W 1919 r. wydane zostało rozporządzenie Komisarza Generalnego o formowaniu ustroju sądownictwa na Ziemiach Wschodnich. Na mocy tych przepisów 24 czerwca 1919 r. powołany został Sąd Okręgowy w Wilnie. Jego siedzibą został gmach dawnego Sądu Gubernialnego, usytuowany przy najbardziej reprezentacyjnej dziewiętnastowiecznej ulicy miasta – Prospekcie Georgijewskim, po odzyskaniu niepodległości przemianowanej na ul. Adama Mickiewicza. Okazały, reprezentacyjny budynek, został zbudowany w latach 1897-1899 przez architekta Michaiła Prozorowa, który opracował projekt według wcześniejszej koncepcji głównego projektanta Ministerstwa Sprawiedliwości Cesarstwa Rosyjskiego – prof. Walerego Prussakowa.  

Historia obiektu 

Po przekazaniu gmachu dawnego Sądu Gubernialnego na rzecz wileńskiego Sądu Okręgowego okazało się, że pomimo znacznej powierzchni jest on niewystarczający do sprawnego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości; zapadła zatem decyzja  o powiększeniu kubatury o dodatkowe skrzydło. W nowym budynku, przylegającym do gmachu Sądu Okręgowego od strony ul. 3 Maja, został ulokowany Sąd Grodzki. Projekt autorstwa Jerzego Paprockiego został przygotowany w Biurze Konstrukcyjnym przy Okręgowej Dyrekcji Robót Publicznych w Wilnie i zatwierdzony 1 października 1928 r. Jeszcze w tym samym miesiącu podpisana została umowa z firmą „Jan Gumowski i Adrian Krzyżanowski inżynierowie, sp. z o. o.” i rozpoczęto budowę. Kierownictwo robót i sporządzenie rysunków wykonawczych powierzono architektowi Ottonowi Krasnopolskiemu. Prace budowlane i wykończeniowe trwały rok – zakończono je oficjalnie protokołem przyjęcia robót w dniu 26 września 1929 r.  

Architektura – kontrowersje i dyskusja  

Trójkondygnacyjny gmach Sądu Grodzkiego został wzniesiony na rzucie wydłużonego prostokąta, z wydatnym ryzalitem w elewacji tylnej. Na parterze w trakcie frontowym ulokowano obszerne pomieszczenia kancelarii cywilnej i karnej, na wyższych kondygnacjach znajdowały się sale rozpraw.  Fasada od ulicy 3 Maja o klasycyzujących formach, z osiowym płytkim ryzalitem w części środkowej, podkreślonym pseudoportykiem z boniowanymi pilastrami toskańskimi w wielkim porządku. Elewację wieńczyła pełna attyka z wyeksponowaniem na osi środkowej godłem państwowym w kartuszu. Płaskorzeźbę  w białym cemencie wykonał wileński artysta rzeźbiarz Piotr Hermanowicz. 

W relacji do monumentalnego głównego gmachu Sądów o potężnej rozbudowanej bryle, przylegająca doń siedziba Sądu Grodzkiego była znacznie mniej okazała. Niższe kondygnacje nowego budynku spowodowały dysproporcje w wysokości obydwu obiektów, a oszczędna forma elewacji kontrastowała z bogatym wystrojem eklektycznej architektury. W krytycznej notatce prasowej pojawiły się  zarzuty o braku dopasowania stylistycznego, sztukowaniu różnicy poziomów attyką i określenie całości jako „rządowej tandety budowlanej”. W dyskusji wskazywano, że „niejeden spośród Wilnian ubolewa nad krzywdą, jaka dzieje się sędziwemu Gmachowi Sądów przez narzucenie mu mezaliansu z „"przysztukowaną przybudówką". 

 W odpowiedzi na zarzuty wileński Urząd Wojewódzki wyjaśnił, że gmach Sądu Grodzkiego nie jest „dobudówką”, lecz budowlą całkowicie odrębną, także pod względem stylistycznym. W urzędowej replice pojawiła się  także charakterystyka gmachu Sądu Okręgowego, którego architektura „nie może być polecana jako wzór dla celowych rozwiązań architektonicznych (...) jako twór wybitnie rosyjskiej naleciałości z okresu upadku smaku architektonicznego”. Ta znamienna opinia stanowiła element dyskursu na temat kształtu nowej architektury Wilna i jej relacji do dziewiętnastowiecznej spuścizny, debaty, która w dwudziestoleciu międzywojennym była nieustannie obecna w lokalnym środowisku artystycznym i naukowym. 

Adres historyczny: ul. 3 Maja 3 

Adres współczesny: Vasario 16-osios g. 1