W tekście wspomniana jest leżąca trzy kilometry od stacji Fischhausen [w obecnym obw. Kaliningradzkim – przyp. red.] mała wioska Tejkuty (Teukitten). Opisany jest wygląd wioski oraz krzyż żelazny zwany Krzyżem św. Wojciecha. Przypomniana jest historia tego miejsca oraz ewentualny związek z podróżami św. Wojciecha (Źródło: „Tygodnik Illustrowany”, Warszawa 1885, Seria 4, T:6, s. 31-32, za: Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego).

Uwspółcześniony odczyt tekstu.

Pomnik św. Wojciecha pod wsią Tejkutami (Teukitten) nad brzegiem morza Bałtyckiego.

W odległości trzech kilometrów od stacji Fischhausen (niegdyś Bischofshusen) drogi żelaznej królewiecko-pilawskiej, leży mała wioska Tejkuty (Teukitten). Znajdujemy tam schludnych kilka wiejskich, na biało pomalowanych domków i probostwo, całe otoczone zielenią.

Nadzwyczaj uprzejmy proboszcz prowadzi nas na górę, ponad morze, gdzie wznosi się - na rysunku przedstawiony - około 8 metrów wysoki krzyż żelazny, na 5-ciu kamiennych stopniach, w ustach ludu miejscowego „Krzyżem ś-go Wojciecha” („St. Adalbert Kreuz”) zwany.

Podług podania, miał tu przed tysiącem lat istnieć święty gaj pogańskich Prusaków, wejście do którego niepoświęconym było wzbronione. Tutaj-to, w roku 997 po narodzeniu Chrystusa, ś-ty Wojciech, przypłynąwszy z Gdańska z dwoma towarzyszami Gaudentym i Benedyktem, przez pięć dni chodził pomiędzy pruskim ludem, nawracając go na wiarę Chrystusową. Zmęczony, wstąpił na odpoczynek do pobliskiego gaju. Tam pogrążonego we śnie napada zgraja Prusaków i kapłan ich przebija go dzidą. Siedmioma ugodzony lancami, pada martwy. Dwaj towarzysze zostali wypuszczeni na wolność, by mogli tę smutną wiadomość zanieść do rodzinnego kraju.

Po zdobyciu przez Zakon krzyżacki ziem pruskich, mistrz Ludwik v. Lanilsee zbudował tu w 1422-1424 latach kaplicę na cześć ś-go Wojciecha, która wkrótce celem pielgrzymek została. W 1523 r., w czasie reformacji, kaplica przeznaczona została na kościół parafialny gminy ś-go Wojciecha.

W listopadzie 1696 r., w chwili burzy szalejącej podczas świątecznego nabożeństwa, stara, niepoprawiana długo kaplica runęła, nie przygniatając jednakże zebranych w niej wiernych, dzięki tylko przytomności proboszcza Henryka Basolota, który wcześnie o grożącym niebezpieczeństwie ich uwiadomił.

Na miejscu tej kaplicy w 1822 roku wzniesiono krzyż drewniany, który w 1835 roku ustąpił miejsca do dziś istniejącemu żelaznemu.

W odległości 100 metrów od morza, na wysokości 35 stóp nad jego poziomem, w pośrodku resztek fundamentów starej kaplicy, otoczony zaroślami i pastwiskami, stoi na 5 wysokich kamiennych stopniach do 8-miu metrów wysoki krzyż żelazny. Na tablicy umieszczonej na północnej stronie następujący czytamy napis:

Bischof
St. Adalbert
starb hier
den Maertyrer
Tod.
für das Licht
des Christentums.

poniżej zaś:

Biskup
ś-ty Wojciech
zmarł tu
męczeńską
śmiercią
za światło
chrześcijaństwa.

Wielopolska
1831.

Miał on być przez jakąś hrabinę Wielopolską, która w 1831 r. w Fischhausen mieszkała, w Królewcu zamówiony, a w 1835 r. przez hr. Dolina postawiony.

Widok zpod krzyża wspaniały: z jednej strony pieniące się morze, z drugiej zatoka Fryzyjska i żyzne, gęsto zaludnione ziemie Samlandu.