: „PAUSTANCAM 1863 G. ATRADAŁ NARBUTA / W NARBUTU, MICHAŁOWSKAMU, / U. NAWICKAMU I NIEWIADOMYM / OD NASZCZADKAM / 1988". Cmentarz utrzymany jest w dobrym stanie. 

Czynny cmentarz katolicki znajduje się kilometr na północ od kościoła. Ma plan prostokąta i powierzchnię 1,4 ha. Został utworzony w połowie XIX w. Najstarszy nagrobek, z 1867 r., wieńczy miejsce pochówku Julii Marciszewskiej. Ma formę kamiennej steli i inskrypcję: „TU SPOCZYWA Ś. P. JULIA Z ZDŁUŻNYCH / MARCISZEWSKA / WIEKU LAT 24 / UM. 23 GRUDNIA 1867 R. / PROSI O 3 ZDROWAŚ MARYA". Jak piszą Lewkowscy i Walczak, „w zachodniej części cmentarza znajduje się grób zamordowanej w 1942 r. 7-osobowej rodziny Sienkiewiczów, oraz kwatera żołnierzy AK poległych w latach 1942-1945. Jest to 15 betonowych krzyży, obok których ustawiony jest krzyż Straży Mogił Polskich. Obok kwatery grób Stansława Hryszela «Zagłoby» zamordowanego przez hitlerowców w 1943 r. Według przekazów na cmentarzu znajduje się ponadto zbiorowa mogiła 11 mieszkańców Naczy, zamordowanych przez Niemców 18 listopada 1918 r. Mogiła nie jest oznakowana i nie udało się, niestety, jej zlokalizować. Na cmentarzu przeważają pochówki współczesne. (...) Stan zachowania cmentarza dobry." 
Na internetowej stronie Stowarzyszenia Łagierników Żołnierzy Armii Krajowej znajduje się informacja o pracach renowacyjnych na cmentarzu w Naczy w październiku/ listopadzie 2012r. (por. https://armiakrajowa-lagiernicy.pl/nasze-dzialania/prace-renowacyjne-na-cmentarzu-w-naczy-na-kresach-wschodnich-bialorus-pazdziernik-listopad-2012r/)

Bibliografia i archiwalia:

  • „Cmentarze polskie poza granicami kraju” , raport, oprac. B. Gutowski, Warszawa 2022 (maszynopis).
  • Lewkowska Anna, Lewkowski Jacek, Walczak Wojciech, „Zabytkowe cmentarze na Kresach Wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej. Województwo wileńskie na obszarze Republiki Białoruś”, Warszawa 2007.

Opracowanie:

Bartłomiej Gutowski, Dawid Mendrek
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog dokumentacji wykonanych prac inwentaryzacyjnych Zobacz