W historycznej stolicy Moraw, którą jest Ołomuniec, znaleźć można liczne pamiątki świadczące o związkach tego miejsca z naszym krajem. Niewielu wie lub pamięta, że tutaj został skrytobójczo zamordowany jeden z polskich władców. Z kolei Jan III Sobieski zachwycał się architekturą miejscowego kościoła jezuitów i pałacu biskupiego, a w twierdzy ołomunieckiej więziony był Hugo Kołłątaj. 

Ołomuniec (czes. Olomouc, niem. Olmütz), historyczna stolica Moraw, współcześnie ważny ośrodek akademicki i turystyczny Republiki Czeskiej, położony jest nieco ponad 120 km od polskiej granicy. Rozległe, ołomunieckie Stare Miasto wypełnione jest licznymi zabytkami. Do najbardziej znaczących należą: dwa symbole miasta – najwyższa w Czechach barokowa kolumna Trójcy Przenajświętszej (wotum za ochronę Ołomuńca przed epidemią morowego powietrza) i gotycki ratusz z astronomicznym zegarem oraz liczne pałace i świątynie, m.in.: gotyckie – katedra św. Wacława czy kościół św. Maurycego, i barokowe – Panny Marii Śnieżnej (jezuitów) czy św. Michała (dominikanów). Z racji położenia w pobliżu granic Polski w historii dawnej stolicy Moraw odnaleźć można liczne związki z naszym krajem. 

Skrytobójcze zamordowanie polskiego władcy
Współcześnie miasto stanowi cel odwiedzin licznych polskich turystów. Zapewne niewielu z nich przypuszcza, że w pobliżu katedry ołomunieckiej, w sierpniu 1306 r., zginął jeden z polskich władców. Był nim 17‑letni Wacław III, król Czech i Węgier, nominalny zaś, choć efemeryczny, król Polski, który został skrytobójczo zamordowany w drodze do Małopolski, dokąd zmierzał, by rozprawić się ze swoim rywalem, księciem sandomierskim, Władysławem Łokietkiem i koronować się w Krakowie. Śmierć młodego monarchy nie tylko zakończyła 450‑letnie panowanie Przemyślidów w Czechach i spowodowała upadek efemerycznego, środkowoeuropejskiego imperium ostatnich przedstawicieli tej dynastii, lecz także znacząco ułatwiła Łokietkowi ponowne objęcie władzy w Krakowie. 

Św. Jan Sarkander ze Skoczowa
W bocznym ołtarzu katedry św. Wacława spoczywa trumienka z relikwiami św. Jana Sarkandra (1576–1620), pochodzącego ze Skoczowa w księstwie cieszyńskim, na przełomie XVI i XVII stulecia nadal rządzonego przez zgermanizowanych książąt z dynastii Piastów, lenników królów czeskich. Sarkander, gorliwy propagator ideałów kontrreformacyjnych, całe życie spędził na Morawach. W lutym 1620 r., w trakcie wojny trzydziestoletniej (1618–1648), która wyjątkowo dotkliwie pustoszyła ziemie czeskie, jako proboszcz morawskiego Holeszowa, położonego nieopodal Ołomuńca, uchronił miasteczko przed atakiem i grabieżą okrytych złą sławą najemnych oddziałów polskich lisowczyków uczestniczących w walkach po stronie katolickiej. Aby przekonać napastników, że Holeszów jest miastem katolickim, wyszedł im naprzeciw z procesją z Najświętszym Sakramentem. Wydarzenie to dało protestantom pretekst do oskarżeń Sarkandra o sprowadzenie polskich oddziałów na Morawy. Został on aresztowany i osadzony w ołomunieckim więzieniu. Wskutek okrutnych tortur zmarł, do końca odmawiając zdradzenia tajemnicy spowiedzi. W miejscu dawnego więzienia, na ołomunieckim Górnym Mieście, wznosi się obecnie neobarokowa kaplica dedykowana świętemu. 

Właśnie jako patron „dobrej spowiedzi” Sarkander został kanonizowany w 1995 r. przez papieża Jana Pawła II w trakcie pielgrzymki do Czech. Warto jednak mieć świadomość, że dla Czechów i Morawian katolicki męczennik doby wojny trzydziestoletniej, której najdotkliwszym skutkiem był upadek niezależnej monarchii czeskiej, jest postacią znacznie bardziej kontrowersyjną, niż się to wydaje z polskiej perspektywy.

Polacy związani z Ołomuńcem 
Oczywiście Polaków, związanych w różny sposób z historią Ołomuńca, było znacznie więcej. Choćby kanonik Jan Iwicki – szesnastowieczny teolog i kontrreformacyjny pisarz polityczny, wykładowca ołomunieckiego kolegium jezuickiego; Tadeusz Romanowicz – powstaniec styczniowy, podobnie jak Kołłątaj, więzień twierdzy ołomunieckiej, po uwolnieniu jeden z przywódców stronnictwa „demokratów” w Galicji, czy inżynier Stanisław Rogalski – światowej sławy konstruktor lotniczy, współautor serii samolotów RWD (skrót od nazwisk twórców: Rogalski, Wigura, Drzewiecki), po wojnie autor projektów pojazdu księżycowego w ramach programu Apollo amerykańskiej NASA.