Informacja o obiekcie:
Cmentarz w Zbarażu jest jedną z lepiej zachowanych nekropolii w obwodzie tarnopolskim. Składa się z dwóch części: katolickiej i prawosławnej. W części katolickiej zachowało się ponad tysiąc nagrobków z XIX i pierwszej polowy XX wieków, wiele z nich o unikalnej wartości historycznej i artystycznej. Sam cmentarz stanowi świadectwo historycznej wielokulturowości miasta i stanowi obiekt dziedzictwa kulturowego.

Zrealizowane prace: 

2021
Celem prac restauratorskich, konserwatorskich i rekonstrukcyjnych było przywrócenie dawnej świetności instrumentu, z przeznaczeniem go do obsługi liturgicznej i koncertowej, z zachowaniem wszelkich sprawnych, oryginalnych i historycznych elementów konstrukcyjnych, które w dużym procencie są oryginalne.

Projekt zakłada kontynuację prac, rozpoczętych w 2020 roku, w ramach którego poddano pracom renowacyjnym i zabezpieczono 130 zagrożonych starych nagrobków cmentarza katolickiego. Prace, oprócz wstępnej dokumentacji, uwzględniały usunięcie krzewów, ścięcie zagrażających pomnikom drzew i uporządkowanie terenu. Pozostały teren cmentarza przed rozpoczęciem zadania pozostawał zaniedbany, zaś nieuporządkowane nagrobki w różnym stopniu uszkodzone lub całkowicie porozbijane. Teren porastały gęste krzaki i chwasty, natomiast od strony bocznej uliczki brakowało ogrodzenia. Przed rozpoczęciem prac uzyskano zgodę władz lokalnych na porządkowanie przedwojennych części cmentarza, co w warunkach ukraińskich oznacza możliwość kontynuacji legalnych działań i stopniowe doprowadzenie ich do końca. Tegoroczny projekt przewidywał porządkowanie kolejnej części starego cmentarza. Oceniono, że najważniejsze jest kontynuowanie prac wzdłuż centralnej alei, dzielącej cmentarz na część katolicką i prawosławną. Jak pokazały ubiegłoroczne doświadczenia wzdłuż tej ale i następuje stopniowa ekspansja nowych prawosławnych pochówków, a stare nagrobki, zwłaszcza te przewrócone i zniszczone, są przy tym usuwane. Program prac uwzględniał wybór, przygotowanie wstępnej dokumentacji, opracowanie koncepcji uporządkowania kolejnych 200 nagrobków; ustawienie ogrodzenia od zachodniej strony cmentarza; gruntowne oczyszczenie wyznaczonego terenu cmentarza z dziko rosnących roślin i krzewów; oczyszczenie zarośniętych pól grobowych; ustawienie poprzewracanych nagrobków ich ustabilizowanie; spionizowanie i ustabilizowanie nagrobków przechylonych w stopniu, grożącym upadkiem; wydobycie z ziemi uszkodzonych nagrobków bądź ich elementów; zestawienie nagrobków rozczłonkowanych na pojedyncze elementy (przy założeniu ze wszystkie elementy składowe pochodzą z danego nagrobka ), a następnie ich sklejenie i ustawienie/stabilizacja w zależności od potrzeb; wywiezienie z terenu prac śmieci oraz usuniętych roślin i krzewów; nadzór architektoniczny i konserwatorski prowadzonych prac; sporządzenie dokumentacji powykonawczej, obejmującej szczegółowe sprawozdanie oraz dokumentację fotograficzną przedstawiającą wszystkie nagrobki na etapie przed i po zakończeniu prac.

2023
Projekt zakłada kontynuację prac prowadzonych w latach 2020-21. W tym czasie przed zniszczeniem zabezpieczono 210 starych nagrobków cmentarza katolickiego. Tegoroczny projekt przewiduje porządkowanie kolejnej części starego cmentarza, usytuowanej wzdłuż alei głównej oraz w części północno-zachodniej. Jest ona bardzo zaniedbana; nagrobki pozostają w różnym stopniu uszkodzone lub całkowicie porozbijane, teren porastają gęste krzaki i chwasty.

Zakłada się przy tym, że uporządkowanie terenu zapobiegnie ekspansji nowych „dzikich” pochówków. Program prac obejmuje m.in.: odkrzaczenie i odchwaszczenie wyznaczonego terenu cmentarza; oczyszczenie zarośniętych pól grobowych; spionizowanie i ustabilizowanie ok. 60 nagrobków oraz inne niezbędne działania przywracające właściwy stan i wygląd porządkowanej kolejnej części zbaraskiej nekropolii.

Finansowanie: Program Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą"

Więcej o projekcie: https://polonika.pl

https://polonika.pl

• Fundacja Partnerstwa Europy Środkowo-Wschodniej, realizacja w latach 2020-2021, 2023.