Londyn – metropolia tętniąca życiem, wielokulturowy tygiel, ale też jedno z najważniejszych miast w historii polskiej emigracji. Od czasów Wielkiej Emigracji po najnowszą falę migracyjną, Polacy odciskali tu swój ślad – w sztuce, polityce, religii, a także w pamięci zbiorowej. Dziś ślady te tworzą fascynującą mozaikę – swoisty przewodnik po historii i tożsamości narodowej zapisanej w murach i pomnikach brytyjskiej stolicy.

Instytucje, które mówią po polsku
W sercu Londynu, przy eleganckim Princes Gate, tuż obok Hyde Parku, znajduje się Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego – instytucja wyjątkowa nie tylko dla Polonii, ale także dla każdego, kto interesuje się historią XX wieku. Powstały w 1945 roku, zaledwie kilka miesięcy po śmierci generała Władysława Sikorskiego, instytut od początku pełnił funkcję depozytariusza pamięci narodowej. W jego zbiorach znajdują się dziesiątki tysięcy dokumentów, tysiące fotografii, a także mundury, odznaczenia, sztandary i przedmioty codziennego użytku, które niegdyś należały do żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (przeczytaj artykuł o Sztandarze 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich). To właśnie tutaj przechowywane jest m.in. ostatnie, niedokończone przemówienie gen. Sikorskiego, którego śmierć w katastrofie lotniczej nad Gibraltarem w 1943 roku do dziś budzi emocje i pytania. Instytut nie tylko dokumentuje dramat wojny, ale też heroizm i poświęcenie Polaków na frontach Europy i Afryki – od Tobruku po Monte Cassino.

W zbiorach muzeum znajdują się również unikalne pamiątki po 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich, polskich lotnikach walczących w Bitwie o Anglię oraz żołnierzach generała Maczka i Andersa. Na miejscu działa czytelnia, archiwum dostępne dla badaczy oraz sala wystawiennicza. Co ważne, placówka ta jest otwarta dla zwiedzających i systematycznie organizuje spotkania, wykłady i prezentacje – pełniąc funkcję nie tylko muzealną, ale także edukacyjną.

Zaledwie kilka kilometrów dalej, w tętniącej życiem dzielnicy Hammersmith, mieści się POSK – Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny, jeden z największych ośrodków kulturalnych Polonii na świecie. Od chwili otwarcia w 1967 roku POSK stał się nie tylko centrum wydarzeń artystycznych, lecz także miejscem spotkań, wymiany myśli i budowania wspólnoty. Dla wielu Polaków, szczególnie tych z fal powojennej emigracji, POSK był namiastką kraju – miejscem, w którym można było mówić po polsku, słuchać polskiej muzyki i uczestniczyć w wydarzeniach kulturalnych bez potrzeby tłumaczenia kontekstu.

Na co dzień działają tu m.in. Teatr POSK, Galeria POSK, Polska Biblioteka POSK-u, księgarnia, restauracja, kawiarnia Jazz Café, a także siedziby organizacji społecznych i charytatywnych. Wśród artystów, którzy występowali w POSK-u, znaleźli się m.in. Wojciech Młynarski, Krystyna Janda, Leszek Możdżer, Janusz Gajos, a także zespoły jazzowe, chóry i grupy folklorystyczne. To miejsce łączy pokolenia – od zasłużonych kombatantów po młodych twórców kultury.

POSK pełni także funkcję archiwum społecznej pamięci emigracji. Na jego ścianach wiszą portrety wybitnych Polaków, a w jego przestrzeniach odbywa się niezliczona liczba wydarzeń – od wieczorów autorskich i spotkań literackich, po wernisaże, koncerty klasyczne i jazzowe, a także wystawy fotografii i sztuki współczesnej.

Jedną z ciekawszych inicjatyw jest prowadzony tu projekt dokumentowania historii polskiej emigracji poprzez nagrania wspomnień najstarszych członków londyńskiej Polonii – swoista „żywa biblioteka”.

Dziś, gdy polska obecność w Londynie liczy setki tysięcy osób, POSK pozostaje nie tylko pamiątką po dawnych czasach, ale też dynamicznie rozwijającym się centrum współczesnego życia kulturalnego. To przestrzeń, w której polska tożsamość przybiera wiele twarzy – tradycyjnych i nowoczesnych, nostalgicznych i eksperymentalnych.

Cmentarze – nekropolie polskiej chwały
Londyn to nie tylko metropolia tętniąca życiem i różnorodnością, ale także ogromna księga pamięci, w której zapisano niezliczone polskie losy. Wśród jego cichych, zielonych nekropolii odnaleźć można rozdziały tej historii, pisane ofiarnością, talentem, patriotyzmem i codzienną troską o przetrwanie tożsamości w obcym kraju. Polskie groby i pomniki rozsiane po londyńskich cmentarzach są świadectwem losów zarówno bohaterów narodowych, jak i tysięcy zwykłych Polek i Polaków, którzy w tym mieście znaleźli schronienie, pracę, nowy dom – czasem tylko na chwilę, a czasem na resztę życia.

W cieniu wiekowych drzew i wśród eleganckich alei zachodniego Londynu, Cmentarz Gunnersbury kryje jedno z najważniejszych miejsc pamięci narodowej polskiej emigracji. To tu, pośród kamiennych krzyży, stylizowanych nagrobków i prostych tablic, rozciąga się kwatera polska, która nie jest jedynie cmentarzem – to opowieść o wolności, wygnaniu i niezłomnej tożsamości. W samym sercu polskiego zespołu nagrobków wznosi się Pomnik Katyński, odsłonięty w 1976 roku, na długo przed tym, zanim zbrodnia katyńska została oficjalnie uznana przez władze PRL i późniejszej Rosji. Dzieło rzeźbiarza Luisa Tomasiego, wykonane z granitu i brązu, przedstawia orła w koronie, oplecionego drutem kolczastym – jedno z najbardziej poruszających przedstawień polskiego cierpienia i uwięzionej prawdy. Poniżej widnieje prosty, ale wymowny napis: „Katyń 1940”.

Pomnik od początku budził emocje – nie tylko wśród Polonii, lecz także wśród brytyjskich władz i opinii publicznej. Przez lata był miejscem modlitw, marszów pamięci i protestów przeciw zakłamywaniu historii. Jego symboliczna wymowa została uhonorowana nadaniem Krzyża Virtuti Militari, co czyni go jednym z nielicznych pomników poza granicami Polski, uhonorowanych tym odznaczeniem.

Ale Gunnersbury to nie tylko Pomnik Katyński. To również miejsce spoczynku wybitnych osobistości, których nazwiska zna historia XX wieku. Najbardziej znanym z nich jest Edward Raczyński – prezydent RP na uchodźstwie (1979–1986), dyplomata, ambasador II RP w Londynie w latach 1934–1945. To on jako pierwszy publicznie poinformował aliantów o Holokauście, przesyłając raporty rotmistrza Witolda Pileckiego i Jana Karskiego. Raczyński był nie tylko politykiem, lecz także autorem wspomnień i tłumaczem Byrona.

Spoczywają tu również generałowie Wojska Polskiego, w tym współpracownicy generałów Sikorskiego, Andersa i Maczka; żołnierze Cichociemni, oficerowie AK, Sybiracy, a także działacze harcerscy i przedstawiciele przedwojennej elity intelektualnej i artystycznej. Każdy nagrobek opowiada osobną historię: tu znajdziemy nazwiska związane z walką o niepodległość, z dramatami wojennymi i z życiem na uchodźstwie, które nie było tylko emigracją – było kontynuacją służby Polsce.

Cmentarz Gunnersbury to nie miejsce zapomniane. Co roku, w okolicach 1 listopada, 3 maja i 11 listopada, odbywają się tu uroczystości patriotyczne, w których uczestniczą przedstawiciele Ambasady RP, organizacji kombatanckich, harcerze, uczniowie polskich szkół sobotnich oraz zwykli londyńczycy. W czasie tych obchodów cmentarz ożywa – płoną znicze, słychać polskie pieśni, a w ciszy rozbrzmiewają słowa wierszy i przemówień. W katalogu poloników znajduje się 19 kart katalogowych nagrobków z tego cmentarza.

Na stokach wzgórza Highgate, wśród drzew, bluszczu i majestatycznych pomników w stylu neogotyckim, znajduje się jedna z najstarszych polskich mogił w Londynie – świadectwo losów Wielkiej Emigracji i ducha walki o wolność, który nie zgasł nawet na obczyźnie.

Cmentarz Highgate, założony w 1839 roku jako część słynnej „Wielkiej Siódemki” londyńskich nekropolii, od początku przyciągał artystów, reformatorów i intelektualistów. Spoczywają tu m.in. Karl Marx, George Eliot, Michael Faraday – ale także... polscy patrioci, których los rzucił do Anglii po klęsce powstania listopadowego. Wśród nich znaleźli się Albert Darasz i Stanisław Worcell – przedstawiciele nurtu radykalnej, demokratycznej myśli emigracyjnej.

Obaj byli nie tylko powstańcami, lecz także ideologami – Darasz był związany z Związkiem Jedności Narodowej, a Worcell – jeden z najbliższych współpracowników Joachima Lelewela – propagował idee republikanizmu, równości społecznej i wyzwolenia narodowego. Ich życie – krótkie, intensywne i pełne podróży po Europie – zakończyło się w Londynie, ale pamięć o nich nie zgasła.

W 1890 roku, z inicjatywy Polskiego Towarzystwa w Londynie, ich grób został odnowiony i opatrzony marmurowym pomnikiem, który stał się jednym z najstarszych polskich pomników na emigracji. Inskrypcje w języku polskim i francuskim, ornamenty z liśćmi laurowymi i symbolem orła bez korony – wszystko to było nie tylko hołdem dla zmarłych, ale i manifestacją trwania polskiej sprawy narodowej.

Przez wiele dekad to właśnie tutaj, na Highgate, odbywały się patriotyczne uroczystości 3 maja i 11 listopada, gromadzące przedstawicieli Polonii, działaczy emigracyjnych, kombatantów, a później także harcerzy i uczniów polskich szkół. W czasach PRL, gdy w kraju nie było wolno otwarcie czcić tych dat, Highgate stawał się symbolem ciągłości pamięci narodowej.

 Na stokach tego cmentarza czuć jeszcze ducha tych, którzy wierzyli, że walka o Polskę nie kończy się z upadkiem powstania. Przekuli porażkę w nowy rodzaj działalności – publicystykę, filozofię, organizowanie oświaty, wspieranie powstań kolejnych pokoleń.

W samym sercu Londynu, niedaleko muzealnej dzielnicy South Kensington, znajduje się Brompton Cemetery – jeden z najbardziej eleganckich i malowniczych cmentarzy stolicy Wielkiej Brytanii. Wśród starannie utrzymanych alei, klasycystycznych kolumn i okazałych grobowców kryją się również ślady polskiej obecności, które – choć mniej znane niż te na Gunnersbury czy Highgate – opowiadają fascynującą historię o losach jednostek wpisanych w wielką mapę emigracyjnego dziedzictwa.

Wśród tysięcy nagrobków szczególne miejsce zajmuje grób Jana Hermana Zukertorta – jednej z najbardziej niezwykłych postaci XIX-wiecznej Polonii. Urodzony w 1842 roku w Warszawie (wówczas pod zaborem rosyjskim), Zukertort był człowiekiem renesansu: mówił kilkunastoma językami, studiował medycynę, walczył w wojnie prusko-austriackiej, a przede wszystkim – był arcymistrzem szachowym, uważanym za jednego z najwybitniejszych strategów w historii tej gry.

W 1886 roku rozegrał pierwszy oficjalny mecz o mistrzostwo świata w szachach z Wilhelmem Steinitzem, przegrany po dramatycznej walce, ale pozostający do dziś jednym z najważniejszych wydarzeń w dziejach szachów. Mimo że większość życia spędził w Anglii i Niemczech, Zukertort nigdy nie wypierał się swoich polskich korzeni.

Zmarł nagle podczas partii pokazowej w Londynie w 1888 roku. Jego nagrobek, przez lata zaniedbany, został odrestaurowany w 2012 roku dzięki inicjatywie miłośników szachów i polskiej historii. Dziś można na nim zobaczyć dwujęzyczną inskrypcję – po angielsku i po polsku – upamiętniającą tego „króla wśród szachistów”.

Choć grób Zukertorta jest najbardziej znanym polskim miejscem na Brompton, nie jest jedynym. Cmentarz ten skrywa również nagrobki innych wybitnych przedstawicieli polskiej emigracji:
•     Julian Ławrynowicz (1904–1961) – rzeźbiarz, medalier, autor licznych prac upamiętniających żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych, współpracownik emigracyjnych instytucji kulturalnych i kombatanckich. Jego twórczość artystyczna to pomost między klasyką a nowoczesną symboliką pamięci.
•     Maria Danilewicz-Zielińska (1907–2003) – literaturoznawczyni, bibliotekarka, popularyzatorka polskiej kultury i wieloletnia kierowniczka Biblioteki Polskiej w Londynie. Jej wkład w zachowanie i propagowanie dziedzictwa literackiego był nie do przecenienia. Choć pochowana w Portugalii, posiada symboliczny grób na Brompton, odwiedzany przez badaczy i uczniów.
•     Józef Retinger (1888–1960) – doradca polityczny gen. Sikorskiego, emisariusz rządu RP na uchodźstwie, współtwórca idei zjednoczonej Europy i Grupy Bilderberg. Jego działalność, choć kontrowersyjna, miała ogromny wpływ na powojenny kształt Europy. Brompton był jego miejscem pochówku zanim szczątki przeniesiono do Polski.
•      Kazimierz Krzyżanowski (1902–1984) – archiwista, działacz niepodległościowy, związany z Polskim Instytutem Historycznym w Londynie. Pracował nad dokumentacją losów Polaków w Wielkiej Brytanii i współtworzył emigracyjne archiwum narodowe.
•     Symboliczne płyty i tablice pamiątkowe – upamiętniające działaczy społecznych, nauczycieli szkół sobotnich, opiekunów harcerstwa oraz kobiety, które odegrały ogromną rolę w organizowaniu życia rodzinnego i kulturalnego emigracji po 1945 roku.

Polacy pochowani są także na wielu innych londyńskich cmentarzach w tym na cmentarzu Hampstead,  East Finchley, St Mary's Catholic Cemetery czy w kolumbarium przy kościele św. Andrzeja Boboli.

Choć najbardziej znane polskie groby w Londynie należą do postaci historycznych i bohaterów, warto pamiętać, że większość polskich nagrobków w stolicy Wielkiej Brytanii należy do „zwykłych” emigrantów – tych, którzy po wojnie nie mogli lub nie chcieli wrócić do komunistycznej Polski, oraz tych, którzy przybyli tu po 2004 roku w poszukiwaniu pracy i lepszego życia. Na wielu nagrobkach znaleźć można napisy po polsku, znaki harcerskie, biało-czerwone wstążki, fotografie z pielgrzymek, a nawet… fragmenty wierszy Norwida i Miłosza.

Londyńskie cmentarze to archiwum losów wspólnoty, która – mimo fizycznego oddalenia od ojczyzny – zachowała pamięć, język i tożsamość. To także miejsca spotkania – zarówno rodzin i przyjaciół, jak i współczesnych badaczy, artystów i dokumentalistów. Wiele z tych nekropolii, jak Gunnersbury czy Highgate, bywa dziś celem wycieczek edukacyjnych i upamiętnień.

Pamięć w przestrzeni publicznej
W miejskim pejzażu Londynu – mieście pełnym zabytków, symboli imperium i współczesnych ikon architektury – polskie pomniki nie krzyczą. Nie przytłaczają monumentalnością ani nachalną retoryką. Są skromne, ale wymowne. Ich siła tkwi w znaczeniach, które niosą – w historii ukrytej za każdym nazwiskiem, symbolem i datą. W cichych znakach wdzięczności, solidarności i wspólnej walki o wolność.

Na tętniącej życiem South Bank, w pobliżu galerii, teatrów i bulwarów nad Tamizą, znajduje się pomnik Solidarności – symbol wsparcia brytyjskiego społeczeństwa dla Polaków walczących o wolność w latach 80. XX wieku. Pomnik powstał w czasie, gdy ruch „Solidarność” z Lechem Wałęsą na czele był dla świata nie tylko ruchem robotniczym, ale także symbolem pokojowego oporu przeciwko opresji komunizmu.

To dzieło Mieczysława Stobierskiego, rzeźbiarza z Krakowa, przedstawia zaciśniętą dłoń przebijającą kratę, która jednocześnie przypomina flagę. Pomnik nie imponuje rozmiarami, ale jego lapidarna forma ma siłę emocjonalnego manifestu. Przypomina, że solidarność to nie tylko hasło – to akt odwagi, wspólnoty i nadziei, który przekroczył granice żelaznej kurtyny.

Pomnik ten powstał w 1986 roku z inicjatywy brytyjskich związków zawodowych i środowisk akademickich wspierających polski ruch oporu. Dziś, po dekadach, nadal przyciąga zarówno londyńczyków, jak i turystów z Polski – jako miejsce zadumy, fotografii, ale też spontanicznych gestów pamięci, takich jak znicze, wstążki czy flagi.

Polish Air Force Memorial w Northolt – skrzydła nad Tamizą
Znacznie dalej od centrum, w dzielnicy Northolt, tuż obok dawnego lotniska RAF, wznosi się Polish Air Force Memorial – jeden z najbardziej wzruszających i majestatycznych pomników poświęconych Polakom w Wielkiej Brytanii. Został odsłonięty w 1948 roku – zaledwie trzy lata po zakończeniu wojny – w obecności królowej-matki Elżbiety oraz setek polskich i brytyjskich weteranów.

Pomnik ma kształt klasycznej kolumny, na której szczycie znajduje się symboliczny orzeł wzbijający się do lotu – znak Polskich Sił Powietrznych. Na jego granitowych tablicach wykuto nazwiska 2936 polskich lotników, którzy polegli w czasie II wojny światowej – przede wszystkim podczas Bitwy o Anglię, ale również w licznych innych operacjach RAF-u, do którego polskie dywizjony zostały włączone.

Najbardziej znane z nich to Dywizjon 303 i Dywizjon 302, których odwaga i skuteczność przeszły do legendy. Brytyjczycy do dziś wspominają, że polscy piloci latali jak demony, a jednocześnie – często z poczuciem, że nie walczą tylko o Anglię, lecz przede wszystkim o Polskę.

Polish Air Force Memorial to nie tylko obiekt historyczny – to centrum corocznych uroczystości rocznicowych, organizowanych we wrześniu, w rocznicę Bitwy o Anglię. Uczestniczą w nich polscy i brytyjscy weterani, dyplomaci, młodzież szkolna, a także lokalni mieszkańcy. Dla wielu to pierwszy kontakt z historią obecności Polaków w Wielkiej Brytanii, który zostaje w pamięci na długo.

W latach 90. i 2000. pomnik został poddany konserwacji, a w 2010 roku dobudowano nowe tablice, uwzględniające dodatkowe nazwiska oraz krótką historię Polskich Sił Powietrznych. Więcej o tym pomniku w osobnym artykule.

Polacy w brytyjskim pejzażu kultury
Choć historia polsko-brytyjskich relacji często przywołuje obrazy wspólnej walki zbrojnej, kultura stanowi równie ważne, a często niedostatecznie doceniane pole polskiej obecności w Wielkiej Brytanii. Londyn – miasto sztuki, literatury i muzyki – przyjął wielu polskich twórców, którzy na emigracji nie tylko kontynuowali swoje dzieło, ale też wzbogacali brytyjską kulturę o nowe perspektywy, estetyki i idee.

Wiosną 1848 roku Fryderyk Chopin odwiedził Londyn – przyjechał na zaproszenie londyńskiej arystokracji i środowisk muzycznych. Dawał koncerty w ekskluzywnych salonach, m.in. w Stafford House (obecnie Lancaster House), a jego występy przyciągały tłumy słuchaczy. Była to jego ostatnia podróż koncertowa – kilka miesięcy później zmarł w Paryżu.

Na murze w dzielnicy South Kensington, w pobliżu miejsca, gdzie mieszkał i koncertował, znajduje się tablica pamiątkowa przypominająca o tej wizycie. Chopin, choć słabego zdrowia i pogrążony w melancholii, pozostał artystą, którego muzyka poruszała brytyjskich słuchaczy swoją liryczną siłą i polskim idiomem.

Kilka kroków od Hungerford Bridge, pod arkadami stacji kolejowej, przez dekady działała pracownia Feliksa Topolskiego – jednego z najbardziej oryginalnych polskich artystów XX wieku. To on stworzył „Pamiętnik stulecia” (Memoir of the Century) – monumentalny fresk na płótnie, rozciągający się na kilkudziesięciu metrach kwadratowych, przedstawiający najważniejsze postaci i wydarzenia XX wieku.

Topolski sportretował Winstona Churchilla, Gandhiego, Elżbietę II, Krzysztofa Pendereckiego, a także… warszawską syrenkę i powstańców z 1944 roku. Był oficjalnym artystą koronacji królowej w 1953 roku, ale jednocześnie pozostał wierny swojej ekspresyjnej, niepokornej kresce – rysownik, malarz, dokumentalista, a zarazem świadek historii (przeczytaj o Feliskie Topolskim i jego twórczości)

W kościele Our Lady w dzielnicy Acton odnaleźć można ekspresyjny obraz „Chrzest Chrystusa w Jordanie” autorstwa Marka Żuławskiego, namalowany w 1982 roku. Dzieło, wykonane tuż przed śmiercią artysty, łączy awangardową formę z chrześcijańskim przesłaniem. Postacie są uproszczone, modelowane kolorem i światłem, a całość tchnie duchowością nowoczesną, ale głęboko zakorzenioną w tradycji ikonograficznej.

Żuławski – syn znanego polskiego pisarza Jerzego Żuławskiego – był nie tylko malarzem, lecz także pisarzem i eseistą. Emigrację rozpoczął jeszcze przed wojną, a jego londyńska twórczość staje się metaforą dialogu między wschodnią duchowością a zachodnią formą, między samotnością a wspólnotą.

Niedaleko stacji New Cross, na murze klasztoru benedyktynów, mieści się „Historia Old Kent Road” – jedno z najbardziej niezwykłych dzieł sztuki ceramicznej w Londynie. Autorem tego muralu, składającego się z ponad 2000 ręcznie formowanych i szkliwionych płytek, jest Adam Kossowski, artysta, który przeszedł przez sowiecki łagier, by później znaleźć azyl w Wielkiej Brytanii.

Dzieło przedstawia historię południowego Londynu – od rzymskiej drogi wojskowej po współczesne kamienice – z humorem, ironią i zaskakującymi detalami. Wśród scen pojawiają się święci, żołnierze, dzieci, duchowni, robotnicy i… pociąg metra. To kronika dzielnicy i zarazem artystyczna opowieść o codzienności, która – nawet jeśli pełna jest absurdu – zasługuje na utrwalenie.

Kossowski zyskał w Wielkiej Brytanii uznanie jako twórca sztuki sakralnej, zdobiąc wiele kościołów katolickich i anglikańskich. Jego prace to świadectwa wiary i przetrwania, głęboko osobiste, a zarazem zakorzenione w wspólnocie doświadczeń emigracyjnych.

W nowoczesnym Londynie można natrafić na monumentalne rzeźby Igora Mitoraja – jednego z najwybitniejszych polskich artystów współczesnych. Jego dzieła, takie jak „Testa addormentata” (1983) czy „Centauro” (1994/95), prezentowane były w miejskiej przestrzeni, m.in. w ogrodach Canary Wharf i przy Tate Modern.

Styl Mitoraja to charakterystyczne połączenie antyku z nowoczesnością – rzeźby przypominające greckie torsy i twarze, ale pozbawione kończyn, zranione, pokryte patyną czasu. To figury snów i pamięci – symboliczne portrety człowieczeństwa okaleczonego, ale trwającego. W Londynie jego sztuka spotyka się z odbiorcą w miejscu, gdzie historia i nowoczesność istnieją obok siebie w organicznym napięciu.

Dziś Londyn tętni polską codziennością – od sklepów z kiełbasą i chlebem na Notting Hill, po galerie sztuki współczesnej, prowadzone przez młodych artystów z Polski. Coraz częściej organizowane są wystawy, pokazy filmowe, koncerty i festiwale poświęcone polskiej kulturze. Polskość w Londynie nie jest reliktem – to żywa, wielogłosowa opowieść o tożsamości, otwartości i pamięci.

Instytut Polonika wydał publikację Jana Wiktora Sienkiewicza, „Polska sztuka na emigracji w londyńskiej kolekcji Matthew Batesona”  

Katalog obiektów niemających odrębnych wpisów

„Apokalipsa św. Jana” w kaplicy uniwersyteckiej Saint Benedict przy Queen Mary’s College
„Apokalipsa św. Jana” autorstwa Adama Kossowskiego powstała w 1964 r. Znajduje się ona w kaplicy uniwersyteckiej Saint Benedict przy Queen Mary’s College w Londynie (adres: Mile End Road). Jest to mural o formie sgrafitto obiegający całe wnętrze centralnej kaplicy, o wysokości 243 cm. Między scenami z Apokalipsy znajdują się figury świętych Marka, Mateusza, Pawła, Łukasza i Jana.

Czas powstania: 1964
Twórca: Adam Kossowski
Opracowanie informacji: Wiktoria Grabowska
Panoramiczny widok całej kaplicy

Koronacja Elżbiety II w Buckingham Palace
Koronacja Elżbiety II to panoramy autorstwa Feliksa Topolskiego, które powstały w 1959 r. Znajdują się one w tzw. Lower Corridor w Buckingham Palace w Londynie. Mają formę dwóch murali ok. 15 m każdy [dzielone na osiem i sześć segmentów], o wysokości 120 cm.  

Czas powstania: 1959
Twórca: Feliks Topolski

Obraz „Fiat Lux” w St Christopher's Hospice
Obraz „Fiat Lux” autorstwa Mariana Bohusza-Szyszko powstał w 1970 r. Znajduje się on w hallu budynku głównego Saint Christopher’s Hospice, w dzielnicy Sydenham w Londynie (dokładny adres: 51-59 Lawrie Park Road, London SE26 6DZ). Jest to obraz olejny na płótnie o wymiarach 51 x 48 cm.

Czas powstania: 1970
Twórca: Marian Bohusz-Szyszko
Opracowanie informacji: Wiktoria Grabowska

Obraz „Zachód słońca” w St Christopher's Hospice
Obraz „Zachód słońca” autorstwa Mariana Bohusza-Szyszko powstał ok. 1960 r. Znajduje się on w hallu budynku głównego Saint Christopher’s Hospice, w dzielnicy Sydenham w Londynie (dokładny adres: 51-59 Lawrie Park Road, London SE26 6DZ). Jest to obraz olejny na płótnie o wymiarach 91 x 119 cm.

Czas powstania: ok. 1960
Twórca: Marian Bohusz-Szyszko

Płaskorzeźba „Gołębica Ducha świętego z aniołami” w baptysterium kościoła Saint Aidan
Płaskorzeźba „Gołębica Ducha świętego z aniołami” autorstwa Adama Kossowskiego powstała w 1961 r. Znajduje się ona w baptysterium kościoła Saint Aidan, w dzielnicy Acton w Londynie (adres: Old Oak Common Lane). Jest ceramiczna i glazurowana.

Czas powstania: 1961
Twórca: Adam Kossowski

Tryptyk „Narodzenie-Ukrzyżowanie-Zmartwychwstanie” w Saint Christopher’s Hospice
Tryptyk „Narodzenie-Ukrzyżowanie-Zmartwychwstanie” autorstwa Mariana Bohusza-Szyszko powstał w 1965 r. Znajduje się on w hallu budynku głównego Saint Christopher’s Hospice, w dzielnicy Sydenham w Londynie (dokładny adres: 51-59 Lawrie Park Road, London SE26 6DZ). Składa się on z trzech obrazów olejnych na płótnie, każdy o wymiarach 109 x 61 cm

Czas powstania: 1965
Twórca: Marian Bohusz-Szyszko

Witraż „Trójca Święta, Ewangeliści i święci” w kościele St. Etheldreda
Witraż wschodni „Trójca Święta, Ewangeliści i święci” autorstwa Ryszarda Demela i Edwarda Nuttgensa powstawał w latach 1950-52. Znajduje się on w górnym kościele St. Etheldreda przy Ely Place w Londynie. Kompozycja składa się z pięciu witraży w jednym oknie o wysokości ok. 6,5 m oraz małych witraży dekoracyjnych w górnych częsciach maswerku gotyckiego.

Czas powstania: 1950-1952
Twórcy: Ryszard Demel i Edward Nuttgens

Witraż Stowarzyszenia Lotników Polskich i witraż Koła Lwowian w kościele św. Andrzeja Boboli
Dwa witraże (Stowarzyszenia Lotników Polskich i Koła Lwowian) autorstwa Janiny Baranowskiej powstawały w latach 1980-1987. Znajdują się one w kościele polskiej parafii św. Andrzeja Boboli w dzielnicy Hamersmith w Londynie (dokładny adres: 1 Leysfield Road, Shepherds Bush, W12 9JF). Mają one wysokość ok. 4 m.

Czas powstania: 1980-1987
Twórca: Janina Baranowska

Pomnik Władysława Sikorskiego
W Londynie, na ulicy Portland Place, znajduje się pomnik Władysława Sikorskiego, wzniesiony w 2000 r. Przedstawia on generała stojącego na postumencie w pełnym umundurowaniu wojskowym, z czapką na głowie.

Na cokole pomnika widnieje inskrypcja w języku angielskim:

„Generał Władysław Sikorski (1881-1943) Premier Rządu Polskiego i Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych 7 listopada 1939 - 4 lipca 1943”.

Czas powstania: 2000

Zegar w British Museum
Zegar z XVI w. wyprodukowany został w Polsce przez nieznanego autora. Na szczycie zegara znajduje się figura rolnika z laską wskazującą godzinę. Oczy krowy poruszają się z boku na bok, a kiedy zegar wybije, mleczarka doi krowę. Macica mechanicznego zwierzęcia uwalnia wtedy płyn zatrzymany w zadzie, który gwałtownie spływa po rękach kobiety. Urządzenie wykonano w stylu augsburskim. Egzemplarz jest rzadkim okazem - znanych jest kilka przykładów szesnastowiecznych zegarów automatycznych z figurami, jednak jest to jedyny znany egzemplarz o sielankowym motywie i bardzo rzadki przykład zegara pompującego ciecz.

Czas powstania: XVI w.

Pomnik gen. Władysława Andersa w Muzeum Armii Narodowej
Rzeźba jest pierwszym pomnikiem gen. Andersa w Wielkiej Brytanii. Została wykonana przez Andrzeja Pityńskiego i umieszczona w głównym holu Muzeum Armii Narodowej w Londynie. Obiekt został odsłonięty 25 czerwca 2021 r. W uroczystościach uczestniczyła córka wojskowego, Anna Maria Anders.

Czas powstania: 2021
Twórca: Andrzej Pityński

Portret Ignacego Jana Paderewskiego w Muzeum Wiktorii i Alberta
W Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie znajduje się rzeźbiony portret Ignacego Jana Padarewskiego. Forma odlewnicza została wykonana w 1891 r., a samą rzeźbę odlano w 1934 r. Autorem jest znany brytyjski artysta Alfred Gilbert. Rzeźba przedstawia głowę kompozytora, umieszczoną na postumencie. 

Czas powstania: forma 1891, odlew 1934
Twórca: Alfred Gilbert

Tablica upamiętniająca Marię Skłodowską-Curie
Na murze Londyńskiej Szkoły Higieny i Medycyny Tropikalnej znajduje się kamienna tablica z wyrytym imieniem i nazwiskiem polskiej noblistki, naukowczyni Marii Skłodowskiej-Curie. Polska chemiczka jest jedną z 23 osób, które zostały wybrane do uhonorowania. Tablicę umieszczono w 120 rocznicę powstania szkoły. Była to chwila historyczna również z powodu faktu, iż tablica Skłodowskiej-Curie była pierwszą z tablic honorujących kobietę.

Czas powstania: ok. 2019
Więcej informacji

Zespół dekoracyjny wnętrza Parafii Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Kazimierza
Adam Bunsch między rokiem 1943 a 1945 r. zrealizował dla Parafii Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Kazimierza w Londynie zespół dekoracyjny. Jest to dziesięć okien witrażowych w nawie głównej i kaplicy bocznej, jedenaście okien dekoracyjnych oraz olejny obraz ołtarzowy. Witraże w nawie głównej przedstawiają wstawiennictwo świętych w sprawie odzyskania przez Polki i Polaków niepodległego państwa.

Czas powstania: 1943-1945
Twórca: Adam Bunsch

Rzeźba „Centauro” Igora Mitoraja w Canary Wharf

Wykonana z brązu rzeźba „Centauro” Igora Mitoraja powstała w 1984 r. Znajduje się ona na Montgomery Square, w dzielnicy Canary Wharf w Londynie.

Czas powstania: 1984

Twórca: Igor Mitoraj

Prace polskich artystów w kolekcji Galerii Tate Modern w Londynie

Londyn | Wielka Brytania | Wielki Londyn

Galeria Tate Modern w Londynie jest jednym z największych muzeów poświęconych sztuce nowoczesnej i współczesnej na świecie. W kolekcji galerii znajdują siẹ dzieła kilku wysoko cenionych polskich artystów współczesnych, w tym np. Magdaleny Abakanowicz, Mirosława Bałki czy Wilhelma Sasnala. Jednak dla wszystkich miłośników fotografii najciekawszymi dziełami sztuki są niewątpliwie zdjęcia polskich obiektów przemysłowych i fabryk wykonane przez Tadeusza tumińskiego w latach 1962-63.