Dziś Grodno leży na Białorusi. Do granicy z Polską stąd niedaleko. Przykładowo, chcąc dojechać do Białegostoku, trzeba pokonać 80 kilometrów. Przed wybuchem II wojny światowej miasto należało do Rzeczpospolitej. I było jednym z ważniejszych ośrodków sportowych w regionie.

Piłka nożna była najpopularniejszym sportem okresu międzywojennego. Nie inaczej rzecz miała się w Grodnie. Jeszcze przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości w mieście działało Towarzystwo Wspierania Rozwoju Fizycznego. W 1920 roku przy 3. Pułku Piechoty Legionów powstał Trzeciak.

Za mocni na okręg, zbyt słabi na ligę

Najlepszym klubem w mieście dwudziestolecia był Wojskowy Klub Sportowy Grodno. Jego początki sięgają lat 1921-1922 i zafascynowanych futbolem wojskowych z 76. Lidzkiego Pułku Piechoty im. im. Ludwika Narbutta, którzy założyli WKS 76 pp Grodno. Bieganie po boisku w zielono-czerwonych strojach miało dostarczyć im nie tylko radości i pozwolić na przyjemne spożytkowanie wolnego czasu. Sport był dla nich nieodłącznym elementem wojskowej zaprawy.

Prezesem klubu był pułkownik Antoni Żurakowski, zaś za dobór zawodników odpowiadał por. Bronisław Dowgiało. W „Przeglądzie Sportowym” z 22 czerwca 1939 roku, tak go charakteryzowano:

„Bardzo czynny i energiczny organizator; dzięki jego zabiegom sekcja piłkarska jest obecnie jedną z najliczniejszych i najruchliwszych, liczy bowiem ponad 150 zawodników, z tego 132 potwierdzonych przez P. Z. P. N.”.

WKS miał to szczęście, że był klubem wojskowym, a więc w jego szeregi dobierano piłkarzy, na których ciążył obowiązek odbycia służby wojskowej. I tak do 1939 roku w zespole występowali m.in. Jerzy Hasselbusch, znany po wojnie sędzia piłkarski. Podobnie do Grodna trafili m.in.: gracz reprezentacji, pomocnik Garbarni Kraków - Adam Chaliszki, napastnicy: Leon Gabrysiak czy Kazimierz Skrzypczak. Nie oznacza to jednak, że tylko żołnierski „zaciąg” stanowił o sile zespołu. W WKS-ie mocno stawiano na młodzież, której opiekunem przed wybuchem II wojny światowej był sierżant Marczewski. Drużyna juniorska była wtedy potentatem w okręgu i walczyła o tytuł mistrza kraju.

Zespołowi seniorskiemu wiodło się dobrze, choć można również dodać, że nieco pechowo. Od 1929 roku, kiedy to powstał Białostocki Okręgowy Związek Piłki Nożnej, tylko dwa razy (w 1931 i 1935 roku) zdarzyło się, by mistrzostwa nie wywalczył klub z Grodna (w tym WKS). Okręgowy triumfator otrzymywał wówczas szansę na grę w najwyżej lidze polskiej, ale WKS ani razu nie dostał się na ten poziom rozgrywek. Silniejszym ośrodkiem w regionie było Wilno i tamtejszy „Śmigły”, z którym trzeba było rywalizować w eliminacjach.

Niemniej drużyna była „łakomym” kąskiem dla innych, bardzo przyzwoitych zespołów. Charakteryzowała ją bardzo dobra praca ataku, który strzelał mnóstwo bramek, kończąc niektóre spotkania wynikami dwucyfrowymi. Szczególnym wyczynem w 1938 roku popisał się Eugeniusz Adamczyk, który w tamtym sezonie strzelił 30 z 57 wszystkich zdobytych przez WKS goli.

Siatkarska rewelacja

Innym znanym klubem sportowym z Grodna była Cresovia, założona w 1921 roku przez młodzież gimnazjalną. Piłkarze tego klubu zdobyli nawet mistrzostwo okręgu białostockiego w 1929 roku. Zaś w 1934 klub połączono z WKS 76 pp Grodno. Od 1925 roku funkcjonowała tam sekcja bokserska. Ale przed wrześniem 1939 największe uznanie Cresovii przynieśli… siatkarze.

Pod koniec stycznia 1939 roku we Lwowie rozegrano finałowy turniej o mistrzostwo Polski w siatkówce. W „Głosie Narodu” donoszono: „do walk o miejsca od 1—4 zakwalifikowały się zespoły: Pogoń (Brześć) CWS (W-wa), II Sokół (Lwów), Cresovia (Grodno)”. Grodnianinie byli rewelacją eliminacji. W pierwszym meczu pokonali 2:0 Znicz Łódź, a w drugim sprawili nie lada sensację, wygrywając z odwiecznym rywalem - Śmigłym Wilno (2:0).

„Spotkanie na wysokim poziomie. Drużyna śmigłego nie wytrzymała nerwowo, załamując się od razu w pierwszym secie. Cresovia posiada trzech znakomitych «ścinaczy»” - relacjonował „Przegląd Sportowy”.

W finałach, które odbyły się w niedzielę 29 stycznia 1939 roku, gracze z Grodna przegrali tylko jeden mecz. Okazało się, że w końcowym rozrachunku był on decydujący, z późniejszym mistrzem, Sokołem II Lwów. Wicemistrzostwo Polski i tak jednak było ogromnym sukcesem!

Na rowerze, na bieżni i motorem

Innymi klubami grodnieńskimi były te żydowskie, Kraft i Makkabi. Pierwszy rywalizował przez kilka sezonów w piłkarskiej klasie A. W 1930 roku stanął nawet na najniższym stopniu podium tych rozgrywek. Drugi zasłynął tym, że brał udział we wszystkich jedenastu sezonach A-klasy Białostockiego OZPN-u rozegranych do 1939 roku. Przy klubie działała również sekcja koszykówki oraz pływacka i wioślarska. W 1925 otrzymał on nawet od magistratu tereny przy Niemnie, by zagospodarować je dla entuzjastów sporu wodnego, o czym informował „Tygodnik Sportowy” (w numerze 21/1925).

Ale w prasie o obu drużynach zrobiło się głośno, za sprawą pewnego niebezpiecznego i jednocześnie zabawnego incydentu. W trackie derbowego meczu piłkarskiego zawodnik jednej z drużyn poróżnił się bowiem z arbitrem.

„Doszło do sytuacji rodem z Ameryki Południowej. Piłkarz powiedział sędziemu, że jest głupi, sędzia uderzył go w twarz, piłkarz go kopnął, na co sędzia wyjął z kieszeni rewolwer, kończąc konflikt” - pisała prasa.

W Grodnie przed wojną rozwijały się różne dyscypliny. Lokalne automobilkluby organizowały wyścigi motorowe. W 1933 zorganizowano przykładowo zawody kolarskie. W „Dzienniku Białostockim” można było znaleźć zapowiedź tego wydarzenia:

„Staraniem sekcji kolarskiej grodzieńskiego klubu sportowego «Cresovia», w Zielone Święta t. j. w dniach 4 i 5 czerwca b.r. odbędzie się kolarski bieg szosowy na trasie Grodno - Suwałki -Grodno o puchar sekcji kolarskiej K.S. «Cresovia». Poza pucharem dużo cennych nagród ofiarują firmy miejscowe. W zawodach mogą brać udział stowarzyszeni i niestowarzyszeni kolarze. Wpisowe zł. 2. Zapisy, uskutecznia i wszelkich informacyj udziela sekretariat K. S. «Cresovia»".

Do tego dochodziły zmagania lekkoatletów, pięściarzy i wielu innych entuzjastów rywalizacji sportowej. Było Grodno silnym ośrodkiem sportowym przedwojennej Polski…