Brązowy portal wejściowy, zaprojektowany przez francuskiego rzeźbiarza o polskich korzeniach Paula Landowskiego, zdobiący budynek dawnej Nowej Szkoły Medycznej (obecnie Université Paris Descartes) przy rue des Saints-Pères 26, wykonany został przy użyciu starożytnej techniki na wosk tracony, zapomnianej, ponownie odkrytej i spopularyzowanej pod koniec XIX w. Powstanie dzieła o imponujących wymiarach 6,8 x 3,4 metra stanowiło wyzwanie projektowe i wykonawcze. Rzeźba powstawała 15 lat, począwszy od 1938 r. przy udziale zespołu twórców.

Historia powstania obiektu

W 1938 r. Paul Landowski otrzymał od rektora Nowej Szkoły Medycznej w Paryżu propozycję zaprojektowania portalu wejściowego do budynku uczelni. Zlecenie miało obejmować również wybór ikonografii oraz nadzór nad wykonaniem 45 kamiennych medalionów zdobiących fasadę gmachu. W gestii artysty pozostawiono wybór rzeźbiarzy odpowiedzialnych za realizację medalionów i odlanie drzwi. Landowski zaprosił do współpracy liczne grono twórców takich jak: Alphonse Terroir, Evariste Jonchère, Karl-Jean Longuet, Marcel Gaumont, Louis Lejeune, Lucien Brasseur, Félix Joffre, Alfred Muller, Carlo Sarrabezolles, Henri Lagriffoul, Zilch de Reichenstein, Ulysse Gemignani oraz Léon-Georges Baudry.

11 kwietnia 1938 r. zatwierdzono program ikonograficzny zaproponowany przez Landowskiego, a 17 maja rektor przekazał szczegółowe wytyczne poszczególnym twórcom. 24 sierpnia podpisano kontrakt z Landowskim. Do wybuchu II wojny światowej udało się zrealizować zaledwie jedną trzecią przewidywanej kompozycji. Działania wojenne wstrzymały prace aż do stycznia 1950 r. W kilka tygodni po powrocie do projektu Landowski odnotował w swym dzienniku: „Co za szczęście mieć taki temat dla jednej z moich ostatnich prac, drzwi z brązu” (wpis z dnia 1 maja 1950 r.).

Projekt powstał w kilku etapach, których świadectwem są przygotowawcze studia gipsowe do drzwi zachowane w zbiorach Muzeum lat 30. w Espace Landowski w Boulogne-Billancourt: gipsowe studium z kompozycją z Asklepiosem; gipsowe studium drzwi (wersja pomniejszona względem finalnej realizacji); oraz patynowany gipsowy model realizacji (w skali 1:1).

Uroczyste odsłonięcie ukończonego dzieła w brązie miało miejsce 3 grudnia 1953 r.

Program ikonograficzny obiektu

Drzwi posiadają dwa skrzydła, zawierające po trzy płyciny oddzielone fryzami każde, które wieńczy tympanon. Program ikonograficzny obiektu stanowi ilustrację drogi od stworzenia ludzkości do uzyskania wiedzy. Zgodnie z zasadami inskrypcji starogreckich odbiorca powinien czytać program od dołu do góry, począwszy od lewej do prawej, a następnie podążając od prawej do lewej.

Kolejność scen (według sugerowanego kierunku lektury): stworzenie życia oraz Adama i Ewy we wrogiej naturze (na płycinach dolnych); przekleństwa ludzi – od wygnania z Ogrodu Eden aż po mit o Pandorze (na fryzach); pierwsi ludzie stających wobec tajemnic życia i śmierci (na płycinach centralnych); mitologiczna walka dobra ze złem zakończona zwycięstwem dobra (na fryzach) oraz triumfy człowieka, ilustrowane legendami o Heraklesie, Jasonie i Prometeuszu (na płycinach dolnych).

Drzwi wieńczy prostopadłościenny relief, który przedstawia kluczowe epizody z życia grecko-rzymskiego boga medycyny Asklepiosa: wskrzeszenie zmarłych, śmierć Asklepiosa od pioruna Zeusa (ukarany za próbę ożywienia Oriona wbrew woli Hadesa), a także zabicie Cyklopów przez Apollina, ojca Asklepiosa, w akcie zemsty za uśmiercenie syna i przemienienie go w gwiazdozbiór Wężownika. Centralne miejsce na reliefie zajmuje przedstawienie Asklepiosa z atrybutami – laską i wążem podającym bogu lecznicze zioło – będące uniwersalnymi symbolami medycyny.

Kontekst realizacji

Realizacja czerpie z tradycji antycznej fryzu narracyjnego popularnej m.in. w sztuce Górnego Egiptu, grecko-rzymskiej czy khmerskiej. Łączy w sobie elementy zaczerpnięte z Bramy Raju Ghibertiego we Florencji z motywami znanymi z chrześcijańskiej sztuki sakralnej. Ważny punkt odniesienia dla pracy Landowskiego stanowi legendarna, nieukończona Brama Piekieł Auguste'a Rodina, której realizacji artysta poświęcił 37 lat życia aż do końca swych dni.

Kompozycja stanowi zmodyfikowaną wersją projektu Drzwi Nauki, przeznaczonych do totalnego, nigdy niezrealizowanego projektu Świątyni Człowieka Landowskiego.