Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. Romankravchuk, 2015
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. 2021, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. 2021, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. 2021, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. 2021, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. 2021, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. 2021, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. 2021, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. 2021, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002214-P/165010

Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie

Komarno | Ukraina | obwód lwowski | rejon lwowski
ukr. Komarno (Комарно)
Identyfikator: POL-002214-P/165010

Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie

Komarno | Ukraina | obwód lwowski | rejon lwowski
ukr. Komarno (Комарно)

Warianty nazwy:

Cerkiew grekokatolicka w Komarnie

Zarys historyczny
Miejscowość leży na lewym brzegu rzeki Wereszczycy, nieopodal traktu z Sambora i Rudek do Szczerca. Początkowo wieś należała do zbioru rozległych dóbr nadanych przez Władysława Jagiełłę staroście halickiemu Mikołajowi Parawie z Lublina. Następnie (od 1450 r.) Komarnem władał Stanisław Chodecki z Chodcza herbu Powała, późniejszy wojewoda ruski. Miejscowość prawa miejskie pozyskała już w roku 1473 i mniej więcej w tym samym czasie została ustanowiona w niej parafia oraz prawdopodobnie powstał pierwszy drewniany kościół. Kiedy ostatni właściciel z rodu Chodeckich Otton zmarł nie doczekawszy się potomstwa, majątek przekazany został Pawłowi Koli z Dalejowa herbu Junosza, który był mężem jego siostry. Następnie Komarno przeszło na własność ich syna, Jana kasztelana halickiego i hetmana polnego koronnego oraz córki Anny - żony Jana Mieleckiego, wojewody podolskiego i marszałka wielkiego koronnego.

Kiedy skończyła się era władania Mieleckich, miejscowość należała do rodu Ostrorogów. Nastały wówczas ciężkie czasy kozackich, tureckich i tatarskich najazdów. Miasto wielokrotnie uległo zniszczeniom. Mimo licznych dziejowych zawirowań w roku 1656 podczaszy koronny Mikołaj Ostroróg ufundował nowy murowany kościół. Prace zakończono dwa lata później. Wówczas też miała miejsce konsekracja świątyni dokonana przez arcybiskupa Jana Tarnowskiego.

W XVIII w. Komarno stało się swoistym centrum ośrodka obejmującego okoliczne dwadzieścia dwie wsie. Władali nim Ogińscy, następnie Prot Potocki, Kajetan Skopowoski, aż w końcu, w początkach XIX w., właścicielami dóbr stali się Lanckorońscy, którzy zarządzali nimi aż do II wojny światowej.

Na początku lat 30. XX w. dokonano głębokiego remontu kościoła. Wymieniono kamienną posadzkę, rozbudowano organy oraz odnowiono zewnętrzne ściany i przeprowadzono gruntowną konserwację dzwonnicy.

Sowieckie władze zamknęły obiekt w roku 1946. Wysiedlono parafian i księży. Na szczęście sporą część wyposażenia udało się uratować. Z najważniejszych warto wspomnieć przede wszystkim o obrazie Matki Boskiej z ołtarza głównego, zwanym „wizerunkiem komarneńskim”.

Przez lata dominacji ZSRR obiekt użytkowany był jako magazyn i przez lata ulegał stopniowej dewastacji. W ręce rzymskokatolickie świątynia powróciła w roku 1992. Jednak nie na długo. Dość szybko, w atmosferze ogromnego skandalu, władze przekazały kościół grekokatolikom. Spór trwa do dziś, a kontrowersje związane z rzekomo niezbyt kompetentnie przeprowadzanym przez Ukraińców remontem (rozpoczętym w roku 2020) jeszcze bardziej zaostrzają jego charakter.

W czasach świetności parafia komarneńska była jedną z największych w archidiecezji lwowskiej. W XIX w. oprócz Komarna tworzyło ją ponad 20 wsi i przysiółków: Andrianów, Brzeziec, Buczały, Burcze, Chłopy, Czułowice, Herman, Horbula, Jakimczyce, Katarynice, Kossowice, Klicko, Kołodruby, Litewka, Łowczyce, Piaski, Podzwierzyniec, Porzecze, Powerchów, Tatarynów i Zaszkowice.

Architektura
Obiekt jest usytuowany przy wschodniej części rynku. Kościół jest orientowany (czyli zwrócony w kierunku symbolicznego wschodu, w domyśle Jerozolimy), murowany z cegły i tynkowany. Podmurówka z kamienia wzbogacona została o kute elementy dekoracyjne. Ogólny kształt budynku jest dość prosty. Składa się on z silnie wydłużonej trójprzęsłowej nawy, kwadratowego prezbiterium zamkniętego półkoliście. Dodatkowo do prezbiterium dołączona została przybudówka mieszcząca zakrystię na parterze i skarbiec na piętrze (na planie w kształcie prostokąta). Pod prezbiterium znajduje się niedostępna krypta. Po przeciwnej stronie prezbiterium zbudowano chór, do którego prowadzą dwie koliste klatki schodowe umiejscowione po bokach.

Jak pisze Jerzy T. Petrus, w swoim opracowaniu na temat obiektu, ściany wewnętrzne zostały podzielone pilastrami kompozytowymi. Część nawową wieńczy sklepienie kolebkowo-krzyżowe. Prezbiterium natomiast zostało przykryte sklepieniem trójpolowym z lunetami. W zakrystii znajduje się sklepienie krzyżowe. Nad chórem kolebkowo-krzyżowe. Arkada tęczowa została zdecydowanie podwyższona względem częściej spotykanych rozwiązań, które wyraźnie oddzielają część nawową od prezbiterium. W tym wypadku łuk góruje nad całością i jest bardzo starannie ozdobiony licznymi, kunsztownymi ornamentami.

Murowany chór muzyczny wsparty został na sześciobocznych kolumnach doryckich. Portal do zakrystii zbudowano z kamienia, bogato ozdabiając licznymi motywami. Wnętrze w całości pokryte zostało malowidłami z drugiej połowy XIX w.

Patrząc na obiekt ze strony zewnętrznej, uwagę zwraca bardzo bogata (relatywnie na tle dość prostej bryły ogólnej) i szersza od nawy fasada. W kształcie jednokondygnacyjna, ale trójosiowa z rozbudowanym szczytem. Jej artykulacja jest pionowa, tzn. dynamika zastosowanych rozwiązań architektonicznych została przemyślana tak, by całość pięła się ku górze, a organizacja poszczególnych elementów oparta była właśnie o pion. W dolnej części wpływają na to kwadratowe pilastry dźwigające wydatny, profilowany gzyms. Pomiędzy tymi podstawowymi komponentami umiejscowiono figury świętych (św. Jan, św. Piotr, św. Paweł, św. Andrzej). Pod gzymsem natomiast umieszczono głowy aniołków.

Szczyt charakteryzuje wysoki cokół, nad który nałożono aediculę składającą się z pilastrów kompozytowych oraz bardzo bogate zdobienia, które zdecydowanie wzmacniają osobliwość fasady na tle pozostałych elewacji.

Dach nad nawą i prezbiterium jest dwuspadowy. Nad apsydą przechodzi w kształt namiotowy, a nad przybudówką pulpitowy. Wszystkie kryte blachą miedzianą i cynkowaną. Wieżyczka na sygnaturkę została obita blachą. Jest ośmioboczna, ażurowa, z kolumienkami na profilowanym cokole podtrzymującym półkoliste arkadki oraz nakryta spłaszczonym hełmem cebulastym zakończonym kulą i krzyżem na wysokim trzpieniu.

Według Jerzego T. Petrusa (stan na rok 1999): „Ogólny stan budowli, pomimo silnego zaniedbania, zadowalający. (…) Dzwonnica zrujnowana. Plebania częściowo przekształcona(…). Na miejscu zachowane struktury ołtarzy, ambona i chrzcielnica, wszystkie uszkodzone, z ubytkami elementów architektonicznych (brak kolumn w ołtarzach bocznych), większości rzeźb figuralnych i części elementów ornamentalnych. Prospekt organowy silnie uszkodzony, z ubytkami ornamentów, instrument zdemontowany”.

Osoby powiązane:

Czas powstania:

1658

Twórcy:

Wojciech Kapinos (architekt; Ukraina)(podgląd), Jan Pokorowicz (architekt; Ukraina)(podgląd)

Bibliografia i archiwalia:

  • Jerzy T. Petrus, „Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie”, w: „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej”, cz. 1: „Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego”, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 1999, ISBN 83-85739-66-1, t. 7, s. 75-99

Słowa kluczowe:

Publikacja:

09.10.2024

Ostatnia aktualizacja:

20.01.2025

Opracowanie:

Michał Dziadosz
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Galeria obiektu +8
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. Romankravchuk, 2015
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Galeria obiektu +8
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. 2021, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Galeria obiektu +8
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. 2021, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Galeria obiektu +8
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. 2021, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Galeria obiektu +8
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. 2021, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Galeria obiektu +8
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. 2021, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Galeria obiektu +8
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. 2021, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Galeria obiektu +8
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. 2021, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie Galeria obiektu +8
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Komarnie, fot. 2021, wszelkie prawa zastrzeżone

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz