W tekście opisana jest miejscowość Dudzicze położona w powiecie ihumeńskim. W Dudziczach zachował się dwór obecnie będący własnością rodziny Uniechowskich. W tekście przedstawiona jest pokrótce historia Dudziczy, a także opis dworu. Tekst opatrzony jest stosowną fotografią, przedstawiającą posiadłość (Źródło: „Ziemia. Tygodnik Krajoznawczy Ilustrowany”, Warszawa 1910, nr 12, s. 6, za: Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa).

Uwspółcześniony odczyt tekstu

Dwór w Dudziczach.

W ziemi mińskiej, powiecie ihumeńskim, na dawnym trakcie, wiodącym z Mińska do Słucka i dalej na Wołyń, leży majątność Dudzicze, w której zachował się dotychczas jeden z ciekawszych na Litwie staroświeckich dworów. Dudzicze były za czasów Batorego własnością możnej rodziny Odachowskich. 

Sprzedane w roku 1621 Januszowi Bychowcowi, przeszły w pierwszej połowie XVIII wieku na dziedziczną własność Zaranek Horbowskich. Aleksandra Zarankówna wniosła majątność tę w dom Prozorów, zaślubiwszy w r. 1767 kasztelana kowieńskiego Józefa Prozora, człowieka wielkiej fortuny, spartańskich obyczajów i wyjątkowego rozumu. Prozor polubił Dudzicze i w majątku żony dłużej rad przebywał. 

On to właśnie w 1769 roku zbudował tu, w pięknem położeniu nad Ptyczą, wśród parku, obszerny dworzec drewniany, zwany pałacem, który w pierwotnej swej postaci zachował się dotychczas. Z dwóch córek Aleksandry Prozorowej jedna wniosła w dom Bukatych dobra Sierhiejewickie, a druga Dudzickie w dom Jelskich. W owych czasach stały się Dudzicze ogniskiem życia rozległej okolicy. Odwiedzał je niejednokrotnie Stanisława Jelskiego w Dudziczach brat przyrodni jego żony, Karol Prozor, ostatni oboźny litewski, szlachetna postać historyczna, osobisty przyjaciel Kościuszki. Prąd reformatorski z ostatnich lat panowania Stanisława Augusta odbił się dość silnie w Dudziczach. 

Założono w nim przede wszystkim szkółkę dwuklasową oraz reformowano stosunki gromady wiejskiej do dworu. Ponadto urządzono warsztaty rzemieślnicze, do których sprowadzono z Niemiec 20 majstrów. Wpływ tej pracowitej kolonii na okolicę był niemały, ponieważ wielu włościan wzięło się do rzemiosł, i aczkolwiek po r. 1795 sprowadzeni majstrowie nie chcieli dłużej pozostawać na Litwie i wynieśli się z powrotem do swej ojczyzny, jednak niektóre rzemiosła uprawiane już były dalej przez włościan i przetrwały nawet do dziś dnia w Dudziczach. Szkółka parafialna dudzicka stała się tym pamiętna, że w niej pobierał pierwsze nauki zasłużony historyk literatury Aleksander Zdanowicz, którego rodzice dzierżawili od Jelskich włókę ziemi w zaścianku szlacheckim Biełkiewiczach, gdzie też ów badacz urodził się w 1808 r. 

Później, w 1812 r., kiedy zastępy Napoleona wkroczyły na Litwę, przez Dudzicze przeciągnęły kolumny armii Duvosta i cały korpus ks. Józefa Poniatowskiego. Książę zatrzymał się w Dudziczach dni kilka i mieszkał w komnacie, starannie do dziś dnia w pierwotnym urządzeniu zachowanej. W ostatnich latach Dudzicze, jako wiano Zofii Jelskiej, jedynej córki Michała J., znanego kompozytora i skrzypka, przeszło do rodziny Uniechowskich. 

Dwór wraz z dwiema przyległymi oficynami tworzy podkowę i zawiera około 20 dużych, wysokich komnat. Drzwi i okna wielkie (te ostatnie o licznych małych szybkach), piece olbrzymich rozmiarów, z kafli o kolorowej polewie, których fabryka miała niegdyś istnieć w Dudziczach, z gzymsami i koronkami, stanowią w swoim rodzaju osobliwość wielce charakterystyczną.