10.02.1940 r. z Prużany (obecnie na Białorusi) wyruszył transport Polaków deportowanych przez NKWD w głąb ZSRR. Zostali oni przywiezieni do Kargowiny. Ok. 650 osób zakwaterowano w drewnianych barakach i zmuszono do pracy. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w 1941 r. ciężkie warunki życia osiedleńców jeszcze się pogorszyły – panował głód i choroby, częste były zgony. Początkowo zmarłych chowano w pobliżu posiołka, „za koniusznią”. Cmentarz ten szybko się zapełnił, więc miejscowe władze wyznaczyły teren w lesie z przeznaczeniem na drugi cmentarz. Funkcjonował on od 1942 r. Na obu cmentarzach pochowano łącznie ok. 200 osób.

W 1996 r. miejsce to odwiedzili dawni zesłańcy polscy, m.in. Wanda i Bolesław Dańko. Na tę okoliczność cmentarz w lesie, liczący wtedy 29 mogił, został obłożony cegłami. Postawiono też mały metalowy pomnik z tabliczką informującą, że spoczywają tu Polacy. Obok leżały stare spróchniałe krzyże z wyciętymi nożem napisami. Cmentarz „za koniusznią” w 1996 r. był zabudowany różnymi budynkami. Polacy odwiedzający to miejsce uzyskali zapewnienie od miejscowych mieszkańców, że centralne miejsce byłego cmentarza zostanie trwale oznaczone dużym kamieniem. Podczas pobytu w Kargowinie pp. Dańko ufundowali metalowy krzyż z następującym napisem: „W latach 1940-1944 w posiółku Kargowina żyło i pracowało 600 deportowanych Polaków. Wielu z nich zmarło i zostało pochowanych tutaj. Niech im ziemia lekką będzie. Cześć ich pamięci”.



Opracowała T. Zachara / MKiDN, VI 2025