W krótkiej nocie przypomniana jest historia klasztoru bernardyńskiego w Zasławiu, a także kwestia przejścia dóbr zasławskich na Teofilę, małżonkę Józefa Lubomirskiego, następnie zaś w ręce Pawła Sanguszki. Wspomniane są też wizyty w tym miejscu Stanisława Augusta (Źródło: „Tygodnik Illustrowany”, Warszawa 1881, Seria 3, T:11, s. 66, za: Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego).

Uwspółcześniony odczyt tekstu

Kościół i klasztor o.o. bernardynów w Zasławiu Wołyńskim. 

Zasław, starożytne gniazdo słynnego w dziejach naszych rodu książąt Zasławskich, leży nad rzeczką Moryniem, w dzisiejszej gub. wołyńskiej. Stryjkowski wspomina o nim już pod rokiem 1396; pewniejsze jednak o tym grodzie wzmianki historyczne spotykamy dopiero w drugiej połowie wieku XV, i z tego też zapewne czasu datuje tu zbudowanie warowni, dziś już nieistniejącej. Oprócz napadów tatarskich, w latach 1491 i 1684, Zasław, w czasie powstania na Ukrainie, zrabowany został r. 1648 przez Kozaków, którzy wymordowali tu wszystkich Żydów, zburzyli kościoły, a bożnicę na stajnię obrócili. 

Gdy w r. 1673 zmarł bezpotomnie ostatni z rodu książąt Zasławskich, Aleksander, dobra zgasłego przeszły na siostrę jego Teofilę, małżonkę Józefa Lubomirskiego, zkąd w posagu dostały się Pawłowi Sanguszce, marszałkowi w. lit., i w ręku jego potomków dotąd pozostają. W nowszych już czasach zjechał tu dwukrotnie król Stanisław August: raz w r. 1781, w powrocie z Kamieńca, a następnie w r. 1787, jadąc do Kaniowa - wspaniale podejmowany przez ks. Janusza Sanguszkę, strażnika w. kor. Przedstawiony na rysunku naszym klasztor o.o. bernardynów fundował w r. 1603 Janusz książę Ostrogski i wybudował dla nich kościół pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Oba te gmachy aż do naszych czasów przechowały się.