Kościół pw. Przemienienia Pańskiego, arch. Iwan Płotnikow, 1909-1912, Brzostowica Wielka (Białoruś), fot. Szeder László, 2006
Licencja: CC BY 3.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Brzostowicy Wielkiej
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002533-P/189557

Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Brzostowicy Wielkiej

Brzostowica Wielka | Białoruś | obwód grodzieński | rejon brzostowicki
biał. Wiałikaja Bierastawica (Вялі́кая Бераставіца)
Identyfikator: POL-002533-P/189557

Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Brzostowicy Wielkiej

Brzostowica Wielka | Białoruś | obwód grodzieński | rejon brzostowicki
biał. Wiałikaja Bierastawica (Вялі́кая Бераставіца)

Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Brzostowicy Wielkiej - rzymskokatolicka świątynia parafialna w Brzostowicy Wielkiej, mieście rejonowym obwodu grodzieńskiego Republiki Białorusi. Murowany kościół w stylu zmodernizowanego neogotyku, wzniesiony w latach 1909-1912.

Historia
Kościół pw. Przemienienia Pańskiego jest drugą w historii parafią Brzostowicy Wielkiej. Pierwsza, pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, została zlikwidowana dekretem gubernatora grodzieńskiego w 1865 r., a rok później stojący przy rynku miasteczka barokowy kościół z połowy XVIII w. został zamknięty i przekazany w użytkowanie Cerkwi prawosławnej.

Po kilkuletnich staraniach lokalnych wiernych oraz właścicieli majątku, Marii z Chodkiewiczów i Józefa Stanisława Korwin-Kossakowskich, 12 czerwca 1907 r. uzyskano od władz rosyjskich pozwolenie na wzniesienie nowego kościoła. Kossakowscy przekazali na ten cel parcelę w pobliżu pałacu i wraz z parafianami współfinansowali budowę. Projekt w stylu zmodernizowanego neogotyku opracował inżynier architekt guberialny z Grodna Iwan Płotnikow. W 1908 r. erygowana została parafia pw. Przemienienia Pańskiego. 24 czerwca 1909 r. został poświęcony kamień węgielny, a po trzech latach, 30 września 1912 r. gubernialna komisja inspekcyjna potwierdziła zakończenie budowy. 2 października świątynię, w obecności przybyłych kapłanów oraz licznie zgromadzonych wiernych, uroczyście poświęcił dziekan grodzieński ks. Juliusz Alojzy Ellert. Pierwszym proboszczem został ks. Adolf Michniewicz.

Do nowo wybudowanego kościoła trafiły skromne relikty wyposażenia dawnego kościoła parafialnego pw. Nawiedzenia NMP, m.in. krucyfiks z XVIII w. W 1912 r. Władysław i Maria z Łempickich Kossakowscy ufundowali dzwon z inskrypcją „S. Czerniewicz Pustelnik 1912 r.”. W 1922 r. Maria Kossakowska ufundowała figurę marmurową Niepokalanego Poczęcia NMP do tabernakulum oraz fisharmonię. W 1913 r. plac kościelny ogrodzono murem z ciosowego kamienia, a obok wzniesiono plebanię w formie dworku.

W kwietniu 1920 r. dawny kościół parafialny pw. Nawiedzenia NMP został zwrócony wiernym, 25 kwietnia 1920 r. rekoncyliowany i do IIwojny światowej stanowił filię parafii pw. Przemienienia Pańskiego.

Po wybuchu wojny w 1939 r. ówczesny proboszcz Jan Tomaszewicz został zmuszony do opuszczenia parafii. Do 1989 r. nie było tu stałego kapłana. W 1965 r. władze zamknęły świątynię, zabraniając sprawowania kultu. Budynek przekazano na magazyn zboża, a następnie punkt skupu butelek. Istniały też plany adaptacji na halę sportową, jednak w latach 70. XX w. kościół otrzymał status pomnika architektury, co zapobiegło przebudowie.

Do 1976 r. wierni zbierali się w drewnianej kaplicy cmentarnej z XIX w., gdzie przeniesiono też relikty wyposażenia kościoła. Kaplica spłonęła jednak w 1976 r.

W 1988 r. wierni podjęli pierwsze starania o zwrot świątyni, uwieńczone sukcesem w czerwcu 1989 r. Zniszczony budynek został zwrócony katolikom, a 7 lipca 1989 r. w remontowanej już świątyni pierwszą mszę świętą odprawił ks. Kazimierz Żylis z Indury. W 1990 r. z Litwy przywieziono figurę Serca Pana Jezusa i nastawę ołtarza głównego. 10 listopada 1991 r. biskup grodzieński Aleksander Kaszkiewicz konsekrował kościół pod historycznym wezwaniem Przemienienia Pańskiego. W 2006 r. przeprowadzony został gruntowny remont kościoła i plebanii.

Parafia jest administrowana przez księży redemptorystów.

Architektura i wystrój kościoła
Murowany kościół w stylu zmodernizowanego neogotyku został wzniesiony w latach 1909-1912. Elewacje są oblicowane kamieniem ciosowym, z podziałami wykonanymi w tynku. Powiązanie tych materiałów nawiązuje do częstej na Grodzieńszczyźnie w XIX w. tradycji budowlanej. Budowlę z korpusem na planie prostokąta, mieszczącym trzy nawy w systemie bazylikowym, zamyka od zachodu pięcioboczna apsyda prezbiterium. W fasadzie dostawiona została wysoka, trójkondygnacyjna wieża na planie kwadratu, z wysuniętym domkiem portalowym ujmującym wejście, nakryta dachem namiotowym. Elewacje opięte są szkarpami. Duże ostrołukowe okna obwiedzione zostały tynkowymi opaskami, drugą kondygnację wieży zdobi ślepy schodkowy szczyt ze sterczyn.

W skromnym wnętrzu dzielonym na nawy arkadami wspartymi na masywnych filarach, w neobarokowym ołtarzu przywiezionym z Litwy w latach 90. XX w., znajduje się figura Najświętszego Serca Pana Jezusa. Towarzyszą jej rzeźby św. Antoniego i św. Franciszka wykonane przez miejscowego stolarza Henryka Romańczuka. W kaplicy po lewej stronie prezbiterium w neogotyckim ołtarzu umieszczony jest obraz Matki Bożej Ostrobramskiej.

Z dawnego wystroju przetrwały dwie tablice epitafijne: Stanisława Kazimierza hr. Korwina Kossakowskiego (1837-1905) i jego żony Aleksandry z Chodkiewiczów (1840-1880).

W kruchcie zawieszony jest późnobarokowy krucyfiks z połowy XVIII w., jedyny zachowany element wyposażenia kościoła „starego” pw. Nawiedzenia NMP, jeszcze w 1925 r. uważany za cudowny.

Osoby powiązane:

Czas powstania:

1909-1912

Twórcy:

Iwan Płotnikow (inżynier, architekt; Białoruś), Henryk Romańczuk (stolarz, rzeźbiarz; Brzostowica Wielka, Białoruś)(podgląd)

Bibliografia i archiwalia:

  • Hauser Z., Nowy ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Białorusi, Warszawa 2005
  • Stanisław Kazimierz Kossakowski, „Wspomnienia z przeszłości spisane dla dzieci i wnuków przez Stanisława hr. Kossakowskiego”, [w:] „Materiały do bibliografii, genealogii i heraldyki polskiej”, Buenos Aires - Paryż 1974, t. VI
  • Witold Karpyza, „Ziemia wołkowyska”, nakładem Przemysława Mikusińskiego, Lębork (b.d.), s. 9-14

Publikacja:

20.02.2025

Ostatnia aktualizacja:

18.04.2025

Opracowanie:

Anna Oleńska
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Brzostowicy Wielkiej
Kościół pw. Przemienienia Pańskiego, arch. Iwan Płotnikow, 1909-1912, Brzostowica Wielka (Białoruś), fot. Szeder László, 2006

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz