Helena Paderewska (1856-1934)
Polska działaczka społeczna, niezwykle oddana żona kompozytora i premiera II RP Ignacego Paderewskiego, a także wielka patriotka. Zmarła na zapalenie płuc w wieku 78 lat. Została pochowana na cmentarzu w Montmorency obok syna Ignacego Paderewskiego -Alfreda (1880-1901).

Helena, de domo Rosen, urodziła się w Warszawie w 1856 r., jako córka Władysława Rosena, oficera armii carskiej i Greczynki, po której odziedziczyła urodę i południowy temperament. Jej pierwszym mężem był solista Teatru Wielkiego Władysław Górski, z którym miała syna i spędziła blisko 20 lat. W 1899 r., po unieważnieniu jej pierwszego małżeństwa, wyszła za mąż za Ignacego Paderewskiego, którego znała od wielu lat i opiekowała się jego niepełnosprawnym synem, Alfredem, chorującym na polio. Pierwsza żona Paderewskiego i matka Alfreda zmarła krótko po urodzeniu chłopca. Helena i Ignacy osiedlili się w nowo nabytej rezydencji Riond-Bosson koło Morges, nad Jeziorem Genewskim w Szwajcarii, choć ze względu na liczne podróże, przebywali tu tylko kilka miesięcy w roku.

Wybuch I wojny światowej w 1914 r. dał nadzieję pozbawionym swojej ojczyzny Polakom. Małżeństwo Paderewskich bardzo aktywnie działało na rzecz sprawy polskiej, wykorzystując swoje rozległe kontakty towarzyskie i polityczne, którymi, jako światowej sławy wirtuoz, dysponował Ignacy. Dość powiedzieć, że pod jego bezpośrednim wpływem prezydent USA Woodrow Wilson, w swoim słynnym programie mającym zapewnić trwały i sprawiedliwy ład pokojowy po zwycięstwie aliantów w I wojnie światowej, postulował: „stworzenie niepodległego państwa polskiego na terytoriach zamieszkanych przez ludność bezsprzecznie polską, z wolnym dostępem do morza, niepodległością polityczną, gospodarczą (…)”.

Podczas Wielkiej Wojny Helena Paderewska bardzo aktywnie działała w USA na rzecz pomocy ofiarom konfliktu na ziemiach polskich oraz żołnierzom służącym w szeregach Armii Polskiej we Francji (tzw. Błękitna Armia), dla których przygotowywała paczki. Z jej inicjatywy na początku lutego 1918 r. powstała organizacja charytatywna pod nazwą Polskiego Białego Krzyża, którą kierowała, zaś jej mąż wspierał organizację koncertami i innymi wydarzeniami kulturalnymi, podczas których zbierano fundusze finansowe. Helena Paderewska została uhonorowana za swoją niestrudzoną działalność na rzecz sprawy polskiej jeszcze w czasie wojny - jej imieniem został nazwany pociąg sanitarny, który kursował na froncie we wschodniej Małopolsce. Do historii przeszły również tzw. lalki Heleny Paderewskiej, które były niewielkimi, ubranymi w stroje ludowe szmacianymi zabawkami, które sprzedawano w ramach kwesty na rzecz funduszu wspierającego artystów. Były one popularne wśród amerykańskiej elity kulturalnej, a obecnie znajdują się w Muzeum Polskim w Ameryce (Chicago).

Swoją działalność kontynuowała po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Wówczas jednak była już nie tylko żoną sławnego artysty, ale premiera i ministra spraw zagranicznych II RP, którym w 1919 r. został Ignacy Paderewski. Aktywnie wspomagała polski oddział największej i najstarszej światowej organizacji kobiecej -Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Młodych Kobiet (YWCA), była również honorową członkinią Związku Polek w Ameryce. Współtworzyła Towarzystwo Pomocy dla Inteligencji, którego celem było udzielanie pomocy na terenie województwa poznańskiego zubożałej chrześcijańskiej inteligencji polskiej. Ufundowała również szkołę dla dziewcząt w Julinie. W 1921 r. została odznaczona przez papieża Benedykta XV krzyżem Pro Ecclesia et Pontifice. Miała także dość oryginalne pasje. W Riond-Bosson z ogromnym powodzeniem hodowała rasowe kury, stając się laureatką ponad 300 szwajcarskich i zagranicznych nagród. To hobby przyczyniło się do zorganizowania kursów drobiarskich dla Polek. W niepodległej Polsce ufundowała szkołę hodowli drobiu i gospodarstwa domowego, którą później przekazała na własność Centralnemu Towarzystwu Rolniczemu w Warszawie.

Helena Paderewska pod koniec życia poważnie chorowała. Z tego powodu jej mąż odwołał swoje zimowe tournée po Stanach Zjednoczonych. Zmarła 16 stycznia 1934 r. w szwajcarskiej posiadłości Paderewskich. Została pochowana we wspólnym grobie z pasierbem Alfredem. Po okresie żałoby Ignacy Paderewski wrócił do koncertowania i ponownie zaangażował się w działalność polityczną. Przeżył żonę o siedem lat. Zmarł w czerwcu 1941 r. w Nowym Jorku. Zgodnie z ostatnią wolą kompozytora jego serce miało zostać w Stanach Zjednoczonych, pochowany zaś miał być w wolnej Polsce. Nastąpiło to dopiero w 1992 r. Dokładnie w 51 rocznicę śmierci artysty, na pokładzie amerykańskiego samolotu wojskowego, jego szczątki przewieziono do Polski. Paderewski został pochowany w warszawskiej katedrze św. Jana, obok Henryka Sienkiewicza.