W 1805 r. inżynier z Lyonu - Joseph-Marie Jacquard (1752-1834) otrzymał patent na mechanizm przesmykowy, zwany niekiedy od nazwiska twórcy maszyną Jacquarda bądź maszyną żakardową. Ten niepozorny wynalazek, stosowany w krosnach tkackich oraz maszynach dziewiarskich, umożliwiający sterowanie pojedynczymi nitkami osnowy, by tworzyć skomplikowane, wielkoformatowe wzory, położył fundament pod rewolucję w tkactwie, która odmieniła oblicze dziedziny. Ponad stulecie po inauguracji warto przyjrzeć się pomnikowi Jacquarda w Saint-Étienne autorstwa francuskiego rzeźbiarza o polskich korzeniach, Paula Landowskiego, który utrwalił historię zapomnianego wynalazcy.

Opis pomnika

Usytuowany na placu Jacquarda w Saint-Étienne pomnik Jacquarda przykuwa uwagę swą skalą i oryginalną formą. Monumentalny pomnik w kształcie prostopadłościannego grobowca o zaoblonych narożnikach z popiersiem Jacquarda, siedmioma płaskorzeźbionymi płytami ze scenami z życia wynalazcy, flankowany jest czterema figurami robotnic i robotników, ustawionymi na kolumnach. 

Inskrypcje

Obiekt jest sygnowany na prawym pilastrze cokołu, na którym umieszczono werystyczne popiersie wynalazcy „P.M. LANDOWSKI / 1911-1912" i datowany powyżej niszy na lewej ścianie obiektu „ANNO MXMXII".

Na frontowej ścianie obiektu widnieją napisy objaśniające znajdujące się tam dwie płaskorzeźby:

 „JACQUARD PAUVRE OUVRIER LYONNAIS PRESENTE / SA MACHINE A TISSER A UNE COMMISSION DES PLUS / HABILES FABRICANTS ET OUVRIERS DE LYON / TOUS L'ADOPTERENT IMMEDIATEMENT - 1806" (Jacquard biedny robotnik z Lyonu prezentuje / swą maszynę do tkania komisji najbardziej zręcznych robotników z Lyonu / wszyscy zaczynają ją natychmiastowo stosować - 1806);

 „L'INVENTION DE JACQUARD OCCASIONNA UN CHOMAGE / MOMENTANE. LES OUVRIERS S'AMEUTERENT. UN JOUR / JACQUARD FAILLIT ETRE JETE DANS LE RHONE / IL FUT OBLIGE DE QUITTER SA VILLE NATALE" (Wynalazek Jacquarda wywołał bezrobocie / momentalnie robotnicy się zbuntowali pewnego dnia / Jacquard został wrzucony do Renu / został zobligowany do opuszczenia swego rodzinnego miasta).

Na tylnej ścianie:

pionowo wzdłuż pięciu tablic ilustrujących etapy historii tkactwa nazwiska wynalazców:  „VAUCANSON VERRIER DANGON GARON LASSALLE";

poniżej inskrypcja: „LE LISAGE – JACQUARD CONSTRUIT LE MODELE DE SON METIER – LA PASSEMENTERIE" ( Lektura [etap przygotowywania kart perforowanych, na których opiera się zasada działania maszyny żakardowej] – Jacquard stworzył model dla swej profesji – pasmanteria);

oraz biogram Jacquarda: „JACQUARD NAQUIT A LYON - 1752 IL PASSA LA MOITIE DE SA VIE DANS LA PLUS GRANDE PAUVRETE. IL PRIT PART AUX GUERRES DE LA REVOLUTION. SON FILS FUT TUE A SES COTES. A SON RETOUR EN FRANCE IL PERDIT SA FEMME MORTE DE PRIVATIONS. EN 1801 IL EXPOSA LE PREMIER MODELE DE SA MACHINE. MANDE A PARIS PAR CARNOT LA VUE DU METIER DU VAUCANSON LE MIT SUR LA VOIE DEFINITIVE. IL RECUT LA CROIX DE LA LEGION D'HONNEUR 1819. IL MORT PAUVRE 1834 " (Jacquard przyszedł na świat w Lyonie w 1752 r. Spędził połowę swego życia w wielkiej nędzy. Brał udział w walkach Rewolucji. Jego syn zmarł u jego boku. Po powrocie do Francji utracił swą żonę zmarłą z niedostatku. W 1801 r. zaprezentował pierwszy model swojej maszyny. Zaproszony do Paryża przez [krosno Lazare] Carnot, [gdzie] widok warsztatu tkackiego [Jacquesa de] Vaucansona skierował go na ostateczny tor. Otrzymał krzyż Legii Honorowej w 1819 r. Zmarł biedny 1834 r.).

Ponadto na bocznej ścianie widnieje informacja na temat inicjatywy utworzenia monumentu:

 „CE MONUMENT DU / A LA GENEREUSE / INITIATIVE DE / MONSIEUR / PIERRE DEVILLE / ET A UNE / SOUSCRIPTION / PUBLIQUE / A ETE INAUGURE / LE VINGT-ET-UN / AVRIL 1912 SOUS / LA PRESIDENCE / DE M. JEAN NEYRET / MAIRE DE LA VILLE / DE SAINT ETIENNE / ET DE M. JEAN / JACQUES CIRON / PRESIDENT DU / COMITE" (Pomnik ten / dzięki hojnej / inicjatywnie / pana / Pierre'a Deville'a / i / subskrypcji / publicznej / został zainaugurowany / 21 / kwietnia 1912 / w obecności / pana Jeana Neyreta / mera miasta / Saint-Saint-Étienne / i pana Jeana / Jacques'a Cirona / przewodniczącego komitetu).

Historia powstania pomnika 

Pomnik powstał dzięki inicjatywie lokalnego przemysłowca, wytwórcy osnowy, Pierre'a Deville'a, który w swojej ostatniej woli przeznaczył środki na realizację monumentu ku pamięci Joseph-Marie Jacquarda. Na wykonawcę pomnika, po śmierci Deville'a w 1905 r., wybrano Paula Landowskiego. Uroczystość odsłonięcia obiektu odbyła się 21 kwietnia 1912 r.