W tekście opisana jest wołyńska wieś Zazulińce Wielkie, niegdyś własność Sapiehów. Przypomniana jest pokrótce historia tej miejscowości, a także kwestia pałacu w Zazulińcach (Źródło: „Ziemia. Tygodnik Krajoznawczy Ilustrowany”, Warszawa 1910, nr 44, s. 14, za: Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa).

Uwspółcześniony odczyt tekstu

Zazulińce Wielkie

W powiecie starokonstantynowskim na Wołyniu duża bardzo wieś Zazulińce Wielkie, należąca niegdyś do olbrzymiej ordynacji ostrogskiej, na mocy transakcji kolbuszowskiej roku 1753 stała się własnością Sapiehów, razem z Bazalią, Krasiłowem i innymi posiadłościami; otrzymał je Ignacy, wojewoda mścisławski, i w tym rodzie Zazulińce zostawały od r. 1763-1891. Mieli tu Sapiehowie pokaźną, obszerną rezydencję; pałac otoczony pięknym dużym parkiem dotąd istnieje, przy nim kaplica. 

Na początku XIX wieku zaczęło się chwiać materialne stanowisko Sapiehów tutejszych. Franciszek Ksawery Sapieha, wojewoda smoleński, we wrześniu r. 1800 rozdawszy synom, co jeszcze do rozdania zostało, sobie przeznaczył Zazulińce z dwiema wioskami i w tychże Zazulińcach d. 30 stycznia 1808 r. świat ten pożegnał. Syn jego, Janusz (1775-1825), też umarł w Zazulińcach, a po nim w 1848 r. żona jego, Honorata Młodecka z Werby; jeszcze przed nią (1843 r.) zakończył życie, burzliwe i hulaszcze, syn ich jedyny, Marcin, bezdzietny, z Brzostowską z Białozórki ożeniony, bardzo kochany przez szlachtę okoliczną. 

Zazulińcami podzieliły się dwie jego siostry: Domicela Saryuszowa Zaleska z Krzywastyniec na Podolu i Anna, zmarła w stanie panieńskim w Zazulińcach 19 stycznia 1891 r., wielkiej zacności i świątobliwości niewiasta. Teraz Zazulińce są w posiadaniu Saryuszów Zaleskich.