W tekście opisany jest kościół katolicki w mieście Niżnyj Nowgorod leżącym przy ujściu rzeki Oki do Wołgi. Przedstawione jest wnętrze kościoła, a także kwestia obrazu Najświętszej Panny. Skreślona jest też pokrótce historia kościoła, który miał być wzniesiony w 1862 r. staraniem Agapita Elarowa. Wspomniany jest też przywilej nadany tej świątyni przez Józefa Maksymiliana Staniewskiego, wspomnieni są także proboszczowie ks Szymon Budrewicz oraz jego następca, ks. Bronisław Orlicki, Aleksander Zabiełło i Ildefons Leszczyński (Źródło: „Tygodnik Illustrowany”, Warszawa 1870, Seria 2, t. 5, s. 304, za: Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego).

Uwspółcześniony odczyt tekstu.

Kościół katolicki w Niżnym Nowogrodzie.

W gubernialnym mieście Niżnym Nowogrodzie, zwyczajnie Niżnym zwanym, leżącym przy ujściu rzeki Oki do Wołgi, znajduje się kościółek katolicki murowany, miniaturowy, z pięknym gankiem i frontonem, ozdobionym znakiem zbawienia, położony u stóp wyniosłej góry przy wywozie, zwanym Zieleńskim-zjazdem, gdzie od rana do głębokiej nocy codzień, a szczególnie w sierpniu podczas makariewskiego jarmarku, bezustanny rozlega się turkot powozów tamtędy przejeżdżających. Świątynia ta, ładna i czysto utrzymana, ma organik, na ścianach wiele olejnych obrazów oraz trzy rzeźbione ołtarze. W wielkim ołtarzu mieści się obraz Najśw. Panny, pod wezwaniem której ten kościół poświęcono; w pobocznych: po lewej ręce P. Jezusa w Ogrójcu, po prawej zaś św. Wacława. Po jednej i drugiej stronie wielkiego ołtarza są dwie zakrystie, z których drzwi prowadzą do prezbiterium, oddzielonego drewnianą balustradą od nawy kościoła. W zimie, podczas wielkich niżegorodzkich mrozów, kościół i zakrystie ogrzewa kilka żelaznych pieców. Jakoś wesoło i milutko w tej świątyni; jedno tylko razi oko: jakieś belki pod sufitem, niestosownie przez architekta umieszczone. Podług napisu łacińskiego, wyrytego na brązowej tabliczce przy kratkach zawieszonej, kościół ten wzniesiony został r. 1862, staraniem i kosztem Agapita Elarowa i innych wiernych. Szkoda, że nie mamy szczegółów życia tego Elarowa, dobrodzieja i fundatora świątyni. Tyle tylko wiadomo, że był to Ormianin, prowadzący handel w Niżnym, człek szanowany, bogaty i chętny ku chwale Bożej. Obecnie syn jego jest syndykiem tego kościoła i stara się gorliwie o przyzwoite jego utrzymywanie. W zakrystii, w ramach za szkłem, znajduje się nadany dla tej świątyni przywilej zarządzającego archidiecezją biskupa-sufragana Józefa Maksymiliana Staniewskiego z d. 26 września 1853 r., którym dla większej pobożności wiernych i zbawienia dusz pozwala odprawiać msze św., z wystawieniem Najśw. Sakramentu, podług kościelnych przepisów w dni oznaczone. Obok kościoła postawiono ładny murowany dom dla proboszcza, a za nim inny drewniany, w którym zamieszkuje ksiądz wice-kurat i kościelna służba; nieco dalej wozownia i stajnia. Kościół i pomienione zabudowanie z frontu od ulicy oddzielone są drewnianą baryerą, podtrzymywaną murowanymi słupami, z boków otoczone murem, z czwartej zaś strony przytyka do nich wyniosła i stroma góra, murawą pokryta, na której widnieją mury starożytnego niżegorodzkiego zamku, zwanego kremlem. Kościółek ten szczególnie w lecie ślicznie odbija od góry i ładny widok stanowi. Tuż poza kościelnym obmurowaniem w r. 1865 wystawiono kaplicę dla chrześcijan prawosławnych. Nieco dalej wznoszą się nad domy wieże i kopuły cerkwi, za którymi widnieje Wołga. Pierwszym proboszczem w Niżnym był ks. Szymon Budrewicz, który do czasu wzniesienia świątyni odprawiał nabożeństwo w kaplicy, urządzonej w domu prywatnym. Kiedy mianowicie w Niżnym zamieszkał, nie wiem. Za jego to czasów kościół ten został wzniesiony. Umarł d. 14 czerwca 1857 r., mając lat wieku 47, a kapłaństwa 23. W ostatnim roku życia przyjął sobie na pomocnika ks. Bronisława Orlickiego, który obecnie jest wice-kuratem i kapelanem przy wojennym gimnazjum, gdzie młodzieży katolickiej wykłada lekcje religii. Po nim objął probostwo były profesor Akademii Duchownej Rzymskokatolickiej w Petersburgu, ks. Aleksander Zabiełło; lecz gdy ten wkrótce inne otrzymał przeznaczenie, na proboszcza przysłano z m. Pskowa ks. Ildefonsa Leszczyńskiego, który dotychczas na tej posadzie zostaje.