Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: dok-000889-P/97847

Cmentarz w Raduniu

Raduń | Białoruś | obwód grodzieński | rejon werenowski
biał. Radunʹ (Радунь)
Identyfikator: dok-000889-P/97847

Cmentarz w Raduniu

Raduń | Białoruś | obwód grodzieński | rejon werenowski
biał. Radunʹ (Радунь)

Cmentarz przykościelny z polskimi pomnikami nagrobnymi. Dla cmentarza została wykonana dokumentacja (1 karta przechowywana w MKiDN). Informacje o cmentarzu opublikowano (patrz bibliografia). 

Jak pisze Anna Lewkowska, Jacek Lewkowski i Wojciech Walczak, we wschodniej części Radunia znajduje się kościół pw. NMP Różańcowej. Plac wokół niego ma plan kwadratu i otoczony jest murem kamiennym, w który wmurowano tablicę epitafijną ks. Juliana Jurkiewicza. Brzmi ona: „KSIĄDZ JULIAJAN JURKIEWICZ / PROBOSZCZ W RADUNIU / ZMARŁ 30 PAŹDZIERNIKA / 1936 R. PRZEŻYWSZY LAT 49 / KAPŁAŃSTWA 26 LAT / REQUIESCAT IN PACE / RODZINA". Na przykościelnym cmentarzu za kościołem znajduje się tylko jeden nagrobek. Inskrypcja na nim brzmi: „KSIĄDZ ROMAN PANOCHA / WIKARY W RADUNIU / ŻYŁ LAT 36 ZMARŁ 19 LUTEGO 1948 / r. PROSI O 3 ZDROWAŚ MARYJA". Całość założenia utrzymana jest w dobrym stanie. 

Lewkowscy i Walczak opisują również czynny cmentarz katolicki. Ma plan nieregularnego czworoboku i 2,3 ha powierzchni ogrodzonej kamiennym murem. Część wschodnia powstała w 1. połowie XIX w., zachodnia na początku kolejnego stulecia. Z XIX w. pozostało kilkanaście nagrobków, reszta pochodzi z 1. połowy XX w. i ze współczesności. Najstarszy, z 1846 r. posiada następującą inskrypcję rytowaną przez J. Horbaczewskiego: „SAWICKA Z DAŃKOWSKICH FRANCISZKA 1846 R." Wspomniani autorzy informują, że „ze względu na zapełnienie cmentarza i brak miejsca na nowe pochówki zachodzi niebezpieczeństwo, że w najbliższym czasie wszystkie najstarsze nagrobki mogą ulec zniszczeniu." 

W Raduniu znajduje się również cmentarz żydowski. Lewkowscy i Walczak piszą, że ma on plan prostokąta (współcześnie, pierwotny plan jest trudny do ustalenia) i 2,8 ha powierzchni otoczonej betonowym ogrodzeniem. Jest podzielony na dwie części: północną ze starymi pochówkami i południową, bez grobów. Cytując przywołanych badaczy, warto wspomnieć, że na cmentarzu „znajduje się zbiorowa mogiła Żydów raduńskich zamordowanych przez hitlerowców w maju 1942 r. Jest to prostokątna kwatera o długości około 60 m, ogrodzona płotkiem metalowym. W środku kwatery znajduje się wysoka stela z czarnego granitu. Na steli napisy w języku rosyjskim, angielskim i hebrajskim upamiętniające ofiary Holocaustu: «ZDJES POKOITSJA 2130 JEWRIEJEW ZWJERSKI UNICZTOŻEJNYCH NIEMCAMI I ICH POSOBNIKAMI 10 MAJA 1942 G.», «2130 JEWS WERE SLAUGHTERED AND BURIED IN THIS MASS GRAVE BY THE GERMANS AND THEIR HELPERS ON 10 MAY 1942». Na cmentarzu znajduje się kilkadziesiąt XIX-wiecznych macew i 7 pozbawionych napisów betonowych sarkofagów. Cmentarz jest utrzymany w bardzo dobrym stanie. 

Bibliografia i archiwalia:

  • „Cmentarze polskie poza granicami kraju” , raport, oprac. B. Gutowski, Warszawa 2022 (maszynopis).
  • Lewkowska Anna, Lewkowski Jacek, Walczak Wojciech, „Zabytkowe cmentarze na Kresach Wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej. Województwo wileńskie na obszarze Republiki Białoruś”, Warszawa 2007.

Opracowanie:

Bartłomiej Gutowski, Dawid Mendrek
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog dokumentacji wykonanych prac inwentaryzacyjnych Zobacz