Choć „potop” jest najczęściej kojarzony z rabunkami przeprowadzonymi przez szwedzką armię to podobne działania - lecz z powodu nieco innych motywacji - prowadziła armia szwedzka za panowania Karola XII Wittelsbacha.

Gdy pod koniec 1697 r., 15-letni wówczas Karol Wittelsbach został koronowany na króla Szwecji, plany antyszwedzkiego sojuszu dopiero się kształtowały. Niecałe dwa lata później, elektor saski Fryderyk August I, będący jednocześnie królem Polski (August II), król Danii Chrystian V i car Piotr I, zwany później Wielkim, zawarli sojusz, zwany w historiografii Ligą Północną. Jego celem stało się pokonanie młodego monarchy, gdyż Dania liczyła, że odzyska Skanię, utraconą cztery dekady wcześniej, Rosja pokładała nadzieje w pozyskaniu „okna na Bałtyk” i odzyskaniu Ingrii i Karelii, a elektor saski chciał pozyskać Inflanty, by stworzyć tam dziedziczne władztwo dla dynastii Wettinów, a przede wszystkim dla swojego syna. Żaden z krajów sojuszu, planując atak z trzech stron, nie spodziewał się, że armia kilkunastoletniego Karola XII pokona po kolei swoich przeciwników na poszczególnych frontach.

W pierwszej kolejności w 1700 r. armia Karola XII pokonała Duńczyków, następnie w bitwie pod Narwą Rosjan, a w kolejnym roku armię saską. Szwedzki monarcha po przeanalizowaniu sytuacji uznał, że Dania i Rosja zostały osłabione i mu nie zagrażają, dlatego też postanowił doprowadzić do zdetronizowania Wettina w Rzeczpospolitej. Sytuacja była o tyle skomplikowana, że formalnie Polska nie była stroną wojny (stała się nią dopiero w 1704 r.).

Posunięcia armii szwedzkiej i saskiej śledził biskup warmiński Andrzej Chryzostom Załuski, który - wspólnie z wojewodą chełmińskim Tomaszem Działyńskim - podejmował próby ochrony Prus Królewskich przez armią Karola XII. M.in. wezwał szlachtę na pospolite ruszenie, lecz gdy wojska szwedzkie nie pojawiały, szlachta rozjechała się. Pod koniec grudnia 1703 r. Karol XII przybył z wojskami na Warmię, gdzie spędził kilka dni w Braniewie, Fromborku w Lidzbarku Warmińskim. W tym ostatnim zatrzymał się na osiem miesięcy, zajmując zamek i pałac biskupi na swoją rezydencję. Wojska szwedzkie szybko po przybyciu na Warmię nałożyły na mieszkańców kontrybucje, a także obowiązek dostarczenia prowiantu i paszy dla koni. Na Warmii w tym czasie pojawiały się również oddziały polskie i litewskie wierne Wettinowi lub sprzymierzone ze Szwedami. Wojska Karola XII plądrowały okoliczne majątki, głównie biskupie, a także palili nieruchomości, m.in. pałac w Smolajnach czy Bischdorfie.

W czasie pobytu wojsk szwedzkich na Warmii, straty poniosło tamtejsze archiwum biskupie, ale też rabowano książki, rękopisy, a także kilkadziesiąt portretów biskupów warmińskich. W XVII w. kolekcja portretów znajdowała się w tzw. galerii biskupiej, a została wywieziona do Szwecji prawdopodobnie już w 1703 r. i obecnie dwanaście portretów jest przechowywanych na zamku Skokloster. Zamek zaczęto wznosić w latach 50. XVII w., nad jeziorem, umożliwiającym żeglugę między Uppsalą a Sztokholmem; jego właścicielem był gen. Karol Gustaw Wrangel. W XVIII w. zamek przeszedł w ręce rodziny m.in. Bielke i Brahe, a pośrednio także z Piperami.

Wśród zachowanych dwunastu portretów możemy zidentyfikować biskupów: Maurycego Ferbera, Tiedemana Giese, Szymona Rudnickiego, Jana II Strympocka, Michała Stefana Radziejowskiego, Jana Stefana Wydżgi, Wacława Leszczyńskiego, Fabiana Luzjańskiego, Jana Alberta Wazy, Henryka II Wogenapa, Paulusa de Legendorff (pol. Pawła Mgowskiego), Jordana (biskup w latach 1327-1328). W inwentarzu zamkowym widnieje informacja, iż stanowiły one własność Karola XII, zaś część z nich król przekazał następnie Carolowi Piperowi. Obrazy olejne są namalowane na płótnie i mają zbliżoną wielkość (ok. 50 x 58,5 cm), lecz nie wiadomo kto je namalował. Wiadomo jednak, ze Warmińskie Towarzystwo Historyczne odkupiło cztery portrety biskupów pod koniec XIX w., lecz nie wszystkie wywiezione do Szwecji obiekty zachowały się. Aktualnie portrety zdobią jedną z bocznych ścian biblioteki zamku Skokloster, w której znajdują się również książki wywiezione z Rzeczpospolitej.

Portret Henryka II Wogenapa

Biskup warmiński (1329–1334)

Technika: płótno, olej

Datowanie: ok. 1688–1703

Wymiary: 49 x 59 cm

Zbiory: zamek Skokloster

Nr inw.: 11681

Portret Jordana

Biskup warmiński (1327–1328)

Technika: płótno, olej

Datowanie: ok. 1688–1703

Wymiary: 50 x 60 cm

Zbiory: zamek Skokloster

Nr inw.: 11683

Portret Jana II Strympocka

Biskup warmiński (1355–1373)

Technika: płótno, olej

Datowanie: ok. 1688–1703

Wymiary: 50 x 58,5 cm

Zbiory: zamek Skokloster

Nr inw.: 11670

Portret Paulusa de Legendorff (Pawła Mgowskiego)

Biskup warmiński (1458–1467)

Technika: płótno, olej

Datowanie: ok. 1688–1703

Wymiary: 50 x 58,5 cm

Zbiory: zamek Skokloster

Nr inw.: 11682

Portret Fabiana Luzjańskiego

Biskup warmiński (1512–1523)

Technika: płótno, olej

Datowanie: ok. 1688–1703

Wymiary: 50 x 58,5 cm

Zbiory: zamek Skokloster

Nr inw.: 11677

Portret Maurycego Ferbera

Biskup warmiński (1523–1537)

Technika: płótno, olej

Datowanie: ok. 1688–1703

Wymiary: 50 x 57,5 cm

Zbiory: zamek Skokloster

Nr inw.: 11667

Portret Tiedemana Giese

Biskup warmiński (1549–1550)

Technika: płótno, olej

Datowanie: ok. 1688–1703

Wymiary: 49,5 x 58,5 cm

Zbiory: zamek Skokloster

Nr inw.: 11668

Portret Szymona Rudnickiego

Biskup warmiński (1604–1621)

Technika: płótno, olej

Datowanie: ok. 1688–1703

Wymiary: 49 x 59 cm

Zbiory: zamek Skokloster

Nr inw.: 11669

Portret Jana Alberta Wazy

Biskup warmiński (1621–1633)

Technika: płótno, olej

Datowanie: ok. 1688–1703

Wymiary: 50 x 58,5 cm

Zbiory: zamek Skokloster

Nr inw.: 11678

Portret Wacława Leszczyńskiego

Biskup warmiński (1644–1658), arcybiskup gnieźnieński od 1658

Technika: płótno, olej

Datowanie: ok. 1688–1703

Wymiary: 48 x 57 cm

Zbiory: zamek Skokloster

Nr inw.: 11676

Portret Jana Stefana Wydżgi

Biskup warmiński (1659–1679)

Technika: płótno, olej

Datowanie: ok. 1688–1703

Wymiary: 49 x 56,5 cm

Zbiory: zamek Skokloster

Nr inw.: 11674

Portret Michała Stefana Radziejowskiego

Biskup warmiński (1679–1688)

Technika: płótno, olej

Datowanie: ok. 1688–1703

Wymiary: 49 x 59 cm

Zbiory: zamek Skokloster

Nr inw.: 11671