Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001989-P

Kościół Parafialny p.w. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy na Lewandówce

Identyfikator: POL-001989-P

Kościół Parafialny p.w. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy na Lewandówce

Historia
Pierwsze rozmowy o potrzebie wybudowania osobnej placówki duszpasterskiej na Lewandówce, która należała do parafii Św. Elżbiety, zaczęły się już przed I wojną światową. Wówczas rozpoczęto starania o uzyskanie ziemi pod budowę kościoła, aczkolwiek, oczywiście, wojna znacznie te plany pokrzyżowała. W 1918 r. powrócono do pomysłu dotyczącego budowy świątyni dla ok. 3000 mieszkańców wyznania rzymskokatolickiego. Z początku planowano wybudowanie prowizorycznej drewnianej kaplicy, która z biegiem czasu miała być zastąpiona murowanym kościołem. Nie doszło jednak do realizacji tego pomysłu, między innymi ze względu na nierozstrzygnięcie kwestii darowizny parceli. Następne lata jednak przyniosły pozytywne zmiany. W 1921 r. Rada Miasta Lwowa przekazała grunt pod budowę kościoła, zawiązano także ponownie komitet, który przystąpił do gromadzenia potrzebnych materiałów. W tym samym roku, na Lewandówce, powstała osobna parafia, aczkolwiek dekret kanoniczny wydano dopiero dwa lata później. Projekt kościoła na Lewandówce został wykonany bezinteresownie przez architekta Henryka Zarembę i został zatwierdzony na posiedzeniu komitetu budowy kościoła, który odbył się 24 października 1921 roku. Niecały miesiąc później kuria lwowska wyraziła zgodę na pobłogosławienie miejsca. Na wiosnę 1922 roku, rozpoczęto jego budowę. Budowę wspierał finansowo m.in. ordynat Alfred Potocki, właściciel dóbr na Lewandówce.

5 sierpnia 1923 roku miało miejsce uroczyste poświęcenie kościoła przez ks. Wincentego Czajkowskiego. Tydzień po poświęceniu, wprowadzono do kościoła przywieziony z Rzymu obraz przedstawiający Matkę Boską Nieustającej Pomocy. Budowę świątyni ukończono w październiku, symbolicznie wieńcząc ją krzyżem. W następnym czasie starano się uzupełniać wyposażenie świątyni, w czym szczególnie pomogło Bractwo Różańcowe Niewiast. Zakupiono wtedy sześciogłosową fisharmonię, czyli instrument muzyczny pochodzący z grupy instrumentów dętych klawiszowych. W 1926 roku dodane zostały dzwony, które poświęcił arcybiskup Bolesław Twardowski.

Niemalże dziesięć lat później, w roku 1937, ze względu na parcelację, czyli podział gruntów rolnych na mniejsze działki, rozpoczęto planowanie budowy nowego kościoła w innym już miejscu. Dwa lata później zdecydowano się na rozebranie starego kościoła i decydując, że nowy ma stanąć u zbiegu ulic Miejskiej i Lotniczej. Budowa jednak została uniemożliwiona ze względu na wybuch II wojny światowej.

W październiku 1945 roku, Lwów opuścił ks. Władysław Witkowski, który był administratorem parafii na Lewandówce. W następnym roku to samo zrobił jego współpracownik ks. Jan Maruszczak, który 4 czerwca oddał klucze do kościoła i zabrał ze sobą do Polski część kościelnego inwentarza. Początkowo, wywiezione przedmioty trafiły do Bytomia, gdzie udał się ksiądz. Niektóre z nich zostały złożone w krypcie kościoła Św. Jacka (konkretnie: fisharmonia, korpus „Chrystusa Ukrzyżowanego”, 6 figur gipsowych oraz 6 lichtarzy metalowych i pająk elektryczny). Inne przedmioty ks. Maruszczak przechowywał u siebie w mieszkaniu, w tym m.in. obraz „Matka Boska Niepokalanie Poczęta”, monstrancja, relikwiarz Krzyża Św., itp. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że przedmioty te trafiły potem do Domaniowa w powiecie oławskim, gdzie ks. Maruszczak został proboszczem. Jest także prawdopodobieństwo, że część rzeczy z kościoła na Lewandówce zostało wywiezione przez parafian oraz wcześniej wspomnianego księdza Witkowskiego. W 1968 roku, niektóre przedmioty zostały przekazane kurii w Lubaczowie, inne zaś powędrowały do Lublińca Nowego (w tym np. Fisharmonia) oraz do Gliwic, gdzie przechowywano je w kościołach Św. Barbary, Wszystkich Świętych i ŚŚ. Piotra i Pawła.

Dzieje kościoła po II wojnie światowej nie są do końca jasne. Istnieje szansa, że został on przejęty przez cerkiew prawosławną, pełniąc także jej funkcje do roku 1960, w którym został rozebrany. Mniej więcej na jego miejscu w latach 1991-1996 wzniesiono cerkiew p.w. Matki Boskiej Pokrowu, zaprojektowaną przez architekta Romana Syweńkiego, która należy do Ukraińskiej Prawosławnej Cerkwi Patriarchatu Kijowskiego. Nie ma także informacji na temat losów wyposażenia wcześniejszej świątyni, z wyjątkiem tej dotyczącej relikwiarza Krzyża Św., który udało się zidentyfikować w kościele w Domaniowie.

Architektura
Kościół był wykonany z drewna, o konstrukcji zrębowej oraz orientowany, czyli specjalnie ustawiony względem stron świata. Był on także fragmentarycznie murowany, tak właśnie była wykonana zakrystia oraz zewnętrzne filary. Wzniesiony został na kamiennych fundamentach. Świątynia była tynkowana, złożona była z prostokątnej nawy i węższego od niej, krótkiego prezbiterium zamkniętego trójbocznie, od którego od północy przylegała zakrystia. Wnętrze nakryte było stropem o przekroju trapezoidalnym. W ścianach bocznych nawy okna były kształtu prostokątnego, podobne, ale nieco węższe, można było odnaleźć w prezbiterium oraz zakrystii, zaś w przedsionku zakrystii okna były zamknięte półkoliście, chociaż nadal prostokątne. Były one także zdobione witrażami. Wejście główne również miało kształt prostokąta. Chór muzyczny był wsparty na czterech słupach, dostępne były do niego schody, które znajdywały się w północno-zachodnim narożniku nawy. W elewacjach wyróżniony jest niski cokół. Istniał również ganek złożony z czterech kolumn, które dźwigały okap, ponad nim znajdował się przyczółek z Okiem Opatrzności w tympanonie. Dachy były z szerokimi okapami. Istniała również czworoboczna wieżyczka na sygnaturkę z okienkami o dekoracji „kryształowej”, zwieńczona wysokim ostrosłupowym daszkiem z kulą i krzyżem.

Elementami wyposażenia kościoła na pewno były: ołtarz główny, wykonany po 1922 roku z meną kamienną na filarach, pod którą znajdował się obraz „Matka Boska Nieustającej Pomocy”, ołtarz boczny, również wykonany po 1922 roku, drewniany, który służył również jako grób wielkanocny, z rzeźbą Najświętsze Serce Jezusa oraz obrazem przedstawiającym św. Teresę. Była również prowizoryczna drewniana ambona, dostępna schodkami z przedsionka zakrystii oraz dębowa chrzcielnica. Jedynym zachowanym elementem wyposażenia jest neogotycki relikwiarz Krzyża Św., wykonany z pozłacanego metalu, w kształcie monstrancji wieżyczkowej. Wiemy, że istniała również murowana plebania.

Świątynia już nie istnieje, jej wygląd znany jest z jedynego zachowanego zdjęcia oraz z pozostałych po architekcie projektów. Rekonstrukcja formy budowli jest nieco utrudniona ze względu na to, że rzut poziomy nie odpowiada w pełni pozostałym rysunkom — inne jest na przykład rozmieszczenie kolumn. W przekroju poprzecznym również odręcznie zostały zaznaczone zmiany, dlatego ciężko jest powiedzieć, który z wariantów został ostatecznie w latach dwudziestych zrealizowany. Wiadomo, że kościół na Lewandówce wyróżniał się swoją malowniczością, uzyskaną przede wszystkim dzięki bogatej kompozycji bryły. Stanowił on przykład „rodzimej” budowli sakralnej, czyli nawiązywał do tradycyjnej architektury drewnianej. Co ciekawe, architekt (Henryk Zaremba) nie inspirował się sakralnym budownictwem drewnianym czy stylem zakopiańskim, a raczej posłużył się motywami czerpanymi z architektury świeckiej, przede wszystkim dworskiej. Na szczególną uwagę zasługuje przewidziany w projekcie, aczkolwiek prawdopodobnie nie w pełni zrealizowany, typ dekoracji charakterystyczny dla polskiej odmiany art déco, czyli fakt, że niektóre okna oraz wieżyczkę na sygnaturkę ozdobiono motywami trójkątów i rombów.

Osoby powiązane:
Czas powstania:
1921 (projekt), 1922-1923 (budowa)
Twórcy:
Henryk Zaremba (architekt, właściciel firmy budowlanej; Polska)(podgląd)
Bibliografia i archiwalia:
  • Katarzyna Brzezina, „Kościół Parafialny p.w. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy na Lewandówce” [w:] „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Kościoły i klasztory Lwowa z wieków XIX i XX.” Cz. I. T. 12., Kraków 2004, 217-224.
Opracowanie:
Izabela Miecznikowska
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz